NAHİV İLMİNDE TELİF GELENEĞİ

Yıl 2020, Cilt: 1 Sayı: 1, 71 - 99, 01.05.2020

Mehmet Nezir Esin

Öz

ÖZET
İslam dininin yeryüzüne yayılmasıyla birlikte Müslüman Araplar diğer milletlere karışmış; belli bir zaman geçtikten sonra fasih Arapça’da “lahn” denilen dil hataları ortaya çıkmıştır. Söz konusu bu hatalar devam ettiği takdirde dini metinlerin yanlış yorumlanmasına yol açacağından endişe eden Müslüman alimler ve devlet idarecileri, bir takım arayışlara girmiş ve Arapça gramerinin temelini oluşturan bir takım genel kaideleri belirlemişlerdir. Ebu’l-Esved ed-Duelî (ö. 69/688) ile başlayan çabalar kısa sürede olgunluk kazanmış ve nihayetinde Sîbeveyhî (ö. 180/796) ile birlikte sistematik hale gelmiştir.
Bu çalışmanın amacı nahiv ilminin doğuşunu, gelişimini, ortaya çıkışını etkileyen faktörler ve bu dilde ortaya çıkan ekolleri inceleyip tanıtımını yapmaktır. Öte yandan bu ilimde yazma geleneğinin nasıl başladığı ve hangi aşamalardan geçtiğini araştırıp okuyucuların hizmetine sunmaktır.
Çalışmamız bir giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde Arapçanın tarihi ve Arap dili gramerinin tanıtımı hakkında bilgi verilmektedir.
Birinci bölümünde nahiv ilminin doğuşu ve gelişimi, dini, edebi ve toplumsal gibi ortaya çıkışını etkileyen faktörler ve bu ilimde ortaya çıkmış ekoller gibi konular hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölümde ise bu ilimde yazma geleneğinin nasıl geliştiği, metin, şerh ve haşiye gibi yazma geleneklerin ortaya çıkışını etkileyen faktörler hakkında bilgi verilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Arap Dili, Nahiv, Metin, Şerh, Haşiye

Anahtar Kelimeler

Arap Dili, Nahiv, Metin, Şerh, Haşiye

WRITING TRADITION IN NAHIV SCIENCE

Öz

With the spread of Islam to the earth, Muslim Arabs mingled with other nations; After a certain period of time, language errors called "lahn" appeared in fasih Arabic. The Muslim scholars and state administrators, who are worried that these mistakes will lead to the misinterpretation of religious texts if they continue, have searched for a team and determined a number of general rules that form the basis of the Arabic grammar. The efforts that started with Abu'l-Esved ed-Duelî (d. 69/688) gained maturity in a short time and eventually became systematic with Sibeveyhî (d. 180/796). The purpose of this study is to examine and promote the factors affecting the birth, development and emergence of the prophetic science and the schools that emerged in this science. Especially in the tradition of copyright, the text, annotation, postscript and ta’likat, and the reasons that reveal them, and how these works started to be copyrighted, how they developed, how their historical process was processed and what stages they passed and who are the most famous of these royalty writers. to research and present to readers.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language, Nahiv, Text, Commentary, Hashiye

Kaynakça

• el-AFGÂNÎ, Said, min Târîhi’n-Nahv, Dâru’l-fikr, Beyrut bty..
• AHMER, Halef, Mukaddime fî İlmi’n-Nahv, (thk. İzzuddin et-Tenûhî), Dımaşk 1961.
• ANAY, Harun, "Bir Osmanlı Düşüncesinden Bahsetmek Mümkün mü?", Dergâh, Vll/76, İstanbul 1996.
• BAŞA, Muhammed Halil, el-Kafi, Şirketu’l-Matbû‘ât, byy. 1999, "talik" md.
• ÇAĞMAR, Mehmet Edip, Halefu’l-Ahmer ve Mukaddime fi’n-Nahv Adlı Eseri, Ankara 2006.
• ÇELEBİ, Katip, Keşfu'z-Zunûn an Esâmi’l- Kutubi ve’l- Funûn, II, Mektebetu’l-Mutenebbî, Beyrut bty..
• DAYF, Şevkî, et-Tatevvuru ve’t-Tecdid fi’ş-Şi‘ri’l-Emevî, Daru’l Mearif, Kahire bty.
• DEMİRAYAK, Kenan, Abbasi Edebiyatı Tarihi, Erzurum 1995.
• ----------, Arap Edebiyatı Tarihi-1, Fenomen Yayınları, 2. Baskı, Erzurum 2012.
• ----------, Selami Bakırcı, Arap Dili Tarihi, Erzurum 2001.
• DURMUŞ, İsmail, “Nahiv”, DİA TDV Yayınları c.31, İstanbul 2006.
• ----------, “Nesir”, DİA TDV Yayınları c.33, İstanbul 2010.
• ----------, “Mukaddime” DİA, TDV Yayınları, İstanbul 2006.
• ----------, “Şiir”, DİA TDV Yayınları c.39, İstanbul 2010.
• ENBARÎ, Nuzhetu’l-elibbâ fî tabakâti’l-udebâ, (nşr. M. Ebu’l-Fadl İbrahîm), Kahire 1998.
• ERGİN, Mehmet Cevat, “el-Ukberî ve el-Lubâb fî i’leli’l-binâi ve’l-i’râb’ı” (Selçuk Ünv. Sosyal Bilimler Ens. Yayımlanmamış Doktora Tezi), Konya 2002.
• GOLDZİHER, Ignace, Klasik Arap Literatürü, çev. Azmi Yüksel-Rahmi Er, Ankara 1993.
• HABEŞÎ, Abdullah Muhammed, Cami‘u 'ş-Şurûh ve'l-Havâşî, Ebu-Zabi 2004.
• HADİSÎ, Hadîce, el-Medarisu’n-Nahviyye, Daru’l-Emel, Ürdün 2001.
• HALEBÎ, Abdulvahid b. Ali, Meratibu’n-nahviyyîn, nşr., Muhammed İbrahim, Kahire bty..
• HAMEVÎ, Yakut, Mu‘cemu’l-udebâ, Beyrut bty..
• HEDÂRE, Muhammed Mustafa, İtticâhâtu’ş-Şi‘ri’l-Arebî fi’l-Karni’s-Sâni’l-Hicriyyi, Daru’l Mearif, Kahire 1963
• HEYET, el-Mû‘cemu’l-Vasît, Daru’l-Umran, 1985.
• HULVÂNÎ, Muhammed Hayr, el-Mufassal fî tarihi’n-nahvi’l-arabî, Beyrut 1979.
• HUSEYNÎ, Seyyid Muhammed Murtedâ, Tacu'I-'arus, "hşv","hşy" md.leri, Muessesetu’l-Kuveyt li’t-Takaddumi’l-İlmî, c.37, Kuveyt 2001.
• İBN MANZÛR, Ebu’l-Fadl Camâluddin Muhammed b. Mukerrem, Lisânu’l-‘Arab, (nşr. Emîn M. Abdulvahhâb-M.Sâdık el-‘Ubeydî), Dâru’l- Sâdır, Dâru’l-İhyâû’t-Turâsi’l-Arabî, VII, Beyrut, 1996,
• İBN NEDİM, el-Fihrist, (nşr. Rızâ Teceddüd), byy., bty.
• KARA, İsmail, İlim Bilmez Tarih Hatırlamaz ( Şerh ve Haşiye Meselesine Dair Birkaç Not) Dergah, İstanbul 2011.
• KILIÇ, Hulusi, “basriyyûn”, DİA TDV Yayınları c.7, İstanbul 2006.
• ----------, “el-İnsaf”, DİA TDV Yayınları c.22, İstanbul 2000.
• ----------, “Kûfiyyun”, DİA TDV Yayınları c.26, İstanbul 2006.
• KORTANTAMER, Tunca, "Teori Zemininde Metin Şerhi Meselesi", TDEAD, sy. 8 (1994)
• KURTUBÎ, Muhammed b. Ahmed, el-Cami‘ li Ahkâmi’l-Kur’ân, c. I, Kahire 1967.
• MEYLÂNÎ, Muhammed, Şerhu’l-Muğnî, İstanbul, bty..
• NECRÂ, Ali Nâsıf, Târihu’n-nahv, Kahire bty.
• RACİHÎ, Abduh, Durûs fî kutubi’n-nahv, Beyrut 1975.
• SELMÎ, Abdullah b. ‘Uveykil, "el-Mutûn ve'ş-Şurûh ve 'l-Havâşî ve't-Takrîrat fi't-Te'lîfi'n- Nahvî", el-Ahmediyye IV, Dubey 1999.
• SUYUTÎ Celaluddin, Buğyetu’l-Vi‘at fî Tabakati’l-Luğeviyyin ve’n-Nuhat, I, ( Tahkik: Muhammed Ebi’l-Fadl İbrahim) Matbaatu İsa el-Babî el-Halebî, Mısır 1964.
• ----------, el-Eşbah ve’n-Nezair fi’n-Nahv, (Tahkik: Taha Said) byy., Kahire 1975, c.1
• ŞENSOY, Sedat, “şerh”, DİA TDV Yayınları c.38, İstanbul 2010.
• TANTAVÎ, Muhammed, Neş’etu’n-nahv ve tarihu eşheri’n-nuhat, Kahire 1991.
• TARİ, Nihat, Teftâzânî ve Sâdînî Adlı Şerhi, (DÜ. Sosyal Bilimler Ens. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Diyarbakır 2015.
• TOPUZOĞLU, Tevfik Rüştü, “Haşiye” DİA TDV Yayınları c.16, İstanbul 1997.