Şefaatin İslam’daki Yeri

Yıl 2020, Cilt: 1 Sayı: 2, 23 - 60, 01.11.2020

Süleyman Koyuncu

Öz

Şefaat, sözlükte aracılık etmek anlamına gelmektedir. Terim olarak Allah’ın izin verdiği kimselerin aracılık yapmaları demektir. Allah, Müslüman kardeşleri hakkında dua eden veya Müslüman kardeşinden bir zararı defeden veya hatalarını bağışlayan kimsenin duasını kabul eder. Bu ister dünya hayatında yaşayanın yaşayana veya yaşayanın ölü kardeşine dua etmesi şeklinde olsun, ister ahiret hayatında hakkını Müslüman kardeşine helal etme şeklinde olsun fark etmez. Müslümanın Müslüman kardeşi için dua etmesi, dua edilen hakkında Allah katında bir nevi şefaattir. Allah’ın böyle bir ihsanını kulu için kullanmasına herhangi bir engel yoktur. Kur’an’a baktığımız zaman müspet şefaat için bazı şartlar ileri sürdüğünü görüyoruz. Bu şartlar var olan şefaatin şüphe götürmezliğini ifade etmektedir. Müspet şefaat için şefaat edene izin verilmesi gerekmektedir. Şefaat yoksa veya uygulanmayacaksa, Kur’an’da bulunması abesiyettendir, Allah bundan münezzehtir. Allah’ın şefaat edenden razı olması gerekmektedir. Diğer bir şart da Allah’ın şefaat edilenden razı olmasıdır. Makalemizde İslam’da şefaatin ne olduğu, ne anlama geldiği, alan ve fonksiyonunun belirlenmesi anlatılacak ve varlığı delillendirilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

İslam, Şefaat, Dua, Rıza, Ahiret

Kaynakça

• KAYNAKÇA Abdurrezzak, Mahmud. İsbatü’ş-şefaati li sahibi’l-makami’l-mahmud. Kahire: Mişkatü’r-Rudud ve’t-Takibat, 1426/2005.
• Ahmed b. Hanbel. Müsned. Thk. Şuayb Arnavut vd. 2. Baskı. 50 Cüz. Müessesetü’r-Risâle, 1420/1999.
• Akkuş, Murat. “Kıraatlerin Tefsire Etkisi (İbn Âşûr Örneği)”, Mütefekkir 2/3 (2015), 151-176.
• Âcûrî, Ebu Bekr Muhammed b. Abdillah eş-Şeriatü. Babü vücûbi’l-iman bişşefaati. Thk. Dr. Abdullah b. Ömer b. Süleyman ed-Demicî. 2. Baskı. 5 Cilt. Riyad: Dâru’l-Vatan,1420/1999.
• Âlûsî, Şihabüddin Mahmud b. Abdillah. Rûhu’l-meânî fî tefsiri’l- Kur’an’i’l-Kerim. 21 cüz. Beyrut: Dâru’l-İhayai’t-Türasi’l-Arabiyye, 1414/1994.
• Beğavî, Ebu Muhammed el-Hüseyin b. Mes’ud. Tefsiru’l-Beğavî. 4. Baskı. 8 cüz. Dâru’t-Tayyibe, 1417/1997.
• Beydavî, Nureddin Ebu Said Abdullah b. Ömer b. Muhammed. Envaru’t-tenzil ve esraru’t-te’vil. 5 cüz. Beyrut: Dâru’l-Fikir, ts.
• Beyhakî, Ebu Bekir Ahmed b. El-Hüseyin b. Ali b. Musa. Sünenü Beyhakî el-Kübra. Thk. Muhammed Abdülkadir Ata. 10 Cüz. Mekketü’l-Mükerreme: Mektebetü Dâri’l-Baz, 1414/1994.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm. Sahîhu’l-Buhârî. Thk. Mustafa Dilbuğa. 3. Baskı. 6 Cilt. Beyrut: Dâru İbn-i Kesîr, 1407/1987.
• Ceylanî, Muhyiddin Ebû Muhammed Abdülkadir. Tefsiru’l-Ceylanî. Thk. Muhammed Fâdıl Ceylanî. 6 Cilt. Beyrut: Şirkatü’t-Temam, 1430/2009.
• Cüveynî, İmamü’l-Harameyn Ebü’l-Meâlî Abülmelik. Kitabü’l-İrşad ila kavatii’l-edilleti fî usûli’l-i’tikad. Thk. Es’ad Temim. 2. Baskı. Beyrut: Müessesetü’l-Kütübi’s-Sekafiyye, 1413/1992.
• Çelik, Hüseyin. “Kur’an’da Şefaat”, Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/1 (2015/1), 283-313.
• Ebüssuûd, Muhammed b. Muhammed el-Amâdî. İrşadü’l-akli’s-selim ila mezaya’l-Kur’an’i’l-Kerim. 9 Cüz. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türasi’l-Arabiyy, ts.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî. Sünen-i Ebî Dâvûd. Thk. Muhammed Muhyiddin Abdilhamid. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1401/1981.
• Ebû Sind Muhammed. Muhtasaru’l-fevaid li teysiri mesaili’l-fıkıh. B.y., ts.
• Ebu’l-Hüseyin Ahmed b. Faris b. Zekerriyya. Mekâyisü’l-Lüğa. Thk. Abdüsselam Muhammed Harun. Dimeşk: İttihadü’l-Kitabi’l-Arap, 1423/2002.
• Elbanî, Muhammed Nasıruddin. et-Tevessül envauhu ve ahkamuhu. Thk. Muhammed Abdü’l-Abbasî. Riyad: Mektebetü’l-Maarif, 1421/2001.
• Elbanî, Muhammed Nasıruddin. Zılalü’l-cenneh fî tahrici’s-sünneti li İbni Ebi Asım. Bab 167. 3. Baskı. 2 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslami,1413/1993.
• Eşʽas, Abdullah b. Süleyman. Kasidetü İbni Ebi Davud. Riyad: Dâru Tayyibe, 1408/1987.
• Eşʽarî, Hüseyin Ali b. İsmail b. İshak b. Salim b. İsmail b. Abdillah b. Musa b. Ebi Bürde b. Ebi Musa. Risaletün ila ehli’s-sağar bi babi’l-ebvab. Thk: Abdullah Şakir Muhammed el- Cüneydî. Medinetü’l-Münevvere: 1413/1992.
• Gazzâlî, Fıkhı’s-Sünneh. 7. Baskı. Dimeşk: Dâru’l-Kalem, 1418/1998.
• Hanefî, İbnü Ebi’l-İzz. Şerhu’l-Akideti’t-Tahaviyye. Thk. Cemaatün Mine’l-Ulemai. 9. Baskı. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslamî, 1408/1988.
• Hâzin, Alaeddin Ali b. Muhammed b. İbrahim el-Bağdadî. Lübabü’t-tevil fî meâni’t-tenzil. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Marife, ts.
• İbn Âşûr, Muhammed Tahir b. Muhammed b. Muhammed b. Tahir. et-Tahrir ve’t-tenvir. 30 Cüz. Tunus: Dâru’t-Tunisiyye, 1405/1984.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fida İsmail. Muhtasar Tefsir-i İbn-i Kesir. İhtisar ve thk. Muhammed Ali es-Sâbûnî. 7. Baskı. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kur’an’i’l-Kerim, 1402/1981.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî. Sünenü İbn Mace. Thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 2 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1401/1981.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl Cemaleddin Muhammed b. Mükerrem. Lisanü’l-Arap. Beyrut: Dâru Sadr, 1303/1883.
• İbrahim b. Muhammed b. Abdillah b. Muhammed b. Müflih. el-Mübdî’ şerhu’l-Muknî. Riyad: Dâru’l-Âlemi’l-Kütüp, 1423/2003.
• İstanbûlî, İsmail Hakkı b. Mustafa. Tefsiru Ruhi’l-Beyan. 10 Cüz. Dâru İhyai’t-Tütasi’l- Arabiyy, ts.
• Kâdî Abdülcebbar b. Ahmed. Şerhu’l-usûli’l-hamse. Çev: İlyas Çelebi. Mu’tezilenin Beş İlkesi. Birinci Baskı. İstanbul: 2013.
• Kârî, Ali. Şerhu’l-Kitabi’l-Fıkhı’l-Ekber. Tsh. Muhammed Bedreddin Ebu Firas en-Nâsânî el-Halebî. Mısır: Matbaatü’t-Tekaddüm,1323/1901.
• Kuşeyrî, Abdülkerim b. Hevazin b. Abdülmelik b. Talha b. Muhammed. Letaifü’l-işarat tefsiru’l-Kuşeyrî. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1427/2007.
• Mâtürîdî, Ebu Mansur Muhammed b. Muhammed b. Mahmud. Kitabü’t-Tevhid. Thk. Fethullah Huleyf. İstanbul: Elif Ofset, 1400/1979.
• Mîdanî, Abdurrahman Hasan Habenneki. el-Akidetü’l-İslamiyyetü ve üsesüha. 8. Baskı. Şam: Dâru’l-Kalem, 1418/1997.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. el-Kuşeyrî. Sahîhu’l-Müslim. Thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâu’t-Turâsi’l-Arabî, ts.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî. Sünen-i Nesâî. Thk. Abdülğaffâr Süleyman-Seyid Kesrevî Hasan. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1411/1991.
• Nesefî, Ebu’l-Muin Meymun b. Muhammed. Tebsıratü’l-edille fi’d-din. Thk. Hüseyin Atay-Şaban Ali Düzgün. 2 Cilt. Ankara: Riasetü’ş-Şuuni’d-Diniyye, 1423/20.
• Nevevî, Ebu Zekeriyya Muhyiddin Yahya b. Şeref. Ravzatü’t-talibin ve umdetü’l-müftin. el-Babü’l-Evvel Fî Hasais-i Resulillah (s.a.v.). Thk. Adil Ahmed Abdülmevcud, Ali Muhammed Muavviz. 8 Cilt. Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Nîsâbûrî, Ebû İshak Ahmed b. Muhammed b. İbrahim. el-Keşf ve’l-beyan. Thk. Ebû Muhammed b. Aşûr. 10 Cüz. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türasi’l-Arabiyy, 1422/2002.
• Râzî, Fahreddin Muhammed b. Ömer b. el-Hüseyin. Mefatihu’l-Gayb. 32 cüz. Dâru İhyai’t-Türasi’l-Arabiyy, 1434/2014.
• Safârînî, Şemseddin Ebu’l-Avn Muhammed b. Ahmed b. Salim. Levamiu’l-envar el-behiyye ve sevatiu’l-esrar el-eseriyye li şerhi’d-dürreti’l-mudıyye. 2 Cilt. Dimeşk: Müessesetü’l-Hafikîn ve Mektebetüha, 1402/1982.
• Salih b. Fevzan, İanetü’l-müstefid bi şerhi Kitabi’t-Tevhid. 3. Baskı. Müesssetü’r-Risale, 1423/2002.
• Sâbûnî, Muhammed Ali. Safvetü’t-Tefâsir. 5. Baskı. Beyrut: Dâru’l-Kalem, 1399/1978.
• Sâbûnî, Muhammed Ali. et-Tefsiru’l-vâdıh el-müyesser. 6. Baskı. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 1426/2005.
• Selman, Abdülaziz el-Muhammed. Muhtasaru’l-es’ileti ve’l-ecvibeti’l-usûliyyeti ale’l-akideti’l-vasitiyye. 13. Baskı Riyad: 1421/2000.
• Seyyid Kutup. Fî zılali’l-Kur’an. 8 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türasi’l-Arabiyye, ts.
• Şâfii, Muhamed b. İdris. Ahkamü’l-Kur’an. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1400/1979.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed. Tuhfetü’z-zâkirin. Bab Fî Âdabi’d-Duaî. Beyrut: Dâru’l-Kalem, 1405/1984.
• Şevkânî. Fethu’l-Kadîr. Thk. Yusuf el-Ğuş. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Marife, 1412/1991.
• Şezâ, İbrahim b. Musa b. Eyyub Burhaneddin Ebu İshak. el-Fiyah min ulûmi İbni’s-Salâh. Thk. Salah Fethî Helel. Mektebetü’r-Rüşt, 1418/1998.
• Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerir b. Yezid b. Kesir b. Galip. Câmiu’l-beyan fî te’vili’l-Kur’an (Tefsiru’t-Taberî). Thk. Ahmed Muhammed Şakir. Müessesetü’r-Risale, 1420/2000.
• Tantâvî, Muhammed Seyyid. et-Tefsiru’l-Vasit. 15 cilt. Kahire: Nahdatu, 1417/1997.
• Teftâzânî, Sadeddin Mes’ûd b. Ömer. Şerhu’l-Akaidi’n-Nesefiyye. Thk. Muhammed Adnan Derviş. İstanbul: el-Mektebetü’l-Hanefiyye, 1411/1990.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. Sünenü’t-Tirmizî. Tsh. Ahmet Muhsin Şakir, 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1401/1981.
• Vâdiî, Ebu Abdurrahman Mukbil b. Hâdi. eş-Şefaatü. Küveyt: Dâru’l-Erkam, 1403/1983.
• Vâhidî, Ebu’l-Hasen Ali b. Ahmed b. Muhammed b. Ali b. Mettûyî. el-Veciz fî tefsiri’l-Kitabi’l /Kur’an’i’l-Azîz. Thk. Adnan Davûdî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kalem, 1415/1995.
• Zemahşerî, Carullah Ebu’l-Kasım Mahmud b. Amr b. Ahmed. el-Keşşaf an hakaikı’t-tenzil ve uyuni’l-akavil fî vücuhi’t-te’vil. Mekke: H.535/M.1143.