Evrensel Emek ve Mucitler Üzerine Bir Film Çözümlemesi: Şanslı Per

Yıl 2024, Sayı: 18, 336 - 359, 27.12.2024

Ahmet Selman Seyhan , Salih Ertosun

https://doi.org/10.31122/sinefilozofi.1457448

Öz

Sinema gerek edebi eserlerden devşirdiği hikâyelerle gerekse kendi ürettiği anlatılar üzerinden mevcut yapıyla ters düşen ve uyumsuz olmaya zorlanan insanların hayatına yer vermiştir. Sinema, ana akımda açtığı gediklerden geçerek ve görünmeyeni görünür kılmaya çalışarak “başka bir dünya mümkün mü?” sorusunu izleyiciye yöneltmiştir. Bu bakış açısından yola çıkan birçok film, mucitlerin yaşamına odaklanmıştır. Mucitler, geçmişte ve günümüzde sürekli olarak tarihin gidişatına yön vermiştir. Özellikle 19. yüzyılda Batı Avrupa’da ortaya çıkan bu insanlar yaptıkları icatlarla ve projelerle gündelik hayattan makro yapılara kadar bütün dünyayı dönüştürmüştür. Buna rağmen çoğu mucit hak ettiği değeri göremeden tarih sahnesinden silinmiştir. Lykke-Per, (Şanslı Per, Bille August, 2018) filmi de tarih sahnesinde görünür bir iz bırakan ancak değer görmeden göçüp giden Per karakterinin hayatına odaklanmaktadır. Çalışmanın kuramsal kısmında tarihsel gelişim perspektifinden mucitlerin toplumsal önemine değinilmekte ve mucitlerin kapitalizmle, burjuvaziyle ve devletle kurduğu ilişkiler ekonomi politik temelinde eleştirel bir bakış açısıyla incelenmektedir. Çalışmanın film çözümleme bölümünde Şanslı Per filminin mucitleri sunuş şekli, tarzı ve evrensel emek kavramıyla kurduğu ilişki çözümlenmiştir. Betimsel analiz yöntemiyle Şanslı Per filminde mucitlerin sunuluş şekli, tarzı ve evrensel emek kavramıyla kurduğu ilişki çözümlenmiştir. Elde edilen bulgular, büyük idealler peşinde modern dünyaya giren bir mucidin kapitalist üretim ilişkileriyle karşılaştığı zaman yaşanılan hayal kırıklığını ve beraberindeki süreçleri ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Teknoloji, Kapitalizm, Modernizm, Mucit, Evrensel Emek

Kaynakça

• Anders, G. (2018). İnsanın Eskimişliği-1. (H. Belen ve H. Ertürk, Çev.). İstanbul: İthaki Yayınları. Attali, J. (2022). Yahudiler, Dünya ve Para Yahudi Halkının Ekonomik Tarihi. (Berna Günen, Çev.). İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi.
• Bell, D. (2013). İdeolojinin Sonu. Ellilerdeki Siyasi Fikirlerin Tükenişine Dair. (V. Hacıoğlu, Çev.). Ankara: Sentez Yayıncılık.
• Bernal, J. D. (2009). Tarihte Bilim I. (T. Ok, Çev.). İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
• Braudel, F. (2014). Kapitalizmin Kısa Tarihi. (İ. Yergüz, Çev.). İstanbul: Say Yayınları.
• Braudel, F. (2017a). Maddi Uygarlık-1. (M. A. Kılıçbay, Çev.). Ankara: İmge Kitabevi.
• Braudel, F. (2017b). Maddi Uygarlık-2. (M. A. Kılıçbay, Çev.). Ankara: İmge Kitabevi.
• Braudel, F. (2017c). Maddi Uygarlık-3. (M. A. Kılıçbay, Çev.). Ankara: İmge Kitabevi.
• Braverman, H. (2008). Emek ve Tekelci Sermaye. (Ç. Çidanlı, Çev.). İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Cleaver, H. & Angelis, M. (2005). Otonomist Marksizm ve Sınıf Mücadelesi. S. Göbelez, & S. Özer (Dü) içinde, İtalya'da Radikal Düşünce ve Kurucu Politika (p. 79-109). İstanbul: Otonom Yayınları.
• Dobb, M. (1992). Kapitalizmin Gelişimi Üzerine İncelemeler. (F. Akar, Çev.). İstanbul: Belge Yayınları.
• Frevert, U. (2015). Onur ve Orta Sınıf Kültürü: İngiltere ve Almanya’da Düellonun Tarihi. J. Kocka, & A. Mitchell (Dü) içinde, 19. Yüzyıl Avrupası'nda Burjuva Toplumu (U. Kocabaşoğlu, Çev. p. 205-237). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Freyer, H. (2018). Sanayi Çağı. (Çev. Bedia Akarsu ve Hüseyin Batuhan). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Fukuyama, F. (2003). İnsan Ötesi Geleceğimiz. (Ç. A. Fromm, Çev.). Ankara: ODTÜ Yayıncılık.
• Gramsci, A. (2012). Gramsci Kitabı. (İ. Yıldız, Çev.). Ankara: Dipnot Yayınları.
• Harari, Y. (2021). Homo Deus Yarının Kısa Bir Tarihi. (P. N. Taneli, Çev.). İstanbul: Kolektif Kitap.
• Hirschman, A, O. (2007). Tutkular ve Çıkarlar, Kapitalizm Zaferini İlan Etmeden Önce Nasıl Savunuluyordu? (B. Cezar, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Hobsbawm, E. (2002). Sıradışı İnsan. (I. Gündüz, Çev.). İstanbul: Bulut Yayınları.
• Hobsbawm, E. (2003a). Devrim Çağı. (B. S. Şener, Çev.). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Hobsbawm, E. (2003b). Sermaye Çağı. (B. S. Şener, Çev.). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Hobsbawm, E. (2003c). İmparatorluk Çağı. (B. S. Şener, Çev.). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Kocka, J. (2015). Avrupa Modeli ve Almanya'da Durum. J. Kocka, & A. Mitchell (Dü) içinde, 19. Yüzyıl Avrupası'nda Burjuva Toplumu (U. Kocabaşoğlu, Çev. p. 13-47). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Lefebvre, H. (2019). Gündelik Hayatın Eleştirisi-3. (Çev. Işık Ergüden), İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Marx, K. (2003). Kapital-1. İstanbul: Eriş Yayınları.
• Marx, K. (2020). Kapital-3. (M. Selik ve E. Özalp, Çev.). İstanbul: Yordam Kitap.
• Mumford, L. (2017). Teknik ve Uygarlık. (E. C. Ercan, Çev.). İstanbul: Açılım Kitap.
• Scott, C, J. (2020). Devlet Gibi Görmek: Bazı Toplumsal Kalkınma Planlarının Başarısızlık Hikayeleri. (Çev. Ozan Karakaş), İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Sennett, R. & Cobb, J. (2021). Sınıfın Gizli Yaraları. (M. K. Coşkun, Çev.), Ankara: Heretik Yayınları.
• Sombart, W. (2017). Burjuva. (O. Adanır, Çev.). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Tronti, M. (2021). İşçiler ve Sermaye. (E. Eser, Çev.). İstanbul: Otonom Yayıncılık.
• Üşür, İ. (2021). Sanayi Sanayileşme ve Teknoloji, Ankara: Dost Kitabevi.
• Weber, M. (1997). Protestan Ahlak ve Kapitalizmin Ruhu. (Z. Gürata, Çev.), Ankara: Ayraç Yayınevi.
• Wolf, E. (2019). Avrupa ve Tarihsiz Halklar. (H. Çalışkan, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Yıldırım, A. & Şişek, H. (2021). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Filmler Almereyda, M. (2020). Tesla. ABD: Millennium Media & Passage Pictures.
• Gomez-Rejon, A. (2019). The Current War. ABD: 101 Studios.