Arapça’da Sinonim Kelimeler Arasındaki Semantik Nüanslar Bağlamında Bir İnceleme

Yıl 2025, Sayı: 3, 113 - 122, 30.12.2025

M. Selim İpek

Öz

Arapça’nın dikkat çeken özelliklerinden biri, aynı veya benzer anlamda kabul edilen çok sayıda kelimenin bulunmasıdır. Arapçada sıkça rastlanan bu eşanlamlı kelimeler (sinonimler), görünüşte benzer anlamlar taşıyor gibi görünse de, çoğu zaman aralarında belirgin ve önemli anlam farkları, yani semantik nüanslar mevcuttur. Bu anlam incelikleri, kelimelerin yalnızca sözlük karşılıklarını etkilemez. Aynı zamanda kelimelerin bağlam, amaç ve hangi duygusal/kavramsal tonlarını da belirler. Dolayısıyla bu tür nüansları doğru kavramak, Arapçanın hem anlaşılması hem de doğru ve etkili biçimde kullanılması açısından büyük önem taşımaktadır. Özellikle edebî metinlerde, klasik metin yorumlarında ve Kur’an gibi anlam yoğunluğu yüksek metinlerde bu semantik farklılıklar, ifadelerin derinliğini, vurgusunu ve anlam yönünü belirlemede kritik rol oynamaktadır. Arap edebiyatında sinonimlerin kullanımı, dilin estetik yönünü güçlendirir. Klasik Arap şiiri ve edebiyatında, benzer anlamlara sahip kelimelerin farklı bağlamlarda tercih edilmesi, yazarın anlatım gücünü ve anlatım biçimini çeşitlendirir. Bu çalışma, Arapçada eşanlamlı olduğu düşünülen kelimeler arasındaki anlam ayrımlarını tespit etmeyi ve bu ayrımların bağlam içindeki yansımalarını analiz etmeyi amaçlamaktadır. Çalışmanın temel amacı, eş anlamlılık kavramını yalnızca yüzeysel anlam birlikteliğine indirgemekten ziyade, bu kelimeler arasındaki semantik nüansları ortaya koymaktır. Bu doğrultuda, Arap dili ve edebiyatı alanında sinonim kelimeler arasındaki anlam farklılıklarını ele alan eserler taranarak eşanlamlı kabul edilen çeşitli kelime çiftleri belirlenmiş; ardından bu çiftlerin kullanımları incelenmiştir. Çalışmanın temel argümanlarından biri, dilde mutlak eş anlamlılığın bulunmadığı; çoğu zaman yalnızca “yakın anlamlılık” ilişkilerinden söz edilebileceğidir. Çalışma sonucunda, eşanlamlı kabul edilen kelimeler arasında tespit edilen farklılıkların, kelimelerin her bağlamda birbirinin yerine kullanılmasının çoğu zaman mümkün olmadığını göstermektedir. Sonuç olarak, bu araştırma Arapçanın derin semantik yapısını anlamaya yönelik özgün bir katkı sunmakta; eş anlamlılık olgusunu daha geniş bir perspektiften değerlendirerek hem akademik hem de pratik anlamda kullanılabilir bilgi üretmeyi hedeflemektedir. Arapça öğretiminde ve metin yorumlamada bu yaklaşımın benimsenmesi, dilin daha doğru, derinlikli ve bağlama duyarlı bir biçimde kullanılmasına katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili , Belâgat , Sinonim , Semantik , Semantik Nüans

An Analysis of Semantic Nuances Among Synonymous Words in Arabic

Öz

One of the most notable features of the Arabic language is the abundance of words that are considered to have the same or similar meanings. These synonymous terms, which are frequently encountered in Arabic, may appear to convey identical meanings on the surface; however, they often exhibit significant and nuanced semantic differences. These subtleties influence not only the dictionary definitions but also contextual usage, the purposes they serve, and the emotional or conceptual tones they convey. Correctly understanding these nuances is thus of great importance for both the comprehension and the accurate, effective use of the Arabic language. In literary texts, classical commentaries, and semantically dense works such as the Qur’an, these semantic distinctions play a critical role in determining the depth, emphasis, and interpretive direction of expressions. The use of synonyms in Arabic literature enhances the aesthetic dimension of the language. In classical Arabic poetry and prose, the deliberate selection of semantically similar words across various contexts reflects the author's expressive power and stylistic versatility. This study aims to identify the semantic distinctions between words regarded as synonyms in Arabic and to analyze how these distinctions manifest within specific contexts. The primary objective is not to reduce the phenomenon of synonymy to mere surface-level semantic similarity but to reveal the nuanced differences among such words. To this end, works that address semantic variation among synonyms within the field of Arabic language and literature were reviewed, and various word pairs generally considered synonymous were selected. These pairs were then examined in terms of their contextual usage. One of the central arguments of this study is that absolute synonymy does not exist in language; rather, what is typically observed is a relationship of “near-synonymy.” The findings demonstrate that the identified semantic differences among presumed synonyms often prevent them from being interchangeable in every context. In conclusion, this research offers a unique contribution to the understanding of Arabic’s complex semantic structure by evaluating the phenomenon of synonymy from a broader perspective. It aims to generate knowledge that is both academically rigorous and practically applicable. Adopting this approach in Arabic language instruction and textual interpretation can enhance the accurate, context-sensitive, and nuanced use of the language.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language , Eloquence , Synonym , Semantics , Semantic Nuance

Kaynakça

• Akçataş, Ahmet – Arı, Elif. “Anlambiliminin Eş Anlamlılık Sorunu”. Avrasya Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 2 (2018), 60-84.
• el-Askerî, Ebû Hilâl. el-Furûk fi’l-Luğa. Beyrût: Dâru’l-Âfâki’l-Cedîde, 1980.
• Bakhromkhodja, Makhamadkhodjaev. “Semantıc Analysıs Of Synonyms In Arabıc: Dıfferences In Classıcal And Modern Texts”, Web of Humanities: Journal ofSocialScience and Humanitarian Research, 3/4, (2025), 104-108.
• Cengiz, Saffet. “Arapça’da Eş Anlamlılık ve Kelimeler Arasındaki Anlam Benzerliği”. Karatay Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6 (2021), 237-260.
• Fachrutdinov, Rail R. -Khisamova, Venera N. “Comparative Analysis of Semantic Distinctions between Synonymous Adjectives in Tatar and English”. European Research Studies Journal 20 (2017), 447-457.
• el-Hûlî, Muhammed Ali. İlmu’d-Dilâle. Ürdün: Dâru’l-Felâh, 2001.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl. Lisânu’l-Arab, Beyrût, Dâr Sâdır, tsz.
• Khalil, Hamdi Ebeid. “A Semantic Analysis of Three Near-Synonyms and their Translation into English in Some Qur’anic Verses”. Hermes, 14/2, (2025), 61-101.
• Soykan, Abdullah Enes. Terâdüf ve Furûk Nazariyesi Bağlamında Ebû Hilâl El-Askerî ve el-Furûk Fi’l-Luğa Adlı Eseri, Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı Arap Dili ve Belâgatı Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2023.
• Sav, Bahattin. “Dilde Eş Anlamlılık Var mıdır?”. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25/3, (2005), 253-266.
• eş-Şa’râvî, Muhammed. Tefsîru’ş-Şa’râvî, Mısır: Mektebetu’l-Usre, 1992.
• Şentürk, Nurullah. “Arap Dilinde Eş Anlamlı Sözcükler ve Ortaya Çıkaran Nedenler”. Şarkiyat Mecmuası, 41 (2022), 321-351.
• Yavuz, Galip “Eşanlamlılık ve Kur’ân Bağlamı”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6/1 (2002), 123-132.
• dorar.net. “Mevsûatu’l-Ahlâk ve’s-Sülûk”, Erişim 15 Mart 2025. https://dorar.net/alakhlaq/3140
• Zitouni, Mimouna – Zemni, Bahia – Abdulgafur, Abdulkadir. “A Study of Nuances among Qur’ānic Near-Synonyms and their Reflection in English and French Translations”. Journal of Language And Linguistic Studies 18, (2022), 330-347.