Popüleri Çevreleyen “Arzu”: 1970’li Yıllar Türkiye’sinde Arzu Siyasetinin Ana Akım Sinemaya Yansımaları Bağlamında Şerif Gören Sinemasında Arabesk

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 7, 89 - 113, 30.06.2019

İren Dicle Aytaç

https://doi.org/10.31122/sinefilozofi.516106

Cited By: 1

Öz

Türkiye’nin yakın siyasi tarihine bakıldığında 1970’li yıllar, “başka türlüsünün” mümkün olduğu inancının hayatın her alanında kendisini gösterdiği; toplumun farklı kesimlerinin birbirleriyle karşılaşan, kesişen, çatışan heterojen “arzu akışlarının” kitlesel eylemlilikle bütünleştiği; siyasetin gündelik hayat ve popüler kültürün her yanına dağılan bir çoğullaşma içinde kendisini gösterdiği özel bir dönemdir.

Dönemin Türk sinemasında bağlamında ise, gündelik siyasetin imgelerinin sadece siyasal filmlerle sınırlı kalmayıp tecimsel sinemaya da ‘sızmış’ olması, çoğunlukla arzuları “yerli-yurtlulaştırmaya” yönelen ana akım sinema ve popüler kültürün arzu politikaları tarafından çevrelenip dönüştürülmesinin olanağını göstermesi açısından önemli ve nadir bir örnek teşkil etmektedir. Bunlar arasında özellikle ayrıksı sayılabilecek bir damarı Şerif Gören’in Orhan Gencebay ortaklığıyla ürettiği arabesk filmler oluşturmaktadır. Gören’in genişhalk kitlelerine ulaşabilecek popüler bir yol olan ama aynı zamanda derinde son derece politik bir “his” barındıran arabesk türüne dönemin sol siyasetinden donanımlar ekleyerek ürettiği filmlerin, genellikle birbirine karşıt konumlandırılan siyasal sinema ve arabeskin birliğinden doğan yeni bir “rizom” ortaya çıkardığı söylenebilir. Bu çalışmada, Gören’in dört arabesk filmi, var olan toplumsal yapı ve ilişki ağlarına dair sunduğu imgelemle ortaya koyduğu “kaçış” stratejileri bağlamında incelenmekte; böylelikle bu filmlerin “sinematografik düşünce” üretme yolunda giriştiği çaba ile arzu siyasetiyle nasıl eklemlendiği tartışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Arzu Siyaseti, Türk Sineması, Siyasal Sinema, Arabesk

Kaynakça

• Birdal, S. (2013). “Arzu ve Politika: ’70’lere Dair Bir Haritalama Denemesi”. Toplum ve Bilim, 128, s.84-103.
• Deleuze, G. & Guattari, F. (2005). A Thousand Plateaus: Capitalism And Schizophrenia (Trans. B. Massumi, 11. Baskı). Minneapolis: University of Minnesota Press.
• Colebrook, C. (2013). Gilles Deleuze (Çev. C. Soydemir, 3. Baskı). [Elektronik Kitap]. İstanbul: Doğu Batı Yayınları.
• Goodchild, P. (2005). Deleuze & Guattari: Arzu Politikasına Giriş (Çev. R. Öğdül). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Güngör, N. (1993). Arabesk: Sosyokültürel Açıdan Arabesk Müzik (2. Basım). Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Gürbilek, N. (2007). Vicdan ve Teknik. Vitrinde Yaşamak (4. Basım). İstanbul: Metis Yayınları, ss. 92-101.
• Holland, E. W. (2013). Deleuze ve Guattari'nin Anti-Oedipus'u: Şizoanalize Giriş (Çev. A. Utku & M. Erkan, 2. Basım). İstanbul: Otonom Yayıncılık.
• Hughes, J. (1997). Lines of Flight. İngiltere: Sheffield Academic Press.
• Karadoğan, A. (2005). Film Çeviriyorum Abi: Şerif Gören Sinemasında Öykü, Söylem ve Tematik Yapı. Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Kayalı, K. (2006). Yönetmenler Çerçevesinde Türk Sineması. Ankara: Deniz Kitabevi.
• Kuyucak Esen, Ş. (2002). Türk Sinemasının Kilometre Taşları. İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Marks, L. U. (1994). “A Deleuzian politics of hybrid cinema”. Screen, 35(3), pp. 244-264.
• Martin-Jones, D. (2009). “Demystifying Deleuze: French Philosophy Meets Contemporary U.S. Cinema”. W. Buckland (Ed.), Film Theory and Contemporary Hollywood Movies. NY: Routledge, pp. 214-233.
• Öztürk, S. (2018). Sinema Felsefesine Giriş: Film-Yapımı Felsefe. Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Soydan, S. (Yapımcı) & Gören, Ş. (Yönetmen). (1978). Derdim Dünyadan Büyük [Sinema Filmi]. Türkiye: Gülşah Film.
• Soydan, S. (Yapımcı) & Gören, Ş. (Yönetmen). (1979). Aşkı Ben mi Yarattım? [Sinema Filmi]. Türkiye: Fatoş Film.
• Soydan, S. (Yapımcı) & Gören, Ş. (Yönetmen). (1979). Kır Gönlünün Zincirini [Sinema Filmi]. Türkiye: Gülşah Film.
• Soydan, S. (Yapımcı) & Gören, Ş. (Yönetmen). (1981). Feryada Gücüm Yok [Sinema Filmi]. Türkiye: Fatoş Film.
• Turan, Ö. (2013). “Bu Sayıda... Alternatif Tahayyüller, Devingenlik, Popülizm: 1970'ler İçin Bir Çerçeve Denemesi”, Toplum ve Bilim, 128, s.3-15.