Bir Flaneuse Yolculuğu Olarak 'İşe Yarar Bir Şey'

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 11, 845 - 857, 28.06.2021

Müberra Mızıkacı

https://doi.org/10.31122/sinefilozofi.883494

Öz

Bu çalışma İşe Yarar Bir şey (Pelin Esmer, 2017) adlı filmdeki tren yolculuğunu ve kent içindeki gezintiyi başkarakter Leyla’nın dişil bakışını temsilen flaneus kavramı çerçevesinde değerlendirmek üzere hazırlanmıştır. Flaneur kavramı eril kimliğe sahiptir ve Fransız şair, Charles Baudelaire’in şiirlerinden ilhamla Alman edebiyat eleştirmeni Walter Benjamin tarafından kuramsallaştırılmıştır. Kavram, 19.Yüzyıl Avrupa’sının modernleşme ve beraberinde getirdiği kitle kültürünün şehirli, entelektüel, gözlemci bireyini işaret eder. Baudelaire’in şiirlerine fon olan Paris’te gezinen ve gözleyen birey, Benjamin’in kuramsallaştırmasında bu deneyimden düşünce üretmektedir. Dönemin eleştirel okumasını sokaklar aracılığı ile yapabilen birey olarak eril figür uzunca dönem bu ayrıcalığı taşısa da 20. Yüzyıl’ın kültürel ve ekonomik dönüşümleri kent gezgini ayrıcalığını tek cinsiyetten arındırmıştır. Flaneus kavramı dilin ataerkil kalıplarını esneten gücünü temsil eder. Sanatın pek çok alanında flaneus yorumlamaları Benjamin’in kuramsallaştırdığı kentli ve eleştirel bakış gücüne sahip eril figürü aşıp bu bakışı çoğaltmıştır. Sinema sanatı da çok yönlü okumaya elverişli ve bu yönüyle de kendisini her izlemede çoğaltan ve yenileyen bir dinamiğe sahiptir. Bu bakış açısı ile İşe Yarar Bir Şey filmi çözümlemesinde başkarakter Leyla’nın yolculuğu ve gözlemleri modern bir flaneuse okuması olarak değerlendirilecek, tren yolculuğunun, kentlerde ve metropolde kalabalıkların içinde gözlem yapmanın ve insanları izlemenin bir kadın gözünden çağın ruhunu nasıl yansıttığı yakalanmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Pelin Esmer, Sinema, Flaneur, Flaneuse, Gözlem

Kaynakça

• Alver, K. (2012), Flaneur: A Modern Urban Figure, Akademik İncelemeler Dergisi, 7(2), 285-293.
• Akın, G. (2016), Kırmızı Karanfil, İstanbul: Yapı Kredi.
• Artun, A.(2009), Modern Hayatın Ressamı, Sunuş Bölümü, İstanbul: İletişim.
• Bakhtin, M. (2001), Karnavaldan Romana- Edebiyat Teorisinden Dil Felsefesine Seçme Yazılar (Çev. C. Soydemir). İstanbul: Ayrıntı.
• Bauman, Z. (1998), Postmodern Etik, (Çev. Alev Türker), İstanbul: Ayrıntı.
• Benjamin, W. (1973), Illuminations, Glasgow: Fontana
• Benjamin, W. (1990), Benjamin, Baudelaire ve Pasajlar. (Çev. A. Cemal). Argos, Cilt: 28: 50-52.
• Boutin, A. (2012), Flâneur'u Yeniden Düşünmek: Flânerie ve Duyular, Dix-Neuviémistes Derneği Dergisi, Cilt 16, Sayı 2.
• Burton, R. (1988), The Unseen Seer, or Proteus in the City: Aspects of a Nineteenth-Century Parisian Myth. French Studies, 42(1): 50–68.
• Chan, H. (2018), Cléo from 5 to 7 and the Performance of the Flâneuse, Caméra Stylo, 18.
• Demirkıran, Y. (2017), 19. Yüzyıl Erken Modern Kent Karakteri Olarak Charles Baudelaire’in Flaneur Kavramı’nın Yeni Medya’daki İzdüşümü, Sanat ve Tasarım Dergisi, (20), 105-121. Dreyer, E. ve McDowall, E. (2012), Imagining the Flâneur as a Woman. Communicatio, 38(1), 30-44.
• Erkek, F. (2019), Walter Benjamin’de Sanat, Estetik ve Politika İlişkisi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Esmer, P. ve Kalvo, M. (Yapımcı), Esmer, P. (Yönetmen). (2017). İşe Yarar Birşey [Sinema Filmi]. Türkiye, Fransa, Almanya ve Hollanda: SineFilm ve Mars Prodüksiyon.
• Gleber, A. (1997), Female Flâneurie and the Symphony of the City, 67–88. Berkeley, Los Angeles and London: University of California.
• Gleber, A. (1999), The Art of Taking a Walk: Flânerie, Literature, and Film in Weimar Culture. Princeton: Princeton University.
• Gluck, M. (2003), Flâneur ve Estetik: 19. Yüzyıl Ortası Paris'te Kent Kültürünün Sahiplenilmesi. Teori, Kültür ve Toplum, 20 (5): 53 - 80.
• Goebel, R. J. (1998), Benjamin's Flâneur in Japan: Urban Modernity and Conceptual Relocation. German Quarterly, 377-391).
• İlgürel, M. (2016), Julio Cortazar’ın Öykülerinin Sembolik İmgelemi, İstanbul: Yeni İnsan.
• Karakuş, G. ve Ötgün, C. (2020), Simurg Söyleninde Kuş İmgesi. Fine Arts, 15(2), 99-115.
• Kuçuradi, İ. (2011), Etik. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.
• La Rocca, F. (2017), A Theoretical Approach to the Flâneur and the Sensitive Perception of the Metropolis. Dans Sociétés (n° 135), pages 9 à 17).
• Mc Garrigle, C. (2014), Forget the Flâneur. Proceedings of the 19th International Symposium on Electronic Art. Sydney, Australia. doi:10.21427/bezf-s927.
• Pile, S. (1996), The Body and the City: Psychoanalysis, Space and Objectivity. London and New York: Routledge.
• Pollock, G.(1988), Vision and Difference: Femininity, Feminism, and the Histories of Art. London: Routledge. Sevim, B. A. (2010), Walter Benjamin'in Kavramlarıyla Kültür Endüstrisi:" Aura"," Öykü Anlatıcısı" ve" Flâneur.". Journal of International Social Research, 3(11).
• Shaya, G. (2004), The Flaneur, the Badaud, and the Making of a Mass Public in France, circa 1860-1910. American Historical Review, 109(1), 41-77.
• Swanson, G. (1995), ‘Drunk with the glitter’: Consuming spaces and sexual geographies. In Postmodern Spaces and Sexual Geographies, ed. S. Watson and K. Gibson, 80–98. Oxford: Blackwell.
• Tseng, C. F. (2006), The Flaneur, the Flaneuse, and the Hostess: Virginia Woolf’s (Un) Domesticating Flanerie in" Mrs. Dalloway". Concentric: Literary and Cultural Studies, 32(1), 219-258.
• Ward, S. (2005), The Passenger As Flâneur? Railway networks in German-language fiction since 1945. The Modern Language Review, 412-428.
• Wilson, E. (1992), The Invisible Flâneur. New Left Review, 191(1), 90-110.
• Wolff, J. (1985), The Invisible Flâneuse: Women and the Literature of Modernity, Theory, Culture and Society 2.3, 37-46.
• Zambak, F. (2017), Demiryolu Hikâyecileri - Bir Rüyayı Yeniden Görmek. Akademik Sosyal Araştırmalar.(63),336-344. (03.01.2021 tarihinde erişildi).