Content Analysis of Abdulgani al-Nablusi's Commentary Titled es-Siratu's-Sawi Serhu Dibajati'l-Mathnawi

Yıl 2021, Cilt: 2 Sayı: 2, 226 - 250, 30.11.2021

Mehmed Zahid Tığlıoğlu

Öz

One of the late 17th century early 18th century scholars and intellectuals, Abdulgani en-Nablusi (d. 1143/1731), is a prolific personality who has produced works in almost all disciplines of Islamic sciences. Having written over three hundred works, a ratio of nearly forty percent of these works is in the field of Sufism. es-Siratu's-Sawi Sharhu Dibajati'l-Mathnawi is one of the works written by Nablusi in this field. It is a commentary on the Arabic introductions of the three volumes of Mawlana Celaleddin-i Rumi’s famous work Mathnawi. Directly written by Mawlana these three Arabic introductions are in Mathnawi’s 1st, 3rd and 4th volumes. The introductions of the left over 3 volumes (2nd , 5th and 6th volumes) are written in the Persian language. We will mention the manuscripts we have identified and discuss why he commented on this work and analyse the comments he made in the commentary. Nablusi's synthesis of Mawlana and Sheikh Akbar and the commentary he wrote from the point of view of this synthesis, in a sense is an introduction to the philosophy and wisdom expressed by Mawlana in his Mathnawi. In this article, by analysing this work of Nablusi we will also be analysing his view of the Mathnawi, as a follower of the Akbarî Tradition.

Anahtar Kelimeler

Tasawwuf, Nablusi, Mawlana, Mathnawi, İntroduction

Abdülgani en-Nâblusî’nin es-Sırâtu’s-Sevî Şerhu Dîbâcâti’l-Mesnevî İsimli Eserinin Muhteva Analizi

Öz

17. yüzyıl sonu 18. Yüzyıl başlarında yaşayan âlim ve âriflerinden olan Abdülgani en-Nâblusî (ö. 1143/1731) İslâm ilimlerinin muhtelif disiplinlerinde eserler vermiş velûd bir şahsiyettir. Üç yüzün üzerinde eser telif eden Nâblusî’nin en fazla eser verdiği saha yüzde kırka yakın bir oranla tasavvuf alanıdır. Nâblusî’nin bu alanda kaleme aldığı eserlerinden biri de Mevlânâ Celaleddin-i Rûmî’nin meşhur eseri Mesnevî’nin üç cildinin başına yazdığı Arapça dîbâcesine yazdığı es-Sırâtu’s-Sevî Şerhu Dîbâcâti’l-Mesnevî isimli şerhidir. Bizzat Hz. Mevlânâ tarafından kaleme alınan bu Arapça dîbâceler Mesnevî’nin 1, 3 ve 4. ciltlerin dîbâceleridir. Mesnevî’nin geri kalan üç cildin (2, 5 ve 6. ciltler) dîbâceleri ise Farsça’dır. Nâblusî’nin Hz. Mevlânâ ile Şeyh-i Ekber sentezi ve bu sentez zâviyesinden kaleme aldığı şerhi, bir anlamda Hz. Mevlânâ’nın Mesnevî’de ifade ettiği felsefe ve hikmeti tanıtan giriş mâhiyetindedir. Biz bu makalemizde söz konusu eseri analiz etmekle Ekberî Geleneği müntesibi olan Nâblusî’nin Mesnevî’ye bakışını analiz etmiş olacağız. Tespit ettiğimiz yazma nüshalarını zikredip, bu eseri şerh etme amacını ve şerhte yaptığı yorumları tahlil edeceğiz.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Nâblusî, Mevlânâ, Mesnevî, Dîbâce

Kaynakça

• Abdulîsâvî, Meşân. et-Tefsîru’l-İşârî Mâhiyyetuhû ve Davâbituhû. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2013.
• Aydın, Atik. Arapça Dîbâceleri Bakımından Mevlânâ Mesnevîsi. İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6 / 2 (Ocak 2016): 107-121.
• Bedirhan, Muhammed. Abdülgani Nablusî’nin Vahdet-i Vücûd Müdafaası. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2016.
• Bekrî, Alaaddin. Bir Çağın Öncüsü Abdülgani Nâblusî Hayatı ve Fikirleri. çev. Uysal, Veysel. İstanbul: İnsan Yayınları, 1985.
• Coşan, Mahmud Es’ad. Tarihî ve Tasavvufî Şahsiyetler. İstanbul: Server Yayınları, 1. Basım, 2008.
• Dikici, Recep. “Abdülgani en-Nablusi ve Süleymaniye Kütüphanesindeki Mesnevî Dibâcesi Şerhi”. 191-196. Konya: Selçuk Üniversitesi, 1997.
• Gazzî, Kemâleddin. el-Virdü’l-Ünsî ve’l-Vâridü’l-Kudsî fî Tercemeti’l-Ârif Abdilgani en-Nâbulsî. ed. Akkaş, Samir. Leiden: Daru Brill, 2012.
• Goldziher, İgnaz. Mezâhibu’t-Tefsîri’l-İslâmî. çev. Abdulhalim en-Neccâr. Kahire: Mektebetü’l-Hâncî, 1955.
• Güleç, İsmail. Mevlânâ'nın Mesnevî'sinin Tamamına Yapılan Türkçe Şerhler. İlmi Araştırmalar 0 / 22 (Şubat 2014): 135-154.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. Fusûsu’l-Hikem. ed. Ebu’l-Alâ Afîfî. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, ts.
• Kaplan, Mahmut. Hayriyye Nâbî (inceleme-metin). Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1990.
• Kevserî, Zahid. Mukaddimât. Dımaşk & Beyrut: Dâru’s-Süreyya, 1. Basım, 1997
• Kılıç, Mahmud Erol. Anadolu’nun Ruhu Tasavvuf Felsefe Siyaset Konuşmaları. İstanbul: Sufi Yay., 5. Basım, 2018.
• Kılıç, Mahmud Erol. Mevlânâ Üzerine Konuşmalar. İstanbul: Sufi Yay., 2014.
• Kılıç, Mahmud Erol. Şeyh-i Ekber İbn Arabî Düşüncesine Giriş. İstanbul: Sufi Yay., 2018.
• Mevlânâ, Celâleddin-i Rûmî. Mesnevî-i Şerîf. çev. Süleyman Nahîfî. İstanbul: Sufi Yay., 1. Basım, 2018.
• Nâblusî, Abdülgani. Bevâtinü’l-Kur’ân ve Mevâtinü’l-Furkân. Zâhiriyye Kütüphanesi, 9868.
• Nâblusî, Abdülgani. Cevâhiru’n-Nusûs fî Halli Kelimâti’l-Fusûs. ed. el-Keyyâlî, Âsım İbrahim. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 2008.
• Nâblusî, Abdülgani. Dîvânu’l-Hakâik ve Mecmûu’r-Rekâik. ed. Muhammed Abdulhâlik ez-Zenâtî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. Basım, 2013.
• Nâblusî, Abdülgani. el-Metâlibu’l-Vefiyye bi-Şerhi’l-Ferâidi’s-Seniyye. Süleymaniye Kütüphanesi, Damad İbrahim Paşa, 797.
• Nâblusî, Abdülgani. el-Ukûdü’l-Lü’lüiyye fî Tarîki’s-Sâdeti’l-Mevleviyye. ed. Bekrî Alaaddin. Dımaşk: Dâru Nînevâ, 2009.
• Nâblusî, Abdülgani. es-Sırâtu’s-Sevî Şerhu Dîbâcâti’l-Mesnevî. Süleymaniye Kütüphanesi, Es’ad Efendi, 3606, 143b-160a.
• Nâblusî, Abdülgani. et-Tahrîru’l-Hâvî alâ Tefsîri’l-Beyzâvî. Süleymaniye Kütüphanesi, Hekimoğlu, 79.
• Nâblusî, Abdülgani. Mevlevilik Müdafaası (el-Ukûdü’l-Lü’lüiyye fî Tarîki’s-Sâdeti’l-Mevleviyye (Mevlevî Büyüklerinin Yolunda İnci Gerdanlıklar). çev. Mehmed Zahid Tığlıoğlu. İstanbul: İnsan Yayınları, 2019.
• Nâblusî, Abdülgani. Tenbîhu’l-Enâm alâ Umdeti’l-Ahkâm, Süleymaniye Kütüphanesi, Laleli Bölümü, nr.843.
• Nâblusî, Abdülgani. Uzlet: Manevî İlerlemenin Sırları (Tekmîlu'n-Nuût fî Luzûmi'l-Buyût). çev. Mehmed Zahid Tığlıoğlu. İstanbul: İnsan Yayınları, 2021.
• Öteleş, Zeliha. Abdülgani en-Nâblusî Şerhi Bağlamında İbnü’l-Fârız’ın Kasîde-i Tâiyye’sinde Seyr ü Sülûk, İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, 2014.
• Tığlıoğlu, Mehmed Zahid. Abdülgani en-Nâblusî ve Tefsirciliği. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
• Tığlıoğlu, Mehmed Zahid. “Tekfir, Teşbih ve Tecsim Bağlamında Selefî- Vahhabî Söylemin Çıkmazları”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 21 / 1 (Haziran 2021): 205-229, https://doi.org/10.33420/marife.883987
• Zurkânî, Muhammed b. Abdulbaki. Muhtasaru’l-Makâsıdi’l-Hasene fî Beyâni Kesîrin mine’l-Ehâdîsi’l-Müştehira alâ Elsineti’n-Nâs. thk. Muhammed b. Lutfi es-Sabbağ. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1989.