El Pepe: Yüce Bir Yaşam ve Buena Vista Social Club Belgesellerinde Ütopya

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 11 - Özel Sayı (3) 2021, 195 - 210, 09.10.2021

Senem A. Duruel Erkılıç Onur Aytaç

https://doi.org/10.31122/sinefilozofi.871966

Cited By: 1

Öz

Öz

Ütopya kavramı, iyi bir gelecek arzusunu ve ortak iyilik arayışını ifade etmektedir. İyi olduğu düşünülen o “olmayan yer”e ulaşmak için duyulan arzunun politikayla buluştuğu alanı tasvir eden ve hayal kurma faaliyetinin değişim barındıran potansiyelini ele alan El Pepe: Yüce Bir Yaşam (Kusturica, 2018) ile Buena Vista Social Club (Wenders, 1999) belgesellerinin birer ütopya sunduğu iddia edilmektedir. Bu düşünceden hareketle çalışma kapsamında bu iki belgesel, ütopya ve politikanın kesiştiği yerin imkân ve sınırlılıkları çerçevesinde tarihsel bir perspektifle incelenecektir. Distopyaların sinemayı ve diğer yaratıcı alanları domine ederek yoğunluk kazandığı bir zamanda bu belgesellerin üretilmiş olması önemli bulunmaktadır. Bu açıdan belgeseller, kendi dönemleri bakımından ütopyalara duyulan ihtiyacın yansımaları olarak değerlendirilmektedir. Traverso’nun (2018) ütopyanın adeta geçmişin bir kategorisi olduğu ve toplumların şimdiki zamanına ait olmadığı tespiti, çalışmanın eksenindeki temel sorunsalı oluşturmaktadır. Ancak diğer yandan ütopyacı düşüncelerin içinde yaşanılan koşulların ötesine geçme cesareti ve anlayışı sağlayan bir retorik oluşturdukları da göz ardı edilmeden belgeseller incelenmektedir. Belgesellerinin yönetmenleri Emir Kusturica ve Wim Wenders’in adeta geçen yüzyılın dünyasından günümüze seslenmeleri ve belgesellerin anlatısını kurarken kendilerini de bu anlatının içerisine dahil etmeleri bağlamında ortaklıkları olduğu düşünülmektedir. Her iki belgesel, Latin Amerika’nın buruk tarihini ütopyan bir tahayyül içine ele almaktadırlar. Belgeseller ütopya ve onun zamansal bakımdan ikizi olarak değerlendirilebilecek nostalji kavramı çerçevesinde incelenemektdirler. Nostalji, geçmişe duyulan özlemin ötesinde, geçmişin imkânlarını hatırlayan ve hatırlatan taraflarıyla düşünülmektedir. Belgesellerdeki tavır Traverso’nun tartıştığı perspektiften- melankoli kavramlarıyla da ilişkilendirilmektedir.

Abstract

The concept of utopia expresses the desire for a good future and the search for common good. The films El Pepe: A Supreme Life (Kusturica, 2018) and Buena Vista Social Club (Wenders, 1999) are both considered to be utopias as they depict the space where the desire to reach that good “place that does not exist” meets politics and also discuss the potential of dreaming that includes change. Based on this idea, these two documentaries will be analyzed in a historical perspective within the framework of the possibilities and limitations of the place where utopia and politics intersect. It is important to state that these documentaries were made at a time when dystopias were dominating the cinema landscape and other creative fields. In this respect, these documentaries are considered as the reflections of the need for utopias in their own period. According to Traverso (2018), utopia is almost a category of the past and does not belong to the present time of societies, and this evaluation constitutes a main argument in the axis of the study. On the other hand, documentaries are analyzed without ignoring the fact that utopian ideas create a rhetoric that provides the courage and understanding to go beyond the conditions. The directors of the documentaries, Emir Kusturica and Wim Wenders have a connection with each other in the context of their voice almost calling out from the world of the last century to the present time and their inclusion in the narrative while establishing the narratives of the documentaries. Both documentaries deal with the bitter history of Latin America through a utopian imagination. The documentaries are discussed within the framework of the concept of utopia and nostalgia since nostalgia can be regarded as a remarkably similar concept to utopia in terms of time. Beyond the longing for the past, nostalgia is considered with aspects that remember and remind the possibilities of the past. The attitude in the documentaries is also associated with the concept of melancholy within the perspective discussed by Traverso.

Anahtar Kelimeler

Belgesel, Ütopya, Nostalji, Melankoli

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

Teşekkür

Yok

Kaynakça

• Abensour, M. (2009). Ütopya: Thomas More’dan Walter Benjamin’e (Çev. A. U. Kılıç). İstanbul: Versus.
• Bachelard, G. (2017). Mekânın Poetikası (Çev. A. Tümertekin). İstanbul: İthaki.
• Basset, K. & Baussant, M. (2018). Utopia, Nostalgia: Intersections. Conserveries mémorielles. Erişim adresi: https://journals.openedition.org/cm/3048. Erişim tarihi: 25 Ocak 2020.
• Bloch, E. (2012). Umut İlkesi (Çev. T. Bora). İstanbul: İletişim.
• Bonnet, A. (2016). The Geography of Nostalgia: Global and Local Perspectives on Modernity and Loss. Routledge.
• Bora. A. & Dede, K. (der.) (2018). Ütopyalar: Politikayla Arzunun Kesiştiği Yer. İstanbul: İletişim.
• Boym, S. (2009). Nostaljinin geleceği. (Çev. F. B. Aydar). İstanbul: Metis.
• Cassin, B. (2018). Nostalji: İnsan Ne Zaman Evindedir? (Çev. S. Kıvrak). İstanbul: Kolektif.
• Connerton, P. (2011). Modernite Nasıl Unutturur? (Çev. K. Kelebekoğlu).İstanbul: Sel.
• Chomsky, N. (2018). Önsöz. M. Albert (Yaz.), Mümkün Ütopya içinde (s.9-16). (Çev. B. Baysal). İstanbul: Kolektif.
• Danza, A. & Tulbovitz. E. (2015). İktidarda Bir Kara Koyun: Saraysız Başkan Jose Mujica, (Çev. A. Tuncer). Ankara: Tekin
• Davis, J.C. (2017). Thomas More’un Ütopyası, Miras ve Yorumlama. G. Claeys (Der.), Ütopya Edebiyatı içinde (s. 37-70). İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Eagleton, T. (2017). İyimser Olmayan Umut (Çev. E. Ayhan). İstanbul: Ayrıntı.
• Ferro, M. (1995). Sinema ve Tarih. İstanbul: Kesit.
• Gondin, M. D., Tilley. H. & Prakash, G. (2017). Ütopya Distopya (Çev. E. Kartal, C. Kayalıgil &. A. Turan). İstanbul: KÜY.
• Horváth, G. (2018). Faces Of Nostalgia: Restorative And Reflective Nostalgia In The Fine Arts. Jednak Książki Gdańskie Czasopismo Humanistyczne, 9, 145-156. doi: 10.26881/jk.2018.9.13
• Huyssen, A. (1999). Alacakaranlık Anıları. (Çev. K. Atakay). İstanbul: Metis
• Jameson, F. (2009). Ütopya Denen Arzu. (Çev. F. B. Aydar). İstanbul: Metis.
• Kristeva, J. (2009). Kara Güneş: Depresyon ve Melankoli. (Çev. N. Demiryontan). İstanbul: Bağlam.
• Kusturica, E. (2018). La Biennale Di Venez. Erişim Adresi: https://www.labiennale.org/en/cinema/2018/lineup/out-competition/el-pepe-una-vida-suprema Erişim tarihi: 4 Ağustos 2020.
• Marks, L. (2020). Filmin Teni. (Çev. S. Yılmaz). İstanbul: Doruk.
• Merçil, İ. & Doğuç Ergin, S. (2020). Dört Duvar Kadına Ne Yapar? Ankara: Siyasal.
• Nichols, Bill. (1983). The Voice of Documentary. Film Quarterly, 36:3 (Spring), 17-30. Erişim Adresi: https://www.jstor.org/stable/3697347?seq=1
• Sarı, T. (2017). Çiğ Dakota. İstanbul: Seyyah.
• Traverso, E. (2018). Solun Melankolisi. (Çev. E. Ersavcı). İstanbul: İletişim.
• Ulusoy, T. (2018). Başka Cinsiyetleri Tahayyül Etmek: Karanlığın Sol Eli ve Triton Romanlarında Cinsiyet ve Beden. A. Bora & K. Dede (Der.), Ütopyalar içinde (s. 207-236). İstanbul: İletişim.
• Vieira, F. (2017) Ütopya Kavramı. G. Claeys (Der.), Ütopya Edebiyatı içinde. (s. 3-35). (Çev. Z. Demirsu). İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Yüksel, S. E. & Yüksel, E. (2020), Soğuk Savaş Filminde Kayıp Anavatan ve Nostalji, Moment, 7(1), 72-87. https://doi.org/10.17572/mj2020.1.7287
• Filmler Sigman H., Mosteirin, M., Cristi, L. (Yapımcı), & Kusturica, E. (Yönetmen). 2018. El Pepe A Supreme Life [Belgesel], Arjantin & Uruguay: K&S Films.
• Felsberg, U. & Nayar, D. (Yapımcı), Wenders, W. (Yönetmen). 1999. Buena Vista Social Club [Belgesel], Almanya, Küba, Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık & Fransa: Arte, Instituto Cubano del Arte e Industria Cinematográficos, Kintop Pictures, Road Movies Filmproduktion, Wim Wenders Stiftung.