Eski Türkçede Eşdizim, Konsept, İstem ve Kültür Dil Bilimi İlişkileri Üzerine

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: Eğitim Bilimleri Özel Sayısı, 532 - 546, 31.12.2024

Ertan Besli

https://doi.org/10.30561/sinopusd.1583005

Öz

Araştırma konumuz; eski Türkçe metinlerde "törü" kavramı üzerinden eşdizim, konsept ve istem arasındaki ilişkilerin kültür dil bilimi perspektifinden incelemesini ve ortaya konmasını içermektedir. Çalışmada, eşdizim, konsept, istem kavramları ve aralarındaki ilişkiler üzerinde durulmuştur. Eski Türkçe özelinde eşdizim, konsept ve istem kavramlarının kültürel yansımaları, söz konusu kavramlar arasındaki yapı, söz dizimi ve anlam ilişkilerinin gerçekleşme şekilleri ortaya konmaya çalışılmıştır. Çalışmamızın teori bölümünde, söz konusu kavramlarla ilgili teori bilgisi ve alan yazındaki tanımlar verilmiştir. Araştırmanın uygulama kısmında, Eski Türkçe metinlerden seçilen örnek cümlelerin araştırma konumuz bağlamında analizlerine yer verilmiştir. Eski Türkçe özelinde eşdizim, konsept ve istem kavramlarının kültürel yansımalarını ortaya koymak, söz konusu kavramlar arasındaki yapı, söz dizimi ve anlam ilişkilerinin gerçekleşme şekillerinin analizini yapmak ve çıkan sonuçları genelleyerek yorumlarını yapmak çalışmamızın amacını ve beklenen sonucunu meydana getirmektedir. Araştırmanın örneklemi için sahanın önemli eserlerinin yer aldığı metin veri tabanından “töre” kavramı için eşdizim ve konseptler tespit edilecektir. Ulaşılan bulgular değerlendirme bölümünde, Türkoloji, dil bilimi ve kültür dil bilimi aracılığıyla analiz edilip yorumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Eski Türkçe,, Eşdizim,, Konsept,, İstem,, Kültür dil bilimi

Kaynakça

• Arat, R., R. (1999). Kutadgu Bilig I (Metin), Ankara: TDK.
• Bang, W- A. von Gabaın (1929- 1931): Türkische Turfan-Texte I-V, SBAW.
• Ercilasun, A., B. (2015). Divanü Lûgat-it-Türk, Ankara: TDK.
• Gökalp, Z. (1963). Türk Medeniyeti Tarihi. İstanbul: Matbaa-i Amire.
• Hamilton, J. R. (1988): İyi ve Kötü Prens Öyküsü, (çev: Vedat Köken), Ankara: TDK.
• Helbig, G., Schenkel W., (1991). Wörterbuch zur Valenz und Distribution deutscher Verben, Tübingen: Max Niemeyer Verlag.
• Herbst, T., Heath D. v.d. (2004). A valency dictionary of English, A Corpus-Based Analysis of the Complementation Patterns of English Verbs, Nouns and Adjectives, Berlin-New York.
• Kaya, C. (1994). Uygurca Altun Yaruk, Giriş, Metin ve Dizin, Ankara: TDK.
• Le Coq, A. von. (1911). Türkische Manichaica aus Chotscho I, Berlin.
• Ögel, B. (1982). Türklerde Devlet Anlayışı. Ankara: Başbakanlık Basımevi.
• Ölmez, M. (2013): Orhon-Uygur Hanlığı Dönemi Moğolistan’daki Eski Türk Yazıtları, Ankara: BilgeSu Yay.
• Şirin, H. (2016). Eski Türk Yazıtları (Söz Varlığı İncelemesi), Ankara: TDK.
• Tesnière, L. (2015). Elements of Structural Syntax (Çev. S. K. Timothy Osborne), Amsterdam: John Benjamins Publishing Company.
• Tuguşeva, Liliya Ju. (1980). Fragmentı uygurskoy versii biografii Syuan’-czana. Moskva.
• Wilkens, J. (2021). Handwörterbuch des Altuigurischen “Eski Uygurcanın El Sözlüğü”, Göttingen: Akedemie der Wissenschaften zu Göttingen.