Blow-Up: Modern Sinema Estetiğinde Gerçeklik İdesi

Yıl 2024, Sayı: 17, 30 - 52, 27.06.2024

Erdil Levent Ertan

https://doi.org/10.31122/sinefilozofi.1280275

Öz

Bu çalışma, sinemada gerçeklik fenomenini fotoğrafik görüntü üzerinden yola çıkarak, modern sinema estetiğinin katmanlı yapısıyla incelemeyi amaçlamaktadır. Blow-Up (Cinayeti Gördüm, 1966) sinemanın ne olduğu yönünde sorular sor(dur)an, aygıt üzerine düşün(dür)en ve imgenin yanılsamalı yapısını irdeleyen bir eser olarak önem kazanır. Bu bağlam çerçevesinde algının doğası ve gerçekliğin görsel boyutuna odaklanan film, çok katmanlı gerçeklik olgusunun hem fotoğraf hem de sinema açısından tartışılmasına müsait bir yapıttır. Filmin gerçeklik kavramını merkezine alması makalenin felsefi analiz yöntemi aracılığıyla incelenmesini gerekli kılmaktadır. Diğer eleştiri türlerinden farklı olarak felsefi çözümleme yönteminin ereği, eseri odağına alarak onun iletisini sorgula(t)maktır. Blow-Up filmini çözümlemek, gerçeklik olgusuna dair önemli izleklere erişebilme imkânı tanımıştır. Sonuç olarak yapılan çalışmanın bulgularına göre; modern özne ile gerçeklik arasındaki ilişkinin sorgulandığı filmde, yönetmenin "yeni-gerçekçi" tanımlamasına niteliksel olarak uyum gösterdiği çıkarımına ulaşılmıştır. Eserin, hem klasik stille özdeşleşmiş konvansiyonel anlatı normları hem de açık uçlu imaj kullanımları ve muğlak olay örgüleriyle tanımlanan modern sinemaya ait kodları barındırdığı saptanmıştır. Yönetmenin, kurmacaya gerçeklik izlenimi taşıyan bir rol atfetmek yerine gerçekliğin doğasının kurgusallıktan oluştuğunu vurguladığı; dolayısıyla bu durum seyirci nezdinde gerçeklik fenomenini kurmaca bir olgu olarak deneyimlemesine yol açtığı tespit edilmiştir. Filmin gerçeklik kavramı üzerinden incelenmesi yapıtın daha derinlikli bir şekilde kavranmasına ve esere ait estetik değerlerin felsefi eleştirisinin gerçekleştirilmesine uygun bir perspektif sağlamıştır

Anahtar Kelimeler

gerçeklik, fotoğraf, sinema, modern sinema, Antonioni

Kaynakça

• Adanır, O. (2015). Sinematografik imge ve gerçeklik. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 1-8. Armes, R. (2011). Sinema ve gerçeklik. (Zeynep Özen Barkot, Çev.). Doruk.
• Barthes, R. (2016). Camera lucida: fotoğraf Üzerine Düşünceler. (Reha Akçakaya, Çev.). Altı Kırk Beş.
• Barthes, R. (2017). Görüntünün retoriği, sanat ve müzik. (Ayşenaz Koş- Ömer Albayrak, Çev.). Yapı Kredi.
• Bazin, A. (2011). Sinema nedir?. (İbrahim Şener, Çev.). Doruk.
• Berger, J. (2017). Görme biçimleri. (Yurdanur Salman, Çev.). Metis.
• Benjamin, W. (2017). Pasajlar. (Ahmet Cemal, Çev.). Yapı Kredi.
• Berger, J. (2016). Bir fotoğrafı anlamak. (Beril Eyüboğlu, Çev.). Metis.
• Büker, S. (1989). Film ve gerçek. Eskişehir, Anadolu Üniversitesi Eğitim Teknolojisi ve Yaygın Eğitim Vakfı.
• Bonitzer, P. (2017). Kör alan ve dekadrajlar. (İzzet Yaşar, Çev.). Metis.
• Bresson, R. (2016). Sinematograf üzerine notlar. (Nilüfer Güngörmüş, Çev.). Küre.
• Bordwell, D. (1985). Narration in the fiction film. University of Wisconsin Press.
• Büker, S., & Topçu, Y. G. (2010). Sinema: tarih-kuram-eleştiri. Kırmızı Kedi Yayınevi.
• Bazin, A. (1995). Çağdaş sinemanın sorunları. (Nijat Özön, Çev.). Bilgi Yayınevi.
• Carringer, R. L. (1975). Blow-Up. Journal of Aesthetic Education, 9(2), 109-122.
• Chatman, S. & Duncan, P. (ed.) (2008) Michelangelo Antonioni The Complete Film. Taschen.
• Chatman, S. (1980). The rhetoric of difficult fiction: Cortázar's "Blow-Up". Poetics Today, 23-66.
• Crary, J. (2015). Gözlemcinin teknikleri: on dokuzuncu yüzyılda görme ve modernite üzerine. (Elif Daldeniz, Çev.) Metis.
• Ceram, C.W. (2007). Sinemanın arkeolojisi. (Hasan Aydın, Çev.). Agora.
• Cardullo, B. (der.) (2011) Michelangelo Antonioni. Agora.
• Derman, İ. (1993). Fotoğraf ve gerçeklik. MedCampus Proje #A126.
• Demoğlu, E. (2014). Düş ile gerçek arasında: sahte-belgesel. Doğu Kitabevi.
• Diers, M. (2011). Against the beat. Music, dance and the image in Michelangelo Antonioni’s blow-up. Critical Dance Studies edited by Gabriele Brandstetter and Gabriele Klein| Volume 21, 163.
• Dora, S. (2003). Büyüyen fotoğraf küçülen sosyoloji. Babil.
• Ersümer, A. O. (2013). Klasik anlatı sineması. Hayalperest.
• Ersümer, O. (2022). Kieslowski’nin dekalog II filminin varoluşsal kaygı çerçevesinde felsefi eleştirisi. Yedi, (29), 13-26.
• Flusser, V. (2000). Towards a philosophy of photography. Reaktion Books.
• Gombrich, E. H. (2007). Sanatın öyküsü. (Erol Erduran ve Ömer Erduran, Çev.). Remzi.
• Goldman, P. (2008). Blowup, film theory, and the logic of realism. Anthropoetics, 14(1).
• Gülçur, Â. S. (2017). Dijital dönemde erken sinema tarihini okumak. 1. Uluslararası İletişimde Yeni Yönelimler Konferansı, 523-531.
• Hançerlioğlu, O. (1982). Felsefe sözlüğü. Remzi.
• Hepdinçler, T. (2013). Devinim ve durağanlık: sinemada fotoğrafik temsil. Gül Yaşartürk (Ed.) (135-165). Doruk. Hunt, R. E., Marland, J., & Rawle, S. (2012). Film dili. (Senem Aytaç, Çev.). Literatür.
• Ijuin, T. (2019). Michelangelo Antonioni’s blow-up as abstract art theory. AM Časopis za studije umetnosti i medija, (19), 59-68.
• Kabadayı, L. (2020). Film eleştirisi: kuramsal çerçeve ve sinemamızdan örnek çözümlemeler. Ayrıntı.
• Kovács, A. B. (2007). Screening modernism: European art cinema, 1950-1980. University of Chicago Press.
• Kovacs, A. B. (2010). Modernizmi seyretmek: Avrupa sanat sineması, 1950-1980. (Ertan Yılmaz, Çev). De Ki Yayınları.
• Kracauer, S. (2015). Film teorisi: fiziksel gerçekliğin kurtuluşu. (Özge Çelik, Çev.). Metis. Kutay, U. (2009). Gerçeklik krizi ve belgesel sinema. Es.
• Moure, J. (2018). 7. The Endless ending s of Michelangelo Antonioni’s films. In stories (pp. 111-118). Amsterdam University Press.
• Mulvey, L. (2012). Saniyede 24 kare ölüm, durağanlık ve hareketli görüntü. (Selin Dinginoğlu, Çev.). Doruk.
• Nacar, E. (2016). Bir deliliğe sığınma hikayesi: Kızıl çöl. Sinecine: Sinema Araştırmaları Dergisi, 7(1), 83-101.
• Nichols, B. (2017). Belgesel sinemaya giriş. (Duygu Eruçman, Çev.). Boğaziçi Üniversitesi.
• Öztürk, S. (2017). Sinema ve felsefe ilişkisi üzerine. SineFilozofi, 2(3), 177-219.
• Özçınar Eşli, M. & Önal H. (2011). İmgenin şairi. Mungam.
• Parsa, A. F. (2004). İmgenin gücü: görsel kültürün yükselişi. Medyada Yeni Yaklaşımlar.
• Pallasmaa, J. (2011). Tenin gözleri. (Aziz Ufuk Kılıç, Çev.). Yem.
• Palmer, W. J. (1979). Blow-Up: The game with no balls. Literature/Film Quarterly, 7(4), 314.
• Ranciere, J. (2008). Görüntülerin yazgısı. (Aziz Ufuk Kılıç, Çev.). Versus.
• Savaş, H. (2006). Felsefi eleştiri ve Ömer Kavur'un “karşılaşma” adlı filminin felsefi eleştirisi. Selçuk İletişim, 4(3), 128-137.
• Sennett, R. (2019). Gözün vicdanı: kentin tasarımı ve toplumsal yaşam. (S. Sertabiloğlu & C. Kurultay, Çev.). Ayrıntı.
• Sivas, Â. (2010). İtalyan sinemasına bakış. Kırmızı Kedi.
• Sontag, S. (2010). Fotoğraf üzerine. Agora.
• Şan, E. (2020). İmajı düşünmek. Cogito, 97, 5-17.
• Şentürk, R. (2020). Sinemada dijital dönüşüm. Pruva.
• Şentürk, R. (2008). Film, gerçeklik ve bilinç. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(13), 159-174. Uzal, M. (2019). André Bazin, le sage de l’image. (https://www.liberation.fr/livres/2019/01/02/andre-bazin-le-sage-de-l-image_1700730/)
• Yıldırım, A., & Simsek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin.
• Yücefer, H. (2020). İmgenin ardındaki imge: Deleuze’de eylem-imgenin üç krizi. Cogito, 97, 5-17.
• Williams, J. S. (2008). The Rhythms of life: an appreciation of Michelangelo Antonioni, extreme aesthete of the real. Film Quarterly, 62(1), 46-57.
• Wollen, P. (2007). Fire and ice. (David Campany, Ed.). The Cinematic, Documents of Contemporary Art (pp. 108-113). MIT Press.