An Evaluation of Geographically Indicated Food and Beverage Products; The Case of Trabzon Province

Yıl 2024, Cilt: 1 Sayı: 1, 16 - 31, 30.06.2024

Kerim Aksu , Ceyhun Akyol

Öz

The concept of GI, which contributes to the development of tourism products, product diversification, and product protection, is a factor that increases interest in destinations. The inclusion of GI products in the range of destinations is an element that attracts the attention of local and foreign visitors who have the potential to choose the destinations. The GI, which is particularly important in the context of gastronomic tourism, one of the alternative forms of tourism, is an application that increases the awareness and recognition of local prod-ucts. The research aimed to identify and evaluate geographically labeled food and beverage products in the province and districts of Trabzon. To this end, a literature review was conducted and a document analysis tech-nique was used. As a result of the research, it was found that by May 2024, there were 8 food products with GI registration in Trabzon province (7 origin indications, 1 origin name) and 3 food products (migration indications) in the application process. It has been decided that registration and application procedures will be carried out by district municipalities and non-governmental organizations operating in provinces and districts. The study ex-plains the characteristics of the GI-registered products of Trabzon province and its districts and the products in the application process. On the other hand, the possible contribution of geographical food and beverage products to tourism activities in the destination was mentioned and the process of transforming these products into tourism products was evaluated specifically for the province of Trabzon.

Anahtar Kelimeler

Geographical Indication, Food, Beverage, Trabzon

Coğrafi İşaretli Yiyecek İçecek Ürünleri Üzerine Bir Değerlendirme; Trabzon İli Örneği

Öz

Turistik ürünlerin geliştirilmesi, ürün çeşitlendirmesi ve ürünlerin korunmasına yardımcı olan coğrafi işaret kavramı, destinasyonlara olan ilgiyi artıran bir etkendir. Destinasyon yelpazesinde coğrafi işaret tescilli ürünlerin yer alması, destinasyonları tercih etme potansiyeli olan yerli ve yabancı ziyaretçilerin ilgisini çeken bir unsurdur. Özellikle alternatif turizm türleri arasında yer alan gastronomi turizmi kapsamında önem arz eden coğrafi işaret, yöresel ürünlerin bilinirliğini ve tanınırlığını artıran bir uygulamadır. Araştırma kapsamında Trabzon il ve ilçelerindeki coğrafi işaretli yiyecek içecek ürünlerinin tespit edilmesi ve değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda literatür taraması yapılarak doküman analizi tekniği kullanılmıştır. Araştırma neticesinde, 2024 yılı Mayıs ayı itibarıyla Trabzon ilinde coğrafi işaret tescilli 8 yiyecek ürünü olduğu (7 mahreç işareti, 1 menşe adı), başvuru sürecinde ise 3 yiyecek ürünü (mahreç işareti) olduğu tespit edilmiştir. Tescil ve başvuru işlemleri ilçe belediyeleri ile il ve ilçelerde faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşları tarafından yapıldığı belirlenmiştir. Çalışma kapsamında Trabzon ili ve ilçelerinin sahip olduğu coğrafi işaret tescilli ve başvuru sürecindeki ürünlerin özellikleri açıklanmıştır. Diğer yandan, coğrafi işaretli yiyecek içecek ürünlerinin destinasyondaki turizm faaliyetlerine muhtemel katkıları üzerine değinilmiş, bu ürünlerin turistik ürüne dönüşebilme süreci Trabzon ili özelinden değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Coğrafi İşaret, Yiyecek, İçecek, Trabzon

Kaynakça

• Acar, Y. (2018). Türkiye’deki coğrafi işaretli ürünlerin destinasyon markalaması kapsamında değerlendirilmesi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 6(2), 163-177. https://doi.org/10.21325/jotags.2018.207
• Akarsu Akagündüz, M. (2023). Kırsal turizm bakış açısıyla gastronomik öğelerin incelenmesi: Trabzon ili örneği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Okan Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Ankara Ticaret Odası. (2021). Coğrafi işaretli ürünler. Ankara Ticaret Odası. https://www.atonet.org.tr/Uploads/ Birimler/Internet/Alt%20Tanıtım/Cİ-2021-06-11/ci_kitap_son_2022-01 17.pdf (12.05.2024).
• Arion, O. V. (2024). Geographical indications and traditional products as the basis of enogastronomic tourism: Significance for the development of rural communities (On the example of Italy). Journal of Geology, Geography and Geoecology, 33(1), 3-13. https://doi.org/https://doi.org/10.15421/112401
• Bakkaloğlu, Z., & Sümerkan, S. C. (2024). Trabzon sokak lezzetlerine ilişkin tüketici tutumlarının belirlenmesi. Safran Kültür ve Turizm Araştırmaları Dergisi, 7(1), 178-193.
• Başaran, B. (2016). Trabzon’da yaşayan tüketicilerin geleneksel gıdalara yönelik tutum ve algıları. Gaziosman-paşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 33(1), 99-110. https://doi.org/10.13002/jafag930
• Bektaş, F., Özdemir Işık, B., Erbaş, Y. S., Bahar, E., & Kaya, S. (2024). Kullanıcı potansiyeline bağlı koruma statüsündeki mavi yıldız çiçeğinin sürdürülebilirliğine yönelik Trabzon Kadıralak Yaylasında yürüyüş rotalarının belirlenmesi. GSI Journals Serie A: Advancements in Tourism, Recreation and Sports Sciences, 7(1), 48-66. https://doi.org/10.53353/atrss.1344133
• Bektaş Gümrükçü, Ö., & Kurtuldu, H. (2023). Coğrafi işaretli ürün algısının tüketici satın alma tercihine etkisinde referans grupları ile roller ve statünün aracılık rolü. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 38, 37-60. https://doi.org/10.18092/ulikidince.1133498
• Benur, M. A., & Bramwell, B. (2015). Tourism product development and product diversification in destinations. Tourism Management, 50, 213-224. https://doi.org/10.1016/j.tourman.2015.02.005
• Burnaz, E. (2022). Yerel turizm paydaşlarının coğrafi işaretli ürün kullanımı: Trabzon ili örneği. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 10(2), 1157-1178. https://doi.org/10.19145/e-gifder.1103989
• Cheng, D. (2023). Sustainability for stakeholders and the environment? Understanding the role of geographical indications in sustaining agri-food production. International Journal of Gastronomy and Food Sciences, 34, 100839. https://doi.org/10.1016/j.ijgfs.2023.100839
• Çakmakçı, S., & Salık, M. A. (2021). Türkiye'nin coğrafi işaretli peynirleri. Akademik Gıda, 19(3), 325-342. https://doi.org/10.24323/akademik-gida.1011229
• Çaylak Dönmez, Ö., & Pehlivan, T. (2022). Coğrafi işaretli ürün deneyiminin memnuniyet ve davranışsal niyet üzerine etkisi: Adana Lezzet Festivali örneği. Gastroia: Journal of Gastronomy and Travel Research, 6(1), 123-138. https://doi.org/10.32958/gastoria.1016294
• Çiçek, A., & Koç, P. (2024). Coğrafi İşaretli Ürünlerin Gastronomi Turizmi Kapsamında Değerlendirilmesi: Van İli Örneği. K. Gençer, & H. Yazıt (Ed.), Gastronomi ve mutfak sanatları üzerine güncel araştırmalar-I içinde (s. 21-44). Özgür Yayınları. https://doi.org/10.58830/ozgur.pub400.c1834
• Çoşan, D., & Seçim, Y. (2020). Doğu Karadeniz Bölgesinde yaşayan Laz topluluklarının dili, gelenekleri ve mut-fak kültürü üzerine bir araştırma. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 45(İlkbahar), 129-142. https://doi.org/10.17498/kdeniz.658023
• Dayısoylu, K. S., Yörükoğlu, T., & Ançel, T. (2017). Kahramanmaraş’ın coğrafi işaretli ürünleri ve ilin potansiyel durumu. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 20(1), 80-88. https://doi.org/10.18016/ksujns.14147
• Demir, İ. (2020). Coğrafi işaretlerin sosyoekonomik etkileri. (Yayımlanmamış Uzmanlık Tezi). Türk Patent ve Marka Kurumu Coğrafi İşaretler Dairesi Başkanlığı, Ankara.
• Doğanlı, B. (2020). Coğrafi işaret, markalaşma ve kırsal turizm ilişkileri. İnsan ve Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2), 525-541.
• Domaç Yaşar, Y. (2023). Kültür ve gelenek aktarımı bağlamında coğrafi işaret sisteminin işlevler (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Er Baranaydın, Ö., & Zeybek, H. İ. (2022). Destinasyon kıyaslaması kapsamında Trabzon ve Gümüşhane illerinin karşılaştırılması ve Gümüşhane turizminin gelişimi için öneriler. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 793-807. https://doi.org/10.36362/gumus.1098626
• Gözgeç Mutlu, H., & Aydoğdu Atasoy, Ö. (2023). Âşik Veysel’in Yurt Ürünleri şiirinin coğrafi işaretler açısından incelenmesi. HİKMET-Akademik Edebiyat Dergisi, Âşik Veysel Hatırasına Gelenek ve Edebiyat Özel Sayısı(9), 276-297. https://doi.org/10.28981/hikmet.1308650
• Güleç, H., & Cömert, M. (2022). Coğrafi işaretli ürünlerin yiyecek içecek işletmeleri gözünden değerlendirilmesi: Ankara örneği. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 10(3), 2144-2165. https://doi.org/ 10.21325/jotags.2022.1086
• Hastaoğlu, E., Erdoğan, M., & Işkın, M. (2021). Gastronomi turizmi kapsamında Türkiye peynir çeşitliliği haritasi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(3), 1084-1113. https://doi.org/10.53487/ataunisosbil.958028
• İskender, S. (2019). Vakfıkebir Ekmeği. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(39), 699-750. http://dx.doi. org/10.16990/SOBIDER.5126
• İslam, A., Bostan, Z., & Yılmaz, E. (2009). Trabzon ili Yomra ilçesinde yetişen yomra elmasının pomolojik özellikleri üzerine bir araştırma. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi, 2(2),107-110.
• Jaelani, A. K., Handayani, G., A., K., R., & Karjoko, L. (2020). Development of tourism based on geographic indication towards to welfare state. International Journal of Advanced Science and Technology, 29(3), 1227-1234.
• Jantsch, L., Flores, S. S., & Vale, Z. do N. (2024). Local gastronomy and wine geographical indications (GIs): Framework for identifying pairing potential. International Journal of Gastronomy and Food Science, 35, 100856. https://doi.org/10.1016/j.ijgfs.2023.100856
• Kabak, T. (2018). Yerel mutfaktan ulusal mutfağa Kuymak’ın seyrinin kültür endüstrisi açısından incelenmesi. Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 4(6), 347-352. https://doi.org/10.31765/karen.505958
• Karaduman, N. İ. (2023). Sinop ili coğrafi işaretli ürünlerinin bilinilirliğinin ölçülmesi ve gastronomi turizmi kapsamında değerlendirilmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Nişantaşı Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Karahan, E., & Çakıcı, S. (2023). Trabzon ilinin yöresel ürünler ve mutfak kültürü üzerinden gastronomi turizmi potansiyelinin belirlenmesi. Journal of Anatolian Gastronomy Researches, 1(1), 37-50.
• Kaya, D., & Akdemir, A. (2023). Kitchen staff's intention to use geographical indication food products in the context of theory of planned behavior. OPUS- Journal of Society Research, 20(Special Issue Human Behavior and Social Institutions), 1073-1083. https://doi.org/10.26466/opusjsr.1350567
• Kotancılar, H. G., Gerçekaslan, K. E., & Karaoğlu, M. M. (2008). Effects of loaf weight and storage time on the qualitative properties of white and traditional Vakfıkebir Breads. Turkish Journal of Agriculture and Fo-restry, 32(5), 459-467.
• Kusumo, E., Lemy, D. M., Pramezwary, A., Sebayang, M., MM., & Udampo, J. (2022). Geographical indication brand as promotion of destination (Study of Sambal Hiyung). Journal of Hospitality & Tourim Innova-tion, 6(2), 78-82.
• Mercan, Ş. O., & Üzülmez, M. (2014). Coğrafi işaretlerin bölgesel turizm gelişimindeki önemi: Çanakkale ili örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 29(2), 67-94.
• Murat, E., & Ergen, F. D. (2022). Yiyecek ve içecek işletmelerinin menülerinde coğrafi işaretli ürünlerin yeri ve gastronomi turizminde önemi: Uzungöl örneği. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 6(2), 553-569.
• Obradović, M., Panić, A., Kostić, M., Brdar, I., & Radović, N. (2023). Traditional food products and region recognition: Importance of geographical indication of origin in case of branding the tourist region of Western Serbia. BizInfo (Blace) Journal of Economics, Management and Informatics, 14(1), 33-44. https://doi.org/10.5937/bizinfo2301033O
• Paksoy, M. (2022). Kahramanmaraş ilinin coğrafi işaret potansiyelinin kırsal turizm açısından değerlendirilmesi. International Journal of Social and Economic Sciences, 12(2), 55-61.
• Pamukçu, H., & Sarıışık, M. (2017). Helal turizm kavramı ve gelişimi üzerine genel bir değerlendirme. Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Özel Sayı 1, 82-98.
• Pamukçu, H., Saraç, Ö., Aytuğar, S., & Sandıkçı, M. (2021). The effects of local food and local products with geographical indication on the development of tourism gastronomy. Sustainability, 13(12), 6692. https://doi.org/10.3390/su13126692
• Paslı, M. M. (2021). Coğrafi işaretli gastronomi ürünleri üzerine bir araştırma: Giresun ili örneği. Tourism and Recreation, 3(1), 93-99.
• Polat Üzümcü, T., Alyakut, Ö., & Adalet Akpulat, N. (2017). Coğrafi işaretleme kapsamında Kocaeli gas-tronomik ürünlerinin değerlendirilmesi. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 19(28), 132-140.
• Rasmi, A. A., Phuoc, J. C., Othman, Z., & Azman, N. (2022). Geographical indication for gastronomy tourism: Maximising intellectual property value and branding. Academy of Strategic Management Journal, 21(2), 1-13.
• Süfer, Ö., & Çelebi Sezer, Y. (2014, Nisan). Bir Karadeniz klasiği: Kuymak. 4. Geleneksel Gıdalar Sempozyu-mu’nda sunulan bildiri, s. 461-463, Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Şen, M. A. (2020). Gastronomi turizmi kapsamında Trabzon mutfağına özgü bir ürün “Kuymak”. Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 15(29), 251-268. https://doi.org/10.18220/kid.817568
• Şen, M. A., & Ekinci, E. (2020). Türkiye’de üretilen coğrafi işaret ile tescillenmiş ekmek çeşitleri üzerine bir nitel araştırma. Avrasya Turizm Araştırmaları Dergisi, 1(1), 32-41.
• Şimşek, A., & Öztürk, M. (2022). Geleneksel peynirlerin üretim sürecinin incelenmesi: Aho Peyniri örneği. Gastro-Dünya Dergisi, 1(1), 1-7.
• Taşan, G. (2023). Coğrafi işaretleme: Rize çayı üzerine bir değerlendirme. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Rize.
• Türk, Ö. (2023). Coğrafi işaretli ürünlerin gastronomi turizmine katkısının yerel işletmeler tarafından değer-lendirilmesi (Kayseri ili örneği). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aksaray.
• Türk Patent ve Marka Kurumu. (2024). Coğrafi işaret ve geleneksel ürün adı. https://www.turkpatent.gov.tr/ cografi-isaret (12.05.2024).
• Türk Patent ve Marka Kurumu. (2024). Türkiye’nin coğrafi işaretleri. https://ci.turkpatent.gov.tr/cografi-isaretler/liste?il=61(06.06.2024).
• Türk Tarım ve Orman Dergisi. (2023). Trabzon’un tescilli lezzeti: Sürmene Pidesi. Mayıs-Haziran 2023, Sektör haber. http://www.turktarim.gov.tr/EDergi/277/mobile/html5forpc.html (05.06.2024).
• Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı. (2024). Türkiye Kültür Portalı. Coğrafi işaretli ürünler. kultur-portali.gov.tr/portal/cografiisaretliurunler (22.05.2024).
• Uslu, A. N., & Yılmaz, İ. (2022). Coğrafi işaretli bir ürün olarak Bolu Kızılcık Tarhanası. Uluslararası Türk Dü-nyası Turizm Araştırmaları Dergisi, 7(1), 94-105.
• Ünal, C., & McKenzie, Ç. Ç. (2023). The Role of Geographical Indications in Faith Tourism: The Case of the Route of the Seven Churches. M. Tuna, G. Kaya, E. Hazarhun, H. U. Mutlu, N. Yıldız & S. B. Bayar (Ed.), Anatolian landscape and faith tourism: Ancient times to present içinde (s. 4-23). Detay Publishing.
• Ünal, F., & Akyol, C. (2024). Yiyecek içecek işletmeleri yöneticilerinin coğrafi işaretli ürünlere yönelik görüşleri: Boyabat (Sinop) örneği. Aydın Gastronomy, 8(1), 143-154. https://doi.org/10.17932/IAU. GASTRONO-MY.2017.016/gastronomy_v08i1009
• Üstün, Ç., & Demirci Güngördü, N. (2018). Folklorik açıdan bazı yörelere göre Türk mutfağının kısa bir değer-lendirmesi. Researcher: Social Science Studies, 6(2), 33-41.
• Yılmaz, B. (2020). Trabzon geleneksel mutfağında tatlılar ve çekme helva. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi (SEFAD), 43, 59-68. https://doi.org/10.21497/sefad.755502
• Yönet Eren, F., & Ceyhun Sezgin, A. (2021). Coğrafi işaretli yöresel ürünlerin destinasyonlar açısından önemi: Kapadokya Bölgesi örneği. Journal of Tourism Research Institute, 2(1), 61-78.