Deri-Ben’likten Psişik Sarmala: Tiksinti’de Mekan ve Abject İlişkisi

Yıl 2020, , 653 - 666, 27.12.2020

Evrim Nacar

https://doi.org/10.31122/sinefilozofi.732931

Öz

Roman Polanski’nin ApartmanÜçlemesi’nde kent hayatının bir sembolü olan apartmanlar, dışarısının tacizkar ve ihlalci yapılanmasının içeriye sızarak ruhsal aygıtı şekillendirmesine izin veren tekinsiz yapılar olarak ele alınmıştır. Milyonlarca Polonyalının vahşice öldürülmesine sebep olmuş Alman faşizminin ardından ülkeyi yarım asır uydu devlet olarak kullanan totaliter Sovyet rejiminin ve bu baskıcı rejimlerin kadınları ötekileştiren mekanizmalarınınetkisi, Polanski’nin Apartman Üçlemesi’nde açıkça görülmektedir. Üçlemede tüm bu baskı rejimlerinin gözetleme, dikizleme ve kontrol mekanizmaları, başta komşular olmak üzere tekinsizlik hissi yaratan “dışarısı” olarak ele alınmıştır.
Bu makalede, Apartman Üçlemesi’nin ilk filmi olan Tiksinti (1965), psikanaliz kuramındaki benzer psişik işleyiş mekanizmalarını irdelemek için kullanılan abject, tekinsiz ve deri-ben kavramları ile incelenmiştir. “Dışarısı”nın evin içine sızmasıyla karakterin ruhsal değişimine olan etkisi belirlenmeye çalışılmıştır. Sigmund Freud’un “tekinsiz” kavramı ile birlikte psikanaliz kuramını toplum, kültür ve dil ilişkisi bağlamında ele alan Jacques Lacan, Julia Kristeva, Didier Anzieu, Slavoj Žižek'in bedenin içerisi ve dışarısı ayrımının ben’lik oluşumuna etkisini açıkladığı kavramlar ile filmin okuması yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Psikanaliz, Abject, Kristeva, Polanski, Deri-Ben, Tekinsiz, Tiksinti

Destekleyen Kurum

Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

Kaynakça

• Anzieu, D. (2008). Deri-Ben. N. Demiryontan (Çev.). İstanbul: Metis.
• Akkol, N. (2018). Abject Art Olarak Kadın Bedeni ve Performans Sanatındaki Kışkırtıcılığı. Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 6, Sayı 29, s. 1349-1361.
• Artun A. (2015). “Georges Bataille'da Erotizmle Ölümün Birliği ve Sanat.” http://www.e-skop.com/skopbulten/sanat-veolum-georges-batailleda-erotizmle-olumun-birligi-ve- sanat/2304 (25.11.2019).
• Başer, N. (2010). Lacan. İstanbul: Say.
• Bomba, J. (2008). “Mental Healthcare in Poland”.International Psychiatry.Vol: 5, No.1., p.10-12. https://www.researchgate.net/publication/322370895_Mental_healthcare_in_Poland/link/5a56b20545851547b1bf22f9/download (01.06.2019).
• Butler, J. (2014). Cinsiyet Belası: Feminizm ve Kimliğin Altüst Edilmesi. B. Ertür (Çev.). İstanbul: Metis
• Caroll, N. (1990). Philosophy of Horror: Or, Paradoxes of the Heart. Abingdon: Routledge.
• Castanet, H. (2017). Lacan’ı Anlamak. B. Aslan (Çev.). İstanbul: Encore.
• Conroy, M. (2017). Nazi Eugenics: Precursors, Policy, Aftermath. Stuttgart: İbidem.
• Creed, B. (1986).”Horror and the Monstrous-Feminine: An Imaginary Abjection”, Screen, Vol:27, Issue 1, p. 44–71. https://www.semanticscholar.org/paper/Horror-and-the-Monstrous-Feminine%3A-An-Imaginary-Creed/5d6774767664f9cdab18e81b90e0605a87091803 (15.11.2019).
• Creed, B. (1993). The Monstrous-Feminine: Film, Feminism, Psychoanalysis. Abingdon: Routledge.
• Çolak, B. (2011).Yapıt Okuma; Bedenin İçerisi - Dışarısı; Kiki Simith’in Çalışmalarında Bedensel Süreçler ve Abjection. Fe Dergi 3, sayı 1, s. 38-46.
• Direk, Z. (2003). “Adet Kanaması Tecrübesi: Sınırlar ve Ufuklar”, Cogito, 37, s. 250-261. İstanbul:YKY.
• Direk, Z. (2000). “Cindy Sherman”, Defter, 39, s. 137.
• Direk, Z. (2010). Simone de Beauvoir: Abjeksiyon ve Eros Etiği, Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları: Eşitsizlikler, Mücadeleler, Kazanımlar. s. 35-64. İstanbul: Koç Üniversitesi.
• Dieci, E. (2018). The Personal is Political: Enclosed Settings in Roman Polanski’s Apartment Trilogy (Undergraduate research dissertation).Georgia Institute of Technology, Atlanta.
• Durudoğan, H. (2014). “Unes Femmes: Kristeva, Psikanaliz ve Kadın.”Cinsiyetli Olmak. Sosyal Bilimlere Feminist Bakışlar, Cogito. Z. Direk. (Der.). s. 51-67. İstanbul: YKY.
• Erdem, N. (2012). “Hayatın Mırıltısı: R. Erdem'in Filmi Hayat Var Üzerine”, Sinema ve Psikanaliz, Ö. Terbaş (Ed.). s. 89-99.
• Erdem, N. (2012). “Puro Ne Zaman Purodur? G. Lanthimos'un Flmi Köpekdişi Üzerine”, Sinema ve Psikanaliz, Ö. Terbaş (Ed.). s. 55-67.
• Feher, F. ve Heller, A. (1995). Doğu Avrupa Devrimleri. T. Demircan (Çev.). İstanbul: YKY.
• Freud, S. (1919). The Uncanny, Imago. A. Strachey (Trans.). Vol. 5, p. 1-21. https://web.mit.edu/allanmc/www/freud1.pdf(15.11.2019).
• Freud, S., Breuer, J. (2013). Histeri Üzerine Çalışmalar. E. Kapkın. (Çev.). İstanbul: Payel.
• Freud,S. (2015). Psikanalize Giriş, Genel Nevroz Öğretisi, A.C. İdemen. (Çev.). İstanbul: Cem.
• Goscilo, H. (2006). Polanski’s Existential Body: As Somebody, Nobody and Anybody. The Cinema of Roman Polanski: Dark Spaces of the World. J. Orr., E. Ostrowska, (Ed.). London: Wallflower, p. 22-37.
• Jung, C., G. (2009). Dört Arketip. Z. A. Yılmazer (Çev.). İstanbul: Metis.
• Kocabaylıoğlu, D. (2010). Polonya Ahlaki Kaygı Sinemasında Sistem Eleştirisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kristeva, J. (2009). Kara Güneş: Depresyon ve Melankoli. N. Demiryontan (Çev.). İstanbul: Bağlam.
• Kristeva, J. (2014). Korkunun Güçleri: İğrençlik Üzerine Deneme. N. Tutal (Çev.). İstanbul: Ayrıntı..
• Kristeva, J. (2017). Ruhun Yeni Hastalıkları. N. Tutal (Çev.). İstanbul: Ayrıntı.
• Lacan, J. (2012). Babanın Adları. M. Erşen (Çev.). İstanbul: Monokl.
• Lacan, J. (2013). Psikanalizin Dört Temel Kavramı. N. Erdem (Çev.). İstanbul: Metis.
• Laine, T. (2011). “Imprisoned in Disgust: Roman Polanski’s Repulsion.”Film-Philosophy Vol. 15. No. 2. p. 36-50.
• Mulvey, L. (1975). “Görsel Haz ve Anlatı Sineması.” Screen, Vol. 16, Issue 3, p. 6-18. http://www.cinerituel.com/2018/12/gorsel-haz-ve-anlati-sinemasi-laura-mulvey.html (15.11.2019).
• Nancy Abraham (Producer), Marina Zenovich (Director), Roman Polanski: Wanted and Desired [Documentary], USA: HBO Documentary Films , 2008.
• Nowell-Smith, G. (Ed.). (2003). Dünya Sinema Tarihi. A. Fethi (Çev.). İstanbul: Kabalcı.
• Ottonson, A. (2016). “Androphobia, Demasculinization, and Professional Conflicts: The Herstories of the Physical Therapy Profession Deconstructed.”Social Science History. Vol: 40, Issue: 03, p. 433-461. Cambridge: Cambridge University.https://www.cambridge.org/core/services/aop-cambridge-core/content/view/6CC451B5A7C3ECC0E12EC788EF8BBF65/S0145553216000134a.pdf/androphobia-demasculinization-and-professional-conflicts-the-herstories-of-the-physical-therapy-profession-deconstructed.pdf (15.11.2019).
• Polanski, R. (Yönetmen/Senaryo Yazarı). (1965). Tiksinti (Repulsion)[Film].London: A Compton Production.
• Polanski, R. (Yönetmen/Senaryo Yazarı). (1968). Rosemary’nin Bebeği (Rosemary’s Baby) [Film].U.S.: Paramount Pictures.
• Polanski, R. (Yönetmen)., Brach, G. (Senaryo Yazarı). (1976). Kiracı (Le locataire)[Film]. Paris: Marianne Production.
• Smelik, A. (2008). Feminist Sinema ve Film Teorisi: Ve Ayna Çatladı. D. Koç (Çev.). İstanbul: Agora.
• Soytok, S. (2018). Ahlaki Kaygı Sinemasından Dayanışma Ruhuna Polonya Sineması, Journal of Social And Humanities Sciences Research (JSHSR), Vol:5, Issue: 29, s. 3477-349.
• Terbaş, Ö. (Ed.).(2012). Sinemasal Dil ve Psikanalitik Eleştiri. Sinema ve Psikanaliz. s. 1-11.
• Velasco ve Blanco (2015). Anhedonia: Psychological Predictors, Neural Mechanisms And Clinical Treatment. Options, Alexandra M. Columbus (Ed.)., Vol:107107 S. 37-51. New York: Nova Science.
• Žižek, S. (2018a). Şiddet. A. Ergenç (Çev.). İstanbul: Encore.
• Žižek, S. (2018b). Cinsel Olan Politik Midir? B. Turan (Çev.). İstanbul: Encore.
• Žižek, S. (2019). Yamuk Bakmak. T. Birkan (Çev.). İstanbul: Metis.