İktidar Duvarlarını Yıkmak: Agnès Varda Sinemasında Heterotopya Mekân

Yıl 2022, Özel Sayı (4) 2022, 138 - 154, 30.09.2022

Esma Sarman

https://doi.org/10.31122/sinefilozofi.1065051

Cited By: 1

Öz

Mekân, toplumsal ilişkilerin varoluş formu ve sahnesidir. Mekân doğrudan üretim sürecine dahil olur, toplumla birlikte değişir, boşluktan ibaret olan, tükenen, sonu gelen veya mübadele değerinden başka bir anlam ifade etmeyen bir yapı olarak düşünülemez. Mekân bir yandan iktidarla şekillenen statükonun sürdürülmesine, tahakkümün ve heteronormatif kalıpların tekrarlanmasına, hegemonyanın güçlenmesine katkılar sunan bir ürün haline gelir. Yalnızca toplumsal yeniden üretimiyle değil cinsiyete dayalı pratiklerin ve güç ilişkilerinin de sistematik biçimde üretimiyle de ilişkilidir. Mekânsal ilişkilerle toplumsal cinsiyet inşa edilir ve mekân cinsiyetlendirilir. Michel Foucault, mekân üzerine yaptığı çalışmalarda, “insanın öznel deneyimini bireyin doğasına ve bilincine bağlayan hümanizmin karşısına iktidarı yerleştirmiş ve öte yandan öznel deneyimlerle şekillenen tarihsel kopmaları mekân bağlamında çözümlemeye çalışmıştır”. Modern yaşamın atomize bireyler yaratan iktidar-özne ilişkisini aşındırmanın, tahrip etmenin bir yolu olarak yeni mekânlar oluşturma fikrini, heterotopya kuramını ortaya koymuştur. Bu çalışma, mekânın üretiminde egemen olan düşünce ve üretim ilişkilerinin geleneksel sinemada karşılığını bulan, yerleşik kodları kırarak alternatif bir sinema dünyası yaratan Agnès Varda’nın “Sans Toit Ni Loi” filmi aracılığıyla; Henri Lefebvre’nin mekânın üretimi, Michel Foucault’nun heterotopya kuramlarını miras alarak ötekilik mekânları olan heterotopyaları incelemektedir. Sans Toit Ni Loi filminde yer alan mekânlar yapıları itibariyle heterotopya kavramı için örneklem oluşturmada etkili olmuş ve ötekilik mekânlarına dair tartışmaların doğasını belirlemiştir. Bu bağlamda mekânın zamanla değişen algısı üzerine mezarlık heterotopyaları, sapma heterotopyası olarak yaşlılık ve yeri olmayan yer olarak ayna heterotopyaları film aracılığıyla incelenmiştir. Bu çalışmanın amacı mekânın iktidarla biçimlenen tahakkümüne bir başkaldırıda bulunan Agnès Varda’nın sineması aracılığıyla izleyiciye sunduğu ötekilik mekânlarını göstermek, bir başka mekânın var olabileceğine ışık tutmaktır.

Anahtar Kelimeler

Agnès Varda, Henri Lefebvre, Heterotopya, Mekân, Michel Foucault

Destekleyen Kurum

Yok.

Proje Numarası

Yok.

Teşekkür

Yok.

Breaking The Walls of Power: Heterotopya Place in Agnès Varda Cinema

Öz

Place is the existence form and scene of social relations. Place is directly involved in the production process, changes with the society, and cannot be thought of as a structure that consists of emptiness, is exhausted, comes to an end, or has no meaning other than exchange value. On the one hand, place becomes a product that contributes to the maintenance of the status quo shaped by power, the repetition of domination and heteronormative patterns, and the strengthening of hegemony. It is not only related to its social reproduction but also the systematic production of gendered practices and power relations. Gender is constructed through spatial relations and place is gendered. In his studies on place, Michael Foucault “places power against humanism that connects the subjective experience of man to the nature and consciousness of the individual, and on the other hand, tried to analyze the historical ruptures shaped by subjective experiences in the context of place”. He put forward the idea of creating new places, the theory of heterotopia, as a way to erode and destroy the power-subject relationship that creates atomized individuals in modern life. This study is through Agnès Varda's film “Sans Toit Ni Loi”, which finds the equivalent of the thinking and production relations that dominate the production of place in traditional cinema, breaking the established codes and creating an alternative cinema world; Henri Lefebvre's production of place, inheriting Michael Foucault's theories of heterotopia, examines heterotopias as places of otherness. The places in the movie Sans Toit Ni Loi have been effective in creating a sample for the concept of heterotopia and determined the nature of the discussions about the places of otherness. In this context, cemetery heterotopias on the perception of place changing over time old age as deviation heterotopia, and mirror heterotopia as a place without place examined through film. The aim of this study is to show the places of otherness that Agnès Varda presents to the audience through her cinema, who rebels against the domination of place shaped by power and to shed light on the possibility of another place.

Anahtar Kelimeler

Agnès Varda, Henri Lefebvre, Heterotopia, Space, Michel Foucault

Proje Numarası

Yok.

Kaynakça

• Albertsen, N. ve Diken, B. (2014). Organlı/Organsız Toplum. A. M. Aytaç ve M. Demirtaş (Ed.), Göçebe Düşünmek: Deleuze Düşüncesinin Sınırlarında içinde (1. bs., ss. 153–176). İstanbul: Metis Yayınları.
• Beauvoir, S. de. (1970). Yaşlılık İlk Çağı. (O. Canberk ve E. Canberk, Ed.) (1. bs.). İstanbul: Milliyet Yayınları.
• Blanchot, M. (1997). İtiraf Edilemeyen Cemaat. (I. Ergüden, Ed.) (1. bs.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Braidotti, R. (2019). Kadın-Oluş Cinsel Farkı Yeniden Düşünmek. (E. Durmuş ve M. Çelik, Ed.) (1. bs.). İstanbul: Otonom Yayıncılık.
• Deleuze, G. (2019). Foucault. (B. Yalım ve E. Koyuncu, Ed.) (1. bs.). İstanbul: Norgunk Yayıncılık.
• Eisenstein, S. M. (2000). Film Duyumu. (N. Özön, Ed.) (1. bs.). İstanbul: Payel Yayınevi.
• Foucault, M. (2011). Özne ve İktidar. (I. Ergüden ve O. Akınhay, Ed.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2017). Hapishanenin Doğuşu: Gözetim Altında Tutmak ve Cezalandırmak. (M. A. Kılıçbay, Ed.) (1. bs.). Ankara: İmge Kitabevi.
• Gürkan, C. (2021). Foucault’da İktidarın Uzamsal Dağılımları ve Mekanın Etik Bağlamı. D. Yıldırım, E. Haspolat, H. Sağlam ve S. C. Beritan (Ed.), Mekanı Düşünmek (Felsefe, Politika, Mimarlık, Sinema) içinde (1. bs., ss. 19–66). Ankara: Nika Yayınevi.
• Lefebvre, H. (2019). Mekânın Üretimi. (I. Ergüden, Ed.) (1. bs.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Savran, G. A. (2019). Beden Emek Tarih: Diyalektik Bir Feminizm İçin (1. bs.). Ankara: Dipnot Yayınları.
• Sayın, Z. (2018). Ölüm Terbiyesi (1. bs.). İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Stavrides, S. (2018). Müşterek Mekân: Müşterekler Olarak Şehir. (C. Saraçoğlu, Ed.) (1. bs.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Varda, A. (1985). Sans Toit Ni Loi (Çatısız Kuralsız ya da Yersiz Yurtsuz) Fransa: Milsthtein, Oury.