İklim Değişikliğinin Antalya İlindeki Culex pipiens Linnaeus, 1758 (Diptera: Culicidae, Ev Sivrisineği)’e Etkisi

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 2, 147 - 162, 18.12.2020

Aytül Ünal , Begüm Su Özaslan , Orhan Ünal

https://doi.org/10.33484/sinopfbd.666396

Öz

Antalya ilinde yaygın bir tür olan Culex pipiens Linnaeus, 1758 (Diptera: Culicidae, Ev Sivrisineği)’in değişen iklim şartlarında verdiği nesil sayısının yıllara bağlı olarak değişip değişmediği araştırılmıştır. Çalışmada Akdeniz Üniversitesi Fen Fakültesi Vektör Ekolojisi ve Kontrol Laboratuvarından temin edilen C. pipiens yumurtaları kullanılmıştır. Gelişmenin Sıfır Olduğu Sıcaklığı (K), Gelişme evresinde son gelişim noktasına ulaşabilmek için gereken sıcaklık birimi olan Termal Konstant (S)’ı ve Antalya ilinde kaç nesil verdiğini bulmak için 3 tekrarlı deneyler yapılmıştır. Eşit sayıda yumurtalar içinde yarısına kadar su bulunan iki ayrı kavanoza bırakılmıştır. Her iki kavanoza 1’er adet balık yemi atılmıştır. Kavanozlar delikli kapakla kapatılmış ve kavanozlardan biri floresan lamba ile 12 saat ışık 12 saat karanlık şeklinde ışıklandırılmış 20 °C’ye ayarlanmış odaya diğeri ise 26 °C’ye ayarlanmış odaya bırakılmış ve gelişim evreleri takip edilmiştir. Denemeler sonucunda, C. pipiens’in gelişmenin sıfır olduğu sıcaklık (K) değeri ve gelişme evresinde son gelişim noktasına ulaşabilmek için gereken sıcaklık birimi olan Termal Konstant (S) değerleri hesaplanmıştır. C. pipiens’e ait Efektif Sıcaklığı [(T-K)] hesaplamak ve kaç nesil verdiğini bulmak için Antalya iline ait çok yıllık (1980-2019 arası) iklimsel veriler 10 yıllık 4 döneme ayrılmış ve hesaplamalar yapılmıştır. Denemeler sonucunda yumurtadan ergin hale geçme ortalama 20 °C’de 12.33 günde, 26 °C’de ise 8.33 olarak bulunmuştur. Ayrıca Antalya ilinde aylık ortalama sıcaklık değerlerinin geçmişten günümüze kadar arttığı, bu artışla C. pipiens’in yıllık nesil verme sayısının 24.03’den 28.01’e çıktığı ve C. pipiens’in bütün aylarda gelişim gösterdiği görülmüştür. Türün mücadelesi Antalya ili için bütün yıla yayılmalı, türün yumurta bırakabileceği ortamlar ıslah edilmeli ve düzenli olarak ilaçlanmalıdır

Anahtar Kelimeler

Antalya, İklim Değişikliği, Culex pipiens L., Ev Sivrisineği, Termal Konstant

Teşekkür

Yardımlarından dolayı Prof.Dr. Hüseyin ÇETİN’e teşekkür ederiz.

The Effect of Climate Change on Culex pipiens L. 1758 (Diptera: Culicidae, Home Mosquito) in Antalya

Öz

Culex pipiens Linnaeus, 1758 (Diptera: Culicidae, House Mosquito), which is a widespread species in Antalya province, has been investigated whether the number of generations given in changing climatic conditions has changed depending on the years. C. pipiens eggs obtained from Akdeniz University Science Faculty Vector Ecology and Control Laboratory were used in the study. 3-repeat experiments were carried out to find the Zero Temperature of Development (K), Thermal Constant (S), which is the temperature unit required to reach the final development point, and how many generations it gave in Antalya province. Eggs are left in two separate jars with equal amount of water. 1 fish feed was thrown into each jar. The jars were closed with perforated lids and one of the jars was left in the room set at 20 °C with a fluorescent lamp for 12 hours of light and 12 hours of darkness, and the other was left in the room set at 26 °C and the developmental stages were followed. As a result of the experiments, the temperature (K) value of C. pipiens which is zero for development and Thermal Constant (S) values which are the temperature unit required to reach the final development point during the development phase were calculated. In order to calculate the Effective Temperature [(T-K)] of C. pipiens and find out how many generations it yielded, the multi-annual (1980-2019) climatic data of Antalya was divided into 4 periods of 10 years and calculations were made. As a result of the experiments switching from egg to adult was found as 20.3 °C at 12.33 days and at 8.33 at 26 °C. Also it has been observed that monthly average temperature values have increased in the province of Antalya from past to present, with this increase, number of annual generation of C.pipiens has increased from 24.03 to 28.01 and C. pipiens has improved in all months. The struggle of the species should spread throughout the year for the province of Antalya, the environments where the species can lay eggs should be improved and regularly sprayed.

Anahtar Kelimeler

Antalya, Climate Change, Culex pipiens L., House Mosquito, Thermal Constant

Kaynakça

• Aksay CS, Ketenoğlu O, Kurt L, 2005. Küresel Isınma ve İklim Değişikliği. Selçuk Üniversitesi Fen Fakültesi Fen Dergisi, 1(25): 29-41.
• Polat Y, Yanıkoğlu A, Çetin H, 2017. İklim Değişikliğinin Sivrisinek Kaynaklı Hastalıklar Üzerine Etkisi. Anadolu Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi C- Yaşam Bilimleri ve Biyoteknoloji, 6(2): 86-94.
• Özbilgin A, 2014. İklim Değişikliği İle İlişkili Vektör Kaynaklı Hastalıklar. II. Ulusal Vektör Mücadelesi Sempozyumu 06-09 Kasım, Antalya Türkiye, 16-17.
• Irmak H, İlter H, Ceran A, Eyler N, Pamuk R, Özdemir E, Arıcı VA, Ökten C, Karakılıç H, Söyleriz Y, 2015. İklim Değişikliğinin Sağlık Üzerine Olumsuz Etkilerinin Azaltılması Ulusal Programı Ve Eylem Planı. TC. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Bakanlık Yayın No: 998 ISBN: 978-975-590-602-7 1. Baskı Ankara.
• Azizoğlu U, 2017. Hastalık Taşıyıcısı Culex pipiens (Diptera: Culicidae)’in Biyolojik Mücadelesinde Yerel Bacillus thuringiensis İzolatlarının Kullanılabilme Potansiyelinin Araştırılması Iğdır Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 7(1): 47-53.
• Erel D. 1973. Anadolu Vektörleri ve Mücadele Metotları. Ankara Hıfzıssıhha Okulu Yayınları Ankara, 47: 325.
• Kasap H, Kasap M, Mimioğlu MM, Aktan F, 1981. Çukurova ve Çevresinde Sivrisinek ve Malaria Üzerinde Araştırmalar. Doğa Bilim Dergisi, 5: 141-150.
• Merdivenci A, 1984. Türkiye Sivrisinekleri (Yurdumuzda Varlığı Bilinen Sivrisineklerin Biyo Morfolojisi, Biyo-Ekolojisi, Yayılışı ve Sağlık Önemleri) İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fak. Yay. Rek. No:3215 Tas Matbaası İstanbul, 340.
• Şahin İ, 1984. Antalya ve Çevresindeki Sivrisinekler (Diptera: Culicidae) ve Flariose Vektörü Olarak Önemleri Üzerinde Araştırmalar, II. Sivrisinek Faunasını Belirlemek Amacı İle Yapılan Çalışmalar. Turkish Journal of Zoology, 8(3): 385-396.
• Boşgelmez A, Çakmakçı L, Alten SB, Kaynaş S, Işık K, Sümbül H, Göktürk RS, Ayaş Z, Temimhan M, Savaşçı S, Paslı N, Kuytul A, Kocal AŞ, 1994. Sivrisineklere Karşı Entegre Mücadele. T.C. Turizm Bakanlığı Yatırımlar Genel Müdürlüğü Alt Yapı Daire Başkanlığı No:1, 1-759.
• Alten B, Çağlar SS, 1998. Vektör Ekolojisi ve Mücadelesi. T.C. Sağlık Bakanlığı, Sıtma Savaş Daire Bakanlığı Ankara, 249.
• Ramsdale CD, Alten B, Caglar SS, Ozer N, 2000. A Revised, Annotated Checlist of the Mosquitoes (Diptera, Culicidae) of Turkey. Journal European Mosquito Control Association, 9: 18-28.
• İpek E, 2016. Tekirdağ’da Culiseta Spp.’nin Aylık Üreme Karakteristiğinin Belirlenmesi. Namık Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 42 s.
• Çetin H, Yanıkoğlu A, 2004. Antalya Kentinde Bulunan Sivrisinek (Diptera: Culicidae) Türleri, Üreme Alanları ve Baskın Tür Culex pipiens L.'in Bazı Özellikleri. Türk Entomoloji Dergisi, 28 (4): 283-294.
• Öter K, Tüzer K, 2014. İstanbul’da Sivrisinek Türlerinin (Diptera: Culicidae) Kompozisyonu. İstanbul Üniversitesi, Veteriner Fakültesi Dergisi, 40 (2), 249-259.
• Muslu H, Kurt Ö, Özbilgin A, 2011. Manisa İl ve İlçelerinde Saptanan Sivrisinek Türlerinin (Diptera: Culicidae) Yaşam Alanları ve Mevsimsel Değişikliklere Göre Değerlendirilmesi. Turkiye Parazitoloji Dergisi, 35: 100-104.
• Rydzanicz K, Lonc E, 2003. Species Composition and Seasonal Dynamics of Mosquito Larvae in the Wroclaw, Poland Area. Journal of Vector Ecology, 28(2): 255-266.
• Alptekin D, Kasap H, 1997. Çukurova'da Sık Bulunan Culicidae (Diptera) Türlerinin Ergin Öncesi Evrelerinin Bulunduğu Habitatlar ve Bu Habitatların Önemli Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri. Turkish Journal of Zoology, 21(1): 1-6.
• Çetin H, 2002. Antalya Kenti Sivrisinek (Diptera: Culicidae) Türleri, Yaşama Alanları ve Savaşımlarına İlişkin Bir Araştırma. Akdeniz Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi Antalya, 97 s.
• Ünal O, Gökceoğlu M, 2003. Akdeniz Üniversitesi Kampüs florası (Antalya-Türkiye). Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 16(2): 143-154.
• Şimşek MF, 2003. Seasonal Population Dynamics and Breeding Habitat Diversity of Culex pipiens Linnaeus 1758 (Diptera: Culicidae) in Gölbasi District Ankara Turkey. Journal of the Entomological Resesarch Society, 5(1): 51-62.
• Alten B, Boşgelmez A, 1996. Muğla İli, Ortaca ve Dalaman Yörelerinde Bulunan Culex (Diptera: Culicidae) Türlerinin Biyo-Ekolojisi Üzerine Araştırmalar I. Turkish Journal of Zoology, 20: 27-51.
• Alten B, Boşgelmez A, 1997. Muğla İli, Ortaca ve Dalaman Yörelerinde Bulunan Culex (Diptera: Culicidae) Türlerinin Krepuskular-Nokturnal Davranışları, Aktivasyon Katsayıları ve Vektör Potansiyeli Formülleri II. Turkish Journal of Zoology, 21: 7-9.
• Seymen B, 2018. Culex pipiens (Diptera: Culicidae) Türü Sivrisineklerin Larvalarında Tür İçi Kalabalık Etkisinin Araştırılması. Tekirdağ Namık Kemal Üniv. Fen Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi. 48 s.
• Akbay Y, 2016. Tekirdağ’da Culex Spp.’nin Aylık Üreme Karakteristiğinin Belirlenmesi. Namık Kemal Üniv. Fen Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi. 43 s.
• Kocataş A, 2012. Ekoloji Çevre Biyolojisi, Dora Basım-Yayın Dağıtım Ltd. Şti. ISBN:978-605-4485-42-0 597.
• Özfidaner M, Şapolyo D, Topaloğlu F, 2017. Antalya Ortalama Sıcaklık Verisinde Gidişlerin Yeni Bir Gidiş Analiz Yöntemi İle Belirlenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 1. Uluslararası Tarımsal Yapılar ve Sulama Kongresi Özel Sayısı:223-228 ISSN 1304-9984 Araştırma Makalesi.
• Çelik S, Bacanlı H, Görgeç H, 2008. Küresel İklim Değişikliği ve İnsan Sağlığına Etkileri. Telekomünikasyon Şube Müdürlüğü 1: 31.
• Loetti MV, Burroni N, Schweigmann N, Garin A, 2007. Effect of Different Thermal Conditions on The Pre-İmaginal Biology of Culex apicinus (Philippi, 1865) (Diptera: Culicidae). Journal of Vector Ecology, 32(1):106-11.
• Madder DJ, Surgeoner GA, Helson BV, 1983. Number of Generations, Egg Production, and Developmental Time of Culex pipiens and Culex restuans (Diptera: Culicidae) in Southern Ontario. Journal of Medical Entomology, 20(3): 275-287.
• Gray EM, 2013. Thermal Acclimation in a Complex Life Cycle: The Effects of Larval and Adult Thermal Conditions on Metabolic Rate and Heat Resistance in Culex pipiens (Diptera: Culicidae). Journal of Insect Physiology, 59(10): 1001-1007.
• Can P, 1992. Böcek Ekolojisi. Kavak ve Hızlı Gelişen Yabancı Tür Orman Ağaçları Araştırma Enstitüsü Dergisi, 18: 53-79.
• Birgücü AK, Karsavuran Y, 2009. Gün-Derece Modellemeleri ve Bitki Korumada Kullanım Olanakları. Anadolu Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Dergisi 19(2): 98-117.
• Böcek Ekolojisi ve Epidemiyoloji. Erişim Tarihi: 30.03.2020. http://www.ktu.edu.tr/dosyalar/ormankoruma_8a7c3.pdf.
• Roecker E, Bäuml G, Bonaventura L, Brokopt R, Esch M, Giorgetta M, Hagemann S, Kirchner I, Kornblueh L, Manzini E, Rhodin A, Schlese U, Schulzweida U, Tompkins A, 2003. The Atmospheric General Circulation Model ECHAM5 part1. Max Planck Institute For Meteorology, 349: 1-140.
• Bergemann M, Sommerfeld A, Prömmel K, Cubasch U, 2012. Tectonic Forcing in East Africa and Its Impact on Regional Climate. 3rd International Conference On Earth System Modelling; 17–21; Hamburg Germany Berlin Germany: Freie Universität. pp 11.
• Fischer D, Thomas SM, Suk EJ, Sudre B, Hess A, Tjaden BN, Beierkuhnlein C, Semenza J, 2013. Climate Change Effects on Chikungunya Transmission in Europe: Geospatial Analysis of Vector’s Climatic Suitability and Virus Temperature Requirements. International Journal of Health Geographics, 12(1): 51.
• İpek E, 2016. Tekirdağ’da Culiseta spp.’nin Aylık Üreme Karakteristiğinin Belirlenmesi. Namık Kemal Üniversitesi Fen Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi. 42 s.
• Roiz D, Boussès P, Simard F, Paupy C, 2015. Autochthonous Chikungunya Transmission and Extreme Climate Events in Southern France. PLOS Neglected Tropical Diseases, 10: 1-8.
• Uç D, Çelik T, Gönen D, Sucu A, Celiloğlu C, Tolunay O, Çelik Ü, 2018. Çocuk Hekimliği Pratiğinde Farkındalığın Artması Gereken Bir Etken; Batı Nil Virüsü. Journal of Pediatric Infection, 12(2): 72-74.