İŞ YÜKÜNÜN İŞ AİLE YAŞAM ÇATIŞMASI ÜZERİNDEKİ ETKİSİNDE, STRESİN VE ÇALIŞMA ORTAMININ DURUMSAL ETKİ ANALİZİ

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 45 - 66, 30.06.2021

Ahmet Melih Eyitmiş , Fadime Sezer

https://doi.org/10.30561/sinopusd.912276

Cited By: 2

Öz

Bu çalışmanın amacı, iş-aile yaşam çatışması üzerindeki, iş yükü, iş stresi ve personelin fiziksel çalışma ortam değerlendirmelerinin etkisini analiz etmektir. Bu kapsamda nicel araştırma yöntemlerinden anket tekniği kullanılarak veriler toplanmıştır. Çalışma Kahramanmaraş’ta gıda sektöründe gerçekleştirilmiştir. Araştırmada kullanılan anket formunda, yerli ve yabancı literatürde geçerliliği ve güvenilirliği test edilmiş ölçeklere yer verilmiştir. Verilerin analiz aşamasından önce demografik bulgulara, korelasyon, güvenirlik, faktör analizlerine bakılmıştır. Geliştirilen hipotezlerin test edilmesinde regresyon ve durumsal etki analizi için SPSS Process Macro kullanılmıştır. Aracılık analizi için Baron ve Kenny’nin geleneksel yaklaşımı yerine, Hayes’in boostrap tekniğine dayanan modern yaklaşımı tercih edilmiştir. Yapılan regresyon analizi sonucunda, iş-aile yaşam çatışması üzerinde bağımsız değişkenlerin (iş yükü, iş stresi, personel fiziksel çalışma ortamı) istatistiksel olarak pozitif ve anlamlı etkisinin olduğu tespit edilmiştir. Durumsal etki analizi sonucunda ise iş yükünün iş-aile yaşam çatışması üzerindeki etkisinde stresin aracılık rolü olduğu tespit edilmiştir. Bu analizden elde edilen diğer bir sonuç ise iş yükünün, stres vasıtasıyla iş-aile yaşam çatışması üzerindeki dolaylı etkisinde personelin fiziksel çalışma ortamı değerlendirmelerinin düzenleyici etkisi bulgulanmıştır. Buna ek olarak, iş yükünün iş-aile yaşam çatışması üzerindeki dolaylı etkisinin, personel fiziksel çalışma ortamı değerlendirmelerinin orta ve yüksek olduğu durumlarda daha da güçlendiği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

SPSS process macro, Durumsal etki analizi, Aracılık, İş aile yaşam çatışması, Fiziksel çalışma ortamı

Kaynakça

• Atik, E., Akoğlan Kozak, M. (2016). İş yükü algısı ve iş yükünün insan kaynakları yöne-timinde kullanımı: Eskişehir’de otel işletmeleri örneği. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16 (5), 341-366.
• Bozkurt Özyolcu, Ç. (2018). İş-aile yaşam çatışmasının iş stresi ve iş doyumu ile ilişkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul: Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bulgurcu Gürel, E. (2016). Duygusal tükenmişlik, iş stresi ve işe bağlılığın iş-aile çatışması üzerindeki etkisi: Amprik bir araştırma. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (48), 349-364.
• Byron, K. (2005). A meta-analytic review of work-family conflict and its antecedents. Journal of Vocational Behavior, 67, 169-198.
• Çarıkçı, İ. (2001). Banka çalışanlarının iş ve aile rollerinin çatışması (bireysel ve örgütsel boyutlar). Doktora tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çelik, M., Turunç, Ö. (2010). Duygusal emek ve psikolojik sıkıntı: iş-aile çatışmasının aracılık etkisi. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 40 (2), 226-250.
• Choi, J. (2008). Work and family demands and life stress among Chinese employees: The mediating effect of work–family conflict. The International Journal of Human Resource Management, 19 (5), 878-895.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve lisrel uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Dede, N.P., Yılmaz, G., Çakınberk, A.K. (2014). İş aile çatışması ve işten ayrılma niyeti arasındaki ilişki üzerinden işe tutkunluğun aracılık etkisi, Tunceli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2 (5), 121-142.
• Dinç, M. (2021). Aşırı iş yükünün ve aile gereklerinin iş-aile çatışmasına etkisi: Özel okul öğretmenleri üzerine bir araştırma. Journal of Organizational Behaviour Review, 3 (1), 45-72.
• Efeoğlu, İ.E. (2006). İş-aile yaşam çatışmasının iş stresi, iş doyumu ve örgütsel bağlılık üzerindeki etkileri: İlaç sektöründe bir araştırma. Yayımlanmış doktora tezi, Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ergün, E., Yüksel, A. (2019). İş-yaşam çatışmasının çalışanın davranışsal sonuçlarına etkisi ve iş stresinin aracılık rolü. İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi, 11 (1), 67-90.
• Fırat, Z. (2018). Mesleki doyum, iş-aile çatışması ve aile-iş çatışmasının algılanan iş stresi üzerindeki etkisi. Yönetim Bilimleri Dergisi, 16 (32), 157-176.
• Frone, M.R., Cooper, M.L. (1992). Prevalence of work-family conflict: are work and fami-ly boundaries asymmetrically permeable?. Journal of Organizational Behavior, 13 (7), 728-745.
• Giray, M.D., Ergin, C. (2006). Çift kariyerli ailelerde bireylerin yaşadıkları iş-aile ve aile-iş çatışmasının kendini kurgulama davranışı ve yaşam olayları ile ilişkisi. Türk Psikoloji Dergisi, 21 (57), 83-101.
• Güçlü, N. (2001). Stres yönetimi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21 (1), 91-109.
• Gürbüz, S. (2019). Sosyal bilimlerde aracı, düzenleyici ve durumsal etki analizi. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Gürbüz, S., Turunç, O., Celik, M. (2013). The impact of perceived organizational support on work–family conflict: Does role overload have a mediating role?. Economic and Industrial Democracy, 34 (1), 145-160.
• Hayes, A.F. (2013). Methodology in the social sciences introduction to mediation, moder-ation and conditional process analysis: A regression-based. New York: Guilford Press. Hayes, A.F. (2015). An index and test of linear moderated mediation. Multivariate Behav-ioral Research, 50 (1), 1-22.
• House, R. J., Rizzo, J. R. (1972). Role conflict and ambiguity as critical variables in model of organizational behavior. Organizational Behavior and Human Performance, 7 (3), 467-505.
• Kalaycı, Ş. (Ed.) (2005). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Karagöz, Y. (2016). SPSS ve AMOS 23 uygulamalı istatistiksel analizler. Ankara: Nobel Yayınları.
• Kazmi, R., Amjad , S., Khan, D. (2008). Occupational stress and its effect on job perfor-mance a case study of medical house officers of district abbottabad. Journal of Ayub Medical College Abbottabad, 20 (3), 135-139.
• Keser, A. (2006). Çağrı merkezi çalışanlarında iş yükü düzeyi ile iş doyumu ilişkisinin araştırılması. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11 (1), 100-119.
• Kim, J.L.S., Ling, C.S. (2001). Work-family conflict of women entrepreneurs in Singapore. Women in Management Review, 16 (5), 204-221.
• Koçak, D., Kerse, G., Yücel, İ. (2019). Aşırı iş yükü ile iş-aile çatışması arasındaki ilişki: Havacılık sektöründe bir uygulama. Sivas Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 20 (2), 374-389.
• Korkmazer F., Aksoy A., (2020). İş yükü fazlalığının yaşam kalitesi üzerindeki etkisinde iş- aile çatışmasının aracı rolü: Sağlık sektöründe bir uygulama, BMIJ, 8 (2), 1628-1657.
• Korkmazer, F. (2018). İş yükü fazlalığı algısının yaşam kalitesi üzerindeki etkisi: İş- aile çatışmasının aracı rolü. Yayınlanmamış doktora tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kuşluvan, Z., Kuşluvan, S. (2005). Otel işletmelerinde iş ve işletme ile ilgili faktörlerin işgören tatmini üzerindeki görece etkisi: Nevşehir örneği. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 16 (2), 183-203.
• Mansour, S., Mohanna, D. (2017). Mediating role of job stres between work-family coflict, work-leisure and employees’ perception of service quality in the hotel industry in France. Journal of Human Resources in Hospitality and Tourism. 17 (2), 154-174.
• Nasurdin, A.M., O’Driscoll, M.P. (2012). Work overload, parental demand, perceived or-ganizational support, family support, and work-family conflict among New Zea-land and Malaysian academics. New Zealand Journal of Psychology, 41 (1), 38-48.
• Netemeyer, R. G., Boles, J. S., Mcmurrian, R. (1996). Development and validation of work-family conflicts and work-family conflict scales. Journal of Applied Psychology, 81, 400-410.
• Netemeyer, R. G., Brashear-Alejandro, T., Boles, J. S. (2004). A cross national model of job related outcomes of work role and family role variables: A retailsales context. Journal of the Academy of Marketing Science, 32 (1), 49–60.
• Nunnally, Jum C. (1978). Psychometic Theory (2nd ed.). New York: McGraw Hill.
• Özdevecioğlu, M., Çakmak Doruk, N. (2009). Organizasyonlarda iş-aile ve aile iş çatışmalarının çalışanların iş ve yaşam tatminleri üzerindeki etkisi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 33, 69-99.
• Öztürk, M., Şahverdioğlu, H. (2019). Çalışan kadınların kişilik özellikleri ile iş stresi ve işten ayrılma niyeti arasındaki ilişki: İsparta ilinde bulunan özel hastaneler üzerine bir uygulama. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24 (3), 679-702.
• Price, J.L. (2001). Reflections on the determinants of voluntary turnover. International Journal of Manpower, 22 (7), 600-624.
• Rabin, S., Feldman, D., Kaplan, Z.E. (2010). Stress and intervention strategies in mental health professionals. British Journal of Medical Psychology, 72 (2), 159- 169.
• Raziq, A., Maulabakhsh, R. (2015). Impact of working environment on job satisfaction. Procedia Economics and Finance, 23, 717–725.
• Tabachnick, B.G., Fidell, L.S. (2013). Using multivariate statistics. Pearson.
• Tariq, M., Ramzan, M., Riaz, A. (2013). The impact of employee turnover on the efficien-cy of the organization. Interdisciplinary Journal of Contemporary Research in Business, 4 (9), 700-711.
• Taş, A. (2018). İş yükü ile iş-aile çatışması arasındaki ilişkide işe tutkunluk ve algılanan örgütsel desteğin etkisi: Alışveriş merkezi çalışanları üzerinde bir araştırma. Yayınlanmamış doktora tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tayfur, Ö., Arslan, M. (2012). Algılanan iş yükünün tükenmişlik üzerine etkisi: İş-aile çatışmasının aracı rolü. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakülte-si Dergisi, 30 (1), 147-172.
• Tekingündüz, S., Kurtuldu, A., Öksüz, S. (2015). İş-aile yaşam çatışması, iş tatmini ve iş stresi arasındaki ilişkiler. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi 3 (4), 27-42.
• Torun, A., Ercan, S.N., Küçük İşletmelerde İş-Aile Çatışmaları, Çalışma Hayatından Duy-ulan Memnuniyet ve Firma Başarısıyla İlgili Algılar, 3. KOBİ’ler ve Verimlilik Kongresi, 17-18 Kasım, İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2006, 45-55.
• Turgut, T. (2011). Çalışmaya tutkunluk: İş yükü, esnek çalışma saatleri, yönetici desteği ve iş-aile çatışması ile ilişkileri. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25 (3-4), 155-179.
• Vinokur, A.D., Pierce, P. F., Buck, C.L. (1999). Work-family conflicts of women in the air force: their influence on mental health and functioning. Journal of Organizational Behavior, 20 (6), 865–878.
• Voydanoff, P. (2005). Consequences of boundary-spanning demands and resources for work-to-family conflict and perceived stress. Journal of Occupational Health Psychology, 10 (4), 491-503.
• Yurttaş, Y., Erat, S., Alnıaçık, E. (2020). Etkileme taktiklerinin iş performansı ve iş stresi üzerindeki etkisi: Kimya sektöründe bir araştırma. International Review of Economics and Management, 8 (2), 176-200.