Modern Dünyanın Gündelik Hayatında Müphem Konumlar ve Bir Dışlama Pratiği Örneği Olarak Rembetiko Filmi

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 11 - Özel Sayı (3) 2021, 348 - 369, 09.10.2021

Cem Tutar Esennur Sirer

https://doi.org/10.31122/sinefilozofi.861865

Öz

Temelleri Aydınlanma Düşüncesi’ne dayanan modernlik fikri, rasyonalizasyon ve bilimsellik düşüncesi üzerine temellenirken gündelik hayatın içerisindeki yaşam dünyalarını tek taraflı bir şekilde örgütleyerek düzenlemiştir. Zygmunt Bauman’a göre modernlik, gündelik hayatın içerisindeki tüm kurum ve yapıları rasyonel saiklere göre planlarken aynı zamanda müphem konumlar inşa etmiştir. Modernite, bireyi ulus devlet yapısı içerisinde yurttaş olarak ele alırken, sisteme eklemlenemeyen ya da tanımlanamayanları yabancı konumuna sürüklemiştir. Yabancılık, müphem bir siyasal konum olarak yurttaşın karşıtı olarak bulunurken 20. yüzyılın başında birçok asimilasyon ve dışlama tekniği ulus devlet yapıları içerisinde tezahür etmiştir. Bu siyasal süreç içerisinde modern dünyadaki gündelik hayatın yapısal bileşenleri olan zaman ve mekân örgütlenmesi dönemin egemenlik ilişkilerinin örüntüsü olarak ortaya çıkmaktadır. Henri Lefebvre sosyolojik tahayyülünde gündelik hayatı Marksist anlamda ele alarak onu praksis felsefesinin içerisinde tanımlamıştır. Bu bağlamda gündelik hayatın ritmi ve mekânsal boyutu bireyin toplumsal yaşamına etki ederek onu dönüştürmektedir. 20. yüzyılın başında Türkiye ve Yunanistan arasındaki nüfus mübadelesi döneminde geçen toplumsal olayları bireysel hayat hikâyesi üzerinden inceleyen Rembetiko filmi tarihsel bir momentte toplumsal yaşama eklemlenememiş, yabancı konumuna sürüklenmiş bir grup insanın gündelik hayatının sinemasal temsilidir. Filmde Rembetiko müziğinin ritmi bir yandan yaşanan bireysel ve toplumsal dramın ritmiyle üst üste binerken diğer yandan modern toplumun örgütlenme tarzına karşı bir direniş alanı olarak öne çıkarak toplumsal alandaki dışlama pratiğinin temsili haline gelmektedir. Bu çalışmada Costas Ferris’in “Rembetiko” adlı filmi ilgili kuramsal perspektif üzerinden modern dünyada dışlama ve içeri katma şeklinde işleyen gündelik hayatın mekânsal ve zamansal işleyişi göz önünde bulundurularak eleştirel perspektiften ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Modernite, Müphemlik, Gündelik Hayat, Toplumsal Mekân ve Zaman, Sinema

Kaynakça

• Aktar, A., D. Demirözü (2006). “Yunan Tarihyazımında Mübadele ve Göç”. Kebikeç: İnsan Bilimleri için Kaynak Araştırmaları Dergisi. Vol. 22, 2006: 85-98.
• Arı, K. (2003). Büyük Mübadele: Türkiye’ye Zorunlu Göç (1923-1925), Tarih Vakfı Yurt Yayınları: İstanbul.
• Bauman, Zygmunt (2000). Postmodernlik ve Hoşnutsuzlukları, İsmail Türkmen (çev.), İstanbul: Ayrıntı.
• Bauman, Zygmunt (2003a). Modernlik ve Müphemlik, İsmail Türkmen (çev.), İstanbul: Ayrıntı.
• Bauman, Zygmunt (2003b). Yasa Koyucular ve Yorumcular, Kemal Atakay (çev.), İstanbul: Metis.
• Bauman, Zygmunt (2005). Bireyselleşmiş Toplum, Yavuz Alogan (çev.), İstanbul: Ayrıntı.
• Bauman, Zygmunt (2011). Postmodern Etik, Alev Türker (çev.), İstanbul: Ayrıntı.
• Bauman, Zygmunt (2018). Akışkan Modernite, Sinan Okan Çavuş (çev.), İstanbul: Can.
• Bauman, Zygmunt (2020). Sosyolojik Düşünmek, Akın Emre Pilgir (çev.), İstanbul: Ayrıntı.
• Berman, Marshall (2012). Katı Olan Her Şey Buharlaşıyor, Ümit Altuğ& Bülent Peker (çev.), İstanbul: İletişim.
• Bedlek, E. Y. (2017). “Küçük Asya’dan Yunanistan’a: Tarih, Bellek ve Göç”. Tarih ve Gelecek Dergisi, Ağustos 2017, Cilt 3, Sayı 2.
• Berber, S. (2007). “Rembetiko Nedir?”. http://www.cafeamanistanbul.com/index.php/tr/hakkmzda1/tarihce/rembetiko-nedir erişim:10.11.2020.
• Bilgin, Nuri (2006). Sosyal Bilimlerde İçerik Analizi, Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Chambers, L. (2005). Göç, Kültür, Kimlik. Mehmet Beşikçi, İsmail Türkmen (çev.). İstanbul: Ayrıntı.
• Claude Lévi-Strauss (2018). Hüzünlü Dönenceler, Ömer Bozkurt (çev.), İstanbul: YKY.
• Çiğdem, Ahmet (2015). Bir İmkan Olarak Modernite Weber ve Habermas, İstanbul: İletişim.
• Emgili, F. (2017). “Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi Hakkındaki Araştırmalara Bir Bakış”. Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Dergisi. I/1, (2017 Yaz), ss. 29-54.
• Ferris, C. (Yapımcı), & Ferris, C. (Yönetmen). (1983). Rembetiko [Sinema Filmi]. Greece: Greek Filmcenter, Greek Television ET-1 Rembetiko Ltd.
• Fırat, D.G. (2014). “Ulus-Devlet Anlayışı Karşısında Toplumsal Hafızanın Direnişi: Rembetiko Örnek Olayı”. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• Geograpy (2020). Göçler ve Göç Çeşitleri, Mübadele Göçleri. http://geograpy.blogcu.com/gocler-ve-goc-cesitleri/3060662# erişim:10.11.2020.
• Habermas, Jürgen (2001). İletişimsel Eylem Kuramı Cilt I ve II, Mustafa Tüzel (çev.), İstanbul: Kabalcı. Holst, G. (1993). Rembetika. V. Çelik Akpınar (çev.). İstanbul: Pan.
• Köşebaşı, S. S. (2013). “Rembetiko İle Mübadeleye Yeniden Bakmak”. http://www.salom.com.tr/newsdetails.asp?id=85699#.UqswadJdVIE erişim:10.11.2020.
• Kumar, Krishan (2013). Sanayi Sonrası Toplumdan Post-modern Topluma Çağdaş Dünyanın Yeni Kuramları, Mehmet Küçük (çev.), Ankara: Dost Kitabevi.
• Kümbetoğlu, Belkıs (2019). Sosyolojide ve Antropolojide Niteliksel Yöntem ve Araştırma, İstanbul: Bağlam. Lefebvre, Henri (1996). Marx’ın Sosyolojisi, Selâhattin Hilâv (çev.), İstanbul: Sorun.
• Lefebvre, Henri (2006). Diyalektik Materyalizm, Barış Yıldırım (çev.), İstanbul: Kanat.
• Lefebvre, Henri (2010). Modern Dünyada Gündelik Hayat, Işın Gürbüz (çev.), İstanbul: Metis.
• Lefebvre, Henri (2012). Gündelik Hayatın Eleştirisi I, Işık Ergüden (çev.), İstanbul: Sel.
• Lefebvre, Henri (2013a). Gündelik Hayatın Eleştirisi II, Işık Ergüden (çev.), İstanbul: Sel.
• Lefebvre, Henri (2013b). Kentsel Devrim, Selim Sezer (çev.), İstanbul: Sel.
• Lefebvre, Henri (2014). Mekânın Üretimi, Işık Ergüden (çev.), İstanbul: Sel.
• Lefebvre, Henri (2017). Ritim Analiz Mekân, Zaman ve Gündelik Hayat, Ayşe Lucie Batur (çev.), İstanbul: Sel.
• Odabaş, B. (2014). Tripod. http://bodabas.tripod.com/muzikkulturudersnotu.htm erişim:10.11.2020.
• Pankitap (2014). Rembetika. http://www.pankitap.com/kitaplar/rembetika.html
• Politik Film (2012). Rembetiko Filmi. http://politikfilm.net/372-rembetiko-filmi-altyazili-izle.html erişim: 26 May 2012.
• Ritzer& Stepnisky, George& Jeffery (2019). Sosyoloji Kuramları, Himmet Hülür (çev.), Ankara: De Ki.
• Roberts, John (2013). Gündelik Hayatın Felsefesi, Emre Can Ercan (çev.), İstanbul: Doruk.
• Taşmeyhane (2007). http://tasmeyhane.blogspot.com/2007/08/rembetiko.html erişim:10.11.2020.
• Urry, John (1999). Mekânları Tüketmek, Rahmi G. Öğdül (çev.), İstanbul: Ayrıntı. Wagner, Peter (2005). Modernliğin Sosyolojisi Özgürlük ve Cezalandırma, Mehmet Küçük (çev.), İstanbul: Ayrıntı.
• Wagner, Peter (2013). Deneyim ve Yorum Olarak Modernlik, İbrahim Kaya (çev.), Ankara: Pagem Akademi.
• Wikipedia (2014). Rembetiko. http://en.wikipedia.org/wiki/Rembetiko_(film) erişim:10.11.2020.
• Yıldırım, Onur (2006). Diplomasi ve Göç: Türk-Yunan Mübadelesinin Öteki Yüzü. Bilgi Üniversitesi Yayınları: İstanbul.