From Melodrama to Anti-Melodrama; Transformation of Discourse of Power, Desire and Anxiety in Popular Turkish Cinema, Case of Recep İvedik

Yıl 2020, Özel Sayı (2) Mayıs 2020, 589 - 610, 29.05.2016

Doğan Aydoğan

https://doi.org/10.31122/sinefilozofi.675224

Öz

In important moments of transformation experienced by societies, the relationship of culture with the produced symbolic objects and codes is reformed. This situation is related to the reconstruction of power, negotiation, resistance and new public opinion. For this reason, popular culture products and their transformation provides important data for the transformations of a society. Considering the products of popular culture as only as a product of alienation, contains risks the overlook of society's relationship to these objects and codes. Codes generated by society during the process of capitalization since the Tanzimat Era, includes continuities and periodic splits. The texts produced by the melodrama language, which is shaped by the tension existing between desire and tradition, come first among the areas where these codes are reflected in the culture. The melodrama tradition, where class desires and conflicts are mediated by an individual life and especially romantic love, shaped both post-Tanzimat Literature and popular cinema texts after 1950. This study tries to address the ideological ground on which the reconciliation created by the melodrama tradition is located within a historical context. The melodrama shaped by anxiety about social competition, desire and the wear of tradition is therefore considered as a popular field of struggle for hegemony and resistance. Socio-economic transformation after 1990 caused a radical transform in melodrama language in relation with the changes in daily life and ideology. The narratives based on black-melodrama, which combines the emptiness of the symbolic order with the gender crisis, is the most obvious manifestation of this break. This study states that the Recep İvedik film series constitutes a third tradition especially emphasizes and creates a radical transformation in the ideological position of romantic love and produces a discourse that reveals the social distinctions that melodrama tries to close so which can be called anti-melodrama. In this context, the study includes a sociological reading by making use of the Object-Relations Theory, Lacan psychoanalysis and Pierre Bourdieu's concept of cultural capital.

Anahtar Kelimeler

Popular Culture, Melodrama, Psychoanalysis, Ideology, Cultural Capital

Melodram’dan Anti-Melodram’a; Popüler Türk Sineması’nda İktidar, Arzu ve Kaygı Söyleminin Dönüşümü, Recep İvedik Örneği

Öz

Toplumların yaşadığı önemli dönüşüm anlarında, kültürün ürettiği nesneler ve kodlarla ilişkisi yeniden şekillenir. Bu durum iktidarın yeniden şekillenmesi, müzakere, direnç ve oluşan yeni kamuoyu ile ilgilidir. Bu bağlamda popüler kültür ürünleri ve yaşadıkları dönüşüm bir toplumun yaşadığı dönüşümlere yönelik önemli veriler sağlamaktadır. Popüler kültür ürünlerini salt bir yabancılaşma ürünü olarak ele almak, toplumun bu nesneler ve kodlarla kurduğu ilişkiyi gözden kaçırma riskini taşır.
Türkiye toplumunun, Tanzimat’tan beri yaşadığı kapitalistleşme süreci boyunca ürettiği kodlarda bir süreklilik ve dönemsel kopuşlar söz konusudur. Bunların en başında arzu ve gelenek arasında var olan gerilim ve buna dayalı motifler gelmektedir. Baba, oğul, ev ve kadın bu diyalektiğin kendini ifade ettiği araçları oluşturmaktadır. Tanzimat ile beliren bu kodların 1950 sonrası popüler anlatı filmlerinde varlığını sürekli koruduğu ancak arzunun inkar edilerek geleneğin yüceltildiği bir söylemin varlığını koruduğu görülmektedir. 1980 sonrası süreçte ise arzunun inkar edilmek yerine açıkça ifade edildiği, hasetli ve hırslı bir öznenin yükseldiği görülmektedir. Bu özneyi belirleyen en önemli özellik ise arzusunun maddi sermayeden çok, üst sınıfları tanımlayan sembolik sermayeye yönelik olduğudur. Bu gelişme orta sınıflar içinde bir kopuşu ve yeniden yapılanışı işaret etmektedir. Bütün bu dönüşümlere rağmen, kadın konusunun Tanzimat’tan beri çözülemediği ve orta sınıf erkekliğinin bunalım ve arzuları ne kadar değişiyor olsa da kadın konusunda yeni bir müzakere ve dengenin üretilemediği görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Popüler Kültür, Toplum, Sermaye, Kültürel Sermaye, Ayrım

Kaynakça

• Adorno, T. (2009). Kültür Endüstrisi. (N. Ü.-M.-E. Gen, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bahtin, M. (2005). Rabelais ve Dünyası. (Ç. Öztek, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bakır, B. (2008). Sinema ve Psikanaliz. İstanbul: Hayalet Kitap.
• Barthes, R. (1998). Çağdaş Söylenler. (T. Yücel, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
• Bauman, Z. (2000). Siyaset Arayışı. (T. Birkan, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
• Bauman, Z. (2017). Akışkan Modernite. (S. O. Çavuş, Çev.) İstanbul: Can Sanat Yayınları.
• Berktay, F. (2010). Tarihin Cinsiyeti. İstanbul: Metis Yayınları.
• Bourdieu, P. (2015). Ayrım. (D. F. Şannan, & A. G. Berkkurt, Çev.) Ankara: Heretik Yayınları.
• Duman, O. A. (2018). Ertem Eğilmez'in Son Yeşilçam Filmi: Arabesk. D. Bayrakdar içinde, Türk Film Araştırmalarında Yeni Yönelimler (s. 105-114). İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Eğilmez, E. (Yöneten). (1988). Arabesk [Sinema Filmi].
• Fiske, J. (2012). Popüler Kültürü Anlamak. İstanbul: Parşömen Yayıncılık.
• Fiske, J. (2013). İletişim Çalışmalarına Giriş. (S. İrvan, Çev.) Ankara: Pharmakon Yayınevi.
• Freud, S. (2019). Rüyaların Yorumu. (D. Muradoğlu, Çev.) İstanbul: Say Yayınları.
• Girard, R. (2003). Şiddet ve Kutsal. (N. Alpay, Çev.) İstanbul: Kanat Kitap.
• Girard, R. (2007). Romantik Yalan ve Romansal Hakikat. (A. E. İldem, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
• Gökbakar, T. (Yöneten). (2014). Recep İvedik 4 [Sinema Filmi].
• Gürbilek, N. (2007). Vitrinde Yaşamak. İstanbul: Metis Yayınları.
• Han, B. C. (2019). Güzeli Kurtarmak. (K. Filiz, Çev.) İstanbul: İnsan Yayınları.
• Han, B.-C. (2015). Şiddetin Topolojisi. İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Han, B.-C. (2017). Zamanın Kokusu. (Ş. Öztürk, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
• Jung, C. G. (2019). Dört Arketip. (Z. A. Yılmazer, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
• Kahraman, H. B. (2010). Cinsellik Görsellekik Pornografi. İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Kandiyoti, D. (2015). Cariyeler, Bacılar, Yurttaşlar. İstanbul: Metis Yayınları.
• Klein, M. (2018). Haset ve Şükran. (O. Koçak, & Y. Erten, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
• Özden, Z. (2004). Film Eleştirisi. Ankara: İmge Kitabevi.
• Öztürk, S. (2016). Profesyonel Eğlence Üretiminin Şizofrenisi: Nightcrawler'da İmaj Avı ve Avcıları... TRT Akademi, 1(1), 8-31.
• Parla, J. (2009). Babalar ve Oğullar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ritzer, G., & Stepnisky, J. (2014). Sosyoloji Kuramları. (H. Hülür, Çev.) Ankara: De Ki Basım Yayım.
• Scheler, M. (2004). Hınç. İstanbul: Kanat Kitap.
• Simmel, G. (2005). Modern Kültürde Çatışma. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Simmel, G. (2014). Paranın Felsefesi. (Y. Alogan, & Ö. D. Aydın, Çev.) İstanbul: İthaki Yayınları.
• Tabakoğlu, A. (2017). Osmanlı İçtimai Yapısının Ana Hatları. M. Zencirkıran içinde, Türkiye'nin Toplumsal Yapısı (s. 19-40). Bursa : Dora Basım-Yayım.
• Tokatlı, E. (Yöneten). (1990). Boynu Bükük Küheylan [Sinema Filmi].
• Unur, A. K. (2018). Yeşilçam Sineması ve Yerli Televizyon Dizileri İlişkisi. D. Bayrakdar içinde, Türk Film Araştırmalarında Yeni Yönelimler 14 (s. 223-240). İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Vargı, Ö. (Yöneten). (1998). Her Şey Çok Güzel Olacak [Sinema Filmi].
• Weber, M. (2011). Sosyoloji Yazıları. (T. Parla, Çev.) İstanbul: Deniz Yayınları.
• Yüksel, S. E. (2016). Travma Anlatıları: Türk Sineması'nda Melodram ve Toplumsal Fantazi. İstanbul: Agora Kitaplığı.