Reading Place and Placelessness at the Intersection of Architecture and Cinema: Loss of the Spirit in Ahlat Ağacı (The Wild Pear Tree)

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 12, 1025 - 1043, 25.12.2021

Gülşen Ergün Bilgili , Pınar Dinç Kalaycı

https://doi.org/10.31122/sinefilozofi.823794

Cited By: 2

Öz

According to Norberg-Schulz (1980); man lives when he can navigate within and identify himself with an environment, or in short, experience the environment meaningfully. Man tries to take root and dwells in nature and land. Architecture starts from ‘place’. The place accommodates, creates, and transforms architecture. Building and dwelling are linked to man’s relationship with things in place and his efforts to make sense of the place (Heidegger, 1971). Discussing that it has become impossible to build a life with an identity in a built environment that has started to become displaced, the study, which deals with dislocation as a concept and a problem that opens a critical window, argues that the problem does not reduce the purely plastic form of architecture, that is, its spatial characteristics; At the same time, it differs from other works in that it tries to understand the semantic form, that is, its spiritual side, through the critical language of cinema. This study, by bringing together the intellectual backgrounds of the disciplines of cinema and architecture, exemplifies the concept of placelessness in the context of Nuri Bilge Ceylan's Ahlat Ağacı (The Wild Pear Tree, 2018) movie; relates Heidegger, as it constitutes the basic literature of place discussions, Norberg-Schulz for introducing the concept of the spirit of place for the first time, and Relph's because he discusses placelessness together with human experience, discussion of place and place with the loss of the spirit; analyzes the loss of the spirit through concepts gathered under three headings: (i) space where the actions take place, (ii) district, region, home, (iii) identity, character, existence; and examines the scenes and dialogues that correspond to each concept. The main acceptance of the study is that placelessness is related to loss of the spirit; is that the loss of the spirit is not only the loss of the spirit of the place (genius loci), but also the loss of the spirit of the human and subsequently of the society. In the study, the problem of placelessness, which started with modernism, changed shape with postmodernism, and which continues to be up-to-date by being moved to different points with the age of fast consumption we are in, and which constitutes an argument for interdisciplinary critical studies; intersects the disciplines of cinema and architecture, and proposes the concepts of loss of the spirit and deciphering this loss as a model for future cinema-architecture studies as a whole.

Anahtar Kelimeler

place, placelessness, architecture, Spirit of Place, Nuri Bilge Ceylan, The Wild Pear Tree

Mimarlık ve Sinema Arakesitinde Yer ve Yersizliği Okumak: Ahlat Ağacı Filmi’nde Ruhun Yitimi

Öz

Norberg-Schulz’a (1980) göre; insan, içinde gezinebildiğinde ve kendini bir çevre ile tanımlayabildiğinde ya da kısacası çevreyi anlamlı olarak deneyimleyebildiğinde yaşar. İnsan doğayla, toprakla kök salmaya, 'yer'leşmeye uğraşır. Mimarlık da 'yer'den başlar. Yer, mimariyi barındırır, yaratır ve dönüştürür. İnşa ve iskan, insanın ‘yer’deki ‘şey’lerle ilişkisi ve yeri anlamlandırma çabaları ile ilişkilidir (Heidegger, 1971). Yersizleşmeye başlayan bir yapılı çevrede kimlikli bir yaşam inşa etmenin olanaksızlaşmaya başladığını tartışan ve yersizleşmeyi eleştirel pencere aralayan bir kavram ve bir problem olarak ele alan çalışma, problemi mimarlığın yalnızca salt plastik biçimine yani mekânsal özelliklerine indirgemediği; aynı zamanda sinemanın eleştirel dili aracılığıyla, anlamsal biçimi yani ruhsal yanıyla anlamaya çalışması ile diğer çalışmalardan ayrılır. Çalışma, sinema ve mimarlık disiplinlerinin düşünsel arka yapılarını bir araya getirerek yersizleşme kavramını Nuri Bilge Ceylan’ın Ahlat Ağacı (2018) filmi özelinde örnekler; yer tartışmalarının temel literatürünü oluşturduğu için Heidegger, ilk defa yerin ruhu kavramını ortaya koyduğu için Norberg-Schulz ve yersizleşmeyi insan deneyimi ile birlikte tartıştığı için Relph'in yer-yersizlik tartışmalarını, ruhun yitimi ile ilişkilendirir; ruhun yitimini, (i) eylemlerin gerçekleştiği alan, (ii) bölge, yöre, ev, (iii) kimlik, karakter, varlık olmak üzere üç başlıkta toplanan kavramlar aracılığıyla analiz eder; her bir kavrama denk gelen sahne ve diyalogları inceler. Çalışmanın ana kabulü, yersizleşmenin, ruhun yitimi ile ilintili olduğu; ruh yitiminin de yalnızca yerin ruhunun (genius loci) yitimi değil aynı zamanda insanın ve devamında toplumun ruhunun yitimini beraberinde getirdiğidir. Modernizm ile başlayan, postmodernizm ile şekil değiştiren ve içinde bulunduğumuz hızlı tüketim çağı ile birlikte de farklı noktalara taşınmasıyla güncelliğini koruyan ve disiplinlerarası eleştirel incelemelere argüman oluşturan yersizleşme problemi çalışmada; sinema-mimarlık disiplinlerini kesiştirmekte, ruhun yitimi ve bu yitimin deşifresini sağlayan kavramlarını, bir bütün olarak gelecek sinema-mimarlık çalışmaları için bir model olarak önermektedir.

Anahtar Kelimeler

Yer, Yersizlik, Mimarlık, Yerin Ruhu, Nuri Bilge Ceylan, Ahlat Ağacı

Kaynakça

• Akbulut, H. (2005). Nuri Bilge Ceylan Sineması'nı Okumak Anlatı, Zaman, Mekân. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Alkan Bala, H. (2019). Schindlerin Listesi Soykırım Öyküsünden Sinema-Mimarlık Arakesitinde Berlin Yahudi Müzesi Mekânsal Çözümlemeleri. SineFilozofi Dergisi,(2019 Özel Sayı): 53-74.
• Auge, M. (2017). Yok-yerler: Üstmodernliğin Antropolojisine Giriş. (T. Ilgaz, Çev.) İstanbul: Daimon Yayınları.
• Avcı, M.G.& Kıran, E. (2019). Ahlat Ağacı: Taşrada Dönüşümü İzlemek. Sinecine, 10(2), 241-262.
• Bachelard, G. (1996). Mekânın Poetikası (A.Derman, Çev.) İstanbul: Kesit Yayıncılık.
• Bazin, A. (2011). Sinema Nedir?. (İ. Şener, Çev.) İstanbul: Doruk Yayınları.
• Beşışık, G. (2013). Sinema Ve Mimarlıkta Mekân Kurgusu Ve Kavrayışı. ( Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Ceylan, N. B. (2018, 05 27). Sevilmesi zor bir karakter kurmak önemliydi. (N. Kural, Röportaj Yapan) milliyet.com. 11 14, 2020 tarihinde https://www.milliyet.com.tr/pazar/sevilmesi-zor-bir-karakter-kurmak-onemliydi-2676671 adresinden alındı.
• Deleuze, G. (1997). Cinema 2 Time-Image. (H. Tomlinson, & R. Galeta, Çev.) Minneapolis: University of Minnesota.
• Deleuze, G. (2014). Sinema 1 Hareket-İmge. (S. Özdemir, Çev.) İstanbul: Norgunk.
• Demir, S.T (2020). “Ahlat Ağacı”nın gölgesinde, kentin ve taşranın ötesinde: modern gündelik yaşamda bıkkınlık ruh halinin yükselişi. Humanitas, 8(15), 64-80.
• Diken, B., Gilloch, G., & Hammond, C. (2018). Nuri Bilge Ceylan Sineması: Türkiyeli Bir Sinemacının Küresel Hayal Gücü. İstanbul: Metis Yayınları.
• Ergin, S. (2007). Mimarlık ve Sinema Etkileşiminin Sinemasal Mekâna Etkileri ve Nuri Bilge Ceylan Sinemasından Bir Örnek: “Uzak”, Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Ergül, Ö.H. (2003), “Heidegger'in Varoluşçu Ontolojisi”, Kaygı Dergisi.
• Groh, J.M. (2021). Mekan Yaratmak. (G. Koca, Çev.) İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Giddens, A. (1994). Modernliğin Sonuçları. (E. Kuşdil, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Heidegger, M. (1971). Building Dwelling Thinking. M. Heidegger içinde, Poetry, Language, Thought (s. 145-152). New York: Harperperannial.
• Heidegger,M. (2004). Varlık ve Zaman. (A. Yardımlı, Çev.) İstanbul: İdea Yayınevi.
• Koçyiğit, R. G. (2007). Mimarlıkta Yersizleşme ve Yerin -Yeniden- Üretimi. Doktora Tezi. MSGÜ Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Lefebvre, H. (2014). Mekanın Üretimi. (I. Ergüden. Çev.) İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Monaco, J. (2002). Bir Film Nasıl Okunur? Sinema Dili, Tarihi ve Kuramı. (E. Yılmaz. Çev.) İstanbul: Oğlak Yayıncılık. Öztürk, S. (2018). Ahlat Ağacı: “Yüce Dış Ses”in Kuşattığı Film. SineFilozofi Dergisi: 226-229.
• Pallasmaa, J. (2008, Eylül). Sinema ve Mimarlık. (I. Külekçi, Çev.) Arkitera Gündem. https://v3.arkitera.com/g143-sinema-ve-mimarlik.html?year=&aID=2621 sayfasından erişilmiştir.
• Relph, E.(1976), Place and Placelessness, Pion, London.
• Schulz, C. N. (1980). Genius Loci: Towards a Phenomenology of Architecture. New York: Rizolli.
• Sharr, A. (2010). Mimarlar için Heiddeger. (V. Atmaca, Çev.) İstanbul: YEM Yayınları.
• Simmel, G. (2009). Bireysellik ve Kültür. İstanbul: Metis Yayınları.
• Suner, A. (2005). Hayalet Ev: Yeni Türk Sinemasında Aidiyet, Kimlik ve Bellek. İstanbul: Metis Yayınları.
• Tekeş, K. (2019, Ocak 19). Koza’dan Ahlat Ağacı’na Nuri Bilge Ceylan Sinemasına Kısa Bir Bakış (II). Biamag: https://m.bianet.org/biamag/sinema/204611-koza-dan-ahlat-agaci-na-nuri-bilge-ceylan-sinemasina-kisa-bir-bakis-ii adresinden alındı.
• Töle, H.M. (2019). Ahlat Ağacı ve Var-Kalma Çabası. SineFilozofi Dergisi, (2019 Özel Sayı) 5-25.
• Usta,G. (2020). Mekân ve Yer Kavramlarının Anlamsal Açıdan İncelenmesi. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication - TOJDAC, 25-30.
• Uzunkaya, A. (2014). "Yer" ve "Yersizlik" Kavramları Üzerine Bir İrdeleme. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.