İslam Hukukunda Evlenmenin Hükmü

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 2, 100 - 129, 30.11.2022

Muhammed Mehdi Aksoy

https://doi.org/10.56477/sirat.1177184

Öz

Evlenme, çok yönlü bir akit olduğu için hem vaz‘î hem de teklifî açıdan çeşitli hükümlere tâbidir. Zira İslam hukukuna göre evlenme, bir taraftan hukukî bir işlem iken diğer taraftan ibadet yönü bulunan bir tasarruftur. Bununla birlikte aile birliği içerisindeki kişiler arası (kadın-erkek-çocuk) ilişkinin tesisini sağladığından kul hakkına taalluk eden boyutu da haizdir. Gerek hukukî işlem olması gerekse de ibadet kabilinden sayılması hasebiyle birtakım rükün ve şartları barındırmalıdır. Kul hakkına taalluk etmesi bakımından ise hak ihlaline sebebiyet vermeyecek nitelikte gerçekleştirilmelidir. Bunun için de evlenecek kişinin, evliliğin hak ve yükümlülüklerini yerine getirebilecek durumda olması gerekmektedir. Buna göre evlenme, birçok maslahatı barındırması sebebiyle İslam’da teşvik edilen temelde meşru bir akit olmakla birlikte evlenecek olan kişinin maddî ve manevî durumuna göre farklı teklifî hükümlere tâbidir. Çünkü bazı durumlarda evlenmenin, maslahattan ziyade mefsedete ve zarara yol açması söz konusu olabilmektedir. Onun için kimi durumlarda evlenmek vâcib iken kimi hallerde mendûb, mekruh veya haramdır. Bu çalışmanın amacı, evlenmenin, İslam hukukuna göre ne tür durumlarda hangi teklifî hükümlere tâbi olduğunun incelenmesidir.

Anahtar Kelimeler

Fıkıh, Evlenme, Mükellef, Hüküm, Teklifî.

Kaynakça

• Abdürrezzâk es-San’ânî, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm b. Nâfi‘ es-San‘ânî el-Himyerî. el-Musannef. 12 Cilt. Beyrut: el-Mektebu’l-İslamî, 2. Basım., 1983.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned. nşr. Ebû Hâcir Muhammed Saîd Besyûnî. Beyrut: y.y., 1405/1985.
• Âmir, Abdülaziz. el-Ahvâlü’ş-şahsiyye fi’ş-Şeriati’l-İslamiyye. Beyrut: Daru’l-fikri’l-Arabi, 1984.
• Aynî, Bedruddin Ebu Muhammed Mahmud b. Ahmed b. Musa b. Ahmed b. Hüseyin. el-Binâye şerhu’l-Hidâye. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2000.
• Bakıllânî, Kadı Ebu Bekir Muhammed b. et-Tayyib. et-Takrîb ve’l-irşâd. 3 Cilt. Beyrut: Müessesetu’r-risâle, 2. Basım., 1998.
• Beyhakî, Ebu Bekir Ahmed b. el-Huseyn b. Ali. Ma’rifetu’s-süneni ve’l-âsâr. 15 Cilt. Şam: Dâru Kuteybe, 1991.
• Buhârî, Alauddin Abdülaziz b. Ahmed b. Muhammed. Keşfü’l-esrâr şerhu usuli’l-Pezdevî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kitabi’l-İslami, ts.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî el-Buhârî. el-Câmiʿu’s-Sahîh. 9 Cilt. Bulak: Matbaatu’l-emirîyye, 1311.
• Cessâs, Ahmed b. Ali Ebû Bekir er-Râzî. el-Fusûl fi’l-usul. 4 Cilt. Kuveyt: Vezâretü’l-Evkâf, 2. Basım., 1994.
• Debûsî, Ebu Zeyd Ubeydullah b. Ömer b. İsa. Takvîmü’l-edille. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-İlmiyye, 2001.
• Demîrî, Ebü’l-Bekā Kemâlüddîn Muhammed b. Mûsâ b. Îsâ el-Kāhirî eş-Şâfiî. en-Necmü’l-vehhâc fî şerhi’l-Minhâc. 10 Cilt. Cidde: Dâru’l-minhâc, 2004.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. es-Sünen. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’r-risâletu’l-âlemiyye, 2009.
• Ebu Zehra, Muhammed. el-Ahvâlü’ş-Şahsiyye. Beyrut: Daru’l-fikri’l-Arabi, ts.
• Ebyârî, Ali b. İsmail. et-Tahkîk ve’l-beyân fî şerhi’l-Burhân. 4 Cilt. Kuveyt: Dâru’d-diyâ, 2013.
• Hareşî, Ebu Abdullah Muhammed. Şerhu’l-Hareşî ’ala Muhtasari Halil. 8 Cilt. Bulak: Matbaatü’l-Emîrîyye, 2. Basım., 1317.
• Haskefî, Alauddin Muhammed b. Ali b. Muhammed el-Hısnî. ed-Dürrü’l-Muhtâr Şerhu Tenvîru’l-Ebsâr ve Câmiu’l-Bihâr. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-İlmiyye, 2002.
• Hâşimî, Ebu Ali Muhammed b. Ahmed b. Ebi Musa eş-Şerîf el-Bağdâdî. el-İrşâd ilâ sebîli’r-reşâd. Beyrut: Müessesetu’r-risâle, 1998.
• Hinn, Mustafa Said vd. el-Fikhu’l-menhecî ’ala mezhebi’l-İmami’ş-Şafiî. 8 Cilt. Şam: Dâru’l-kalem, 4. Basım., 1992.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emin b. Ömer b. Abdilaziz ed-Dimeşkî. Reddü’l-muhtâr ’ala Dürri’l-muhtâr şerhu Tenviri’l-ebsâr. 6 Cilt. Kahire: Matbaatu Mustafa el-Bâbî, 2. Basım., 1966.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir b. Muhammed et-Tunusî. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: Dâru’n-neşri’t-Tunusiyye, 1984.
• -î. Mekâsidu’ş-şeriati’l-İslamiyyeti. 3 Cilt. Katar: Vezâretü'l-Evkâf ve'-Şü''uni'l-İslamiye, 2004.
• İbn Bezîze, Ebu Muhammed Abdülaziz b. İbrahim b. Ahmed el-Küreşî et-Temîmî. Ravdatü’l-müstebîn fî şerhi Kitabi’t-Telkîn. 2 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2010.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b. Said el-Endülûsî. el-Muhallâ bi’l-âsâr. 12 Cilt. Beyrut: Dâru’l-fikr, ts.
• İbn Kudâme, Muvaffakuddin Ebû Muhammed Abdullah b. Ahmed b. Muhammed el-Makdisî. el-Muğnî. 15 Cilt. Riyad: Dâru’l-âlemi’l-kutub, 3. Basım., 1997.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî. es-Sünen. 2 Cilt. Kahire: Matbaatu İsa el-Bâbî, ts.
• İbn Nüceym, Siracuddin Ömer b. İbrahim el-Hanefî. en-Nehrü’l-fâik şerhu Kenzi’d-dekâik. 3 Cilt. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-İlmiyye, 2002.
• İbn Nüceym, Zeynuddin b. İbrahim b. Muhammed. el-Bahru’r-râik şerhu Kenzi’d-dekâik. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kitabi’l-İslami, 2. Basım., ts.
• İbn Rüşd, Ebu’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Ahmed el-Kurtûbî. Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muktsid. 4 Cilt. Kahire: Dâru’l-hadîs, 2004.
• -. el-Mukaddimâtu’l-mümehhidât. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-garbi’l-İslami, 1988.
• -. el-Beyân ve’t-tahsîl ve’t-tevcîhi ve’t-ta’lîl li-mesâili’l-müstehrace. 20 Cilt. Beyrut: Dâru’l-garbi’l-İslami, 2. Basım., 1988.
• İbnu’l-Arabî, Kadı Ebu Bekir Muhammed b. Abdillah b. Muhammed el-Meâfirî. Ahkâmu’l-Kur’ân. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 3. Basım., 2003.
• İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddîn Muhammed b. Abdilvâhid b. Abdilhamîd es-Sivâsî el-İskenderî. Fethu’l-Kadîr. 10 Cilt. Kahire: Matbaatu Mustafa el-Bâbî, ts.
• İbnü’ş-Şihne, Ebü’l-Velîd Lisânüddîn Ahmed b. Muhammed b. Muhammed es-Sekafî el-Halebî. Lisânu’l-hukkâm. Kahire: Matbaatu Mustafa el-Bâbî, 2. Basım., 1973.
• İmam Şafiî, Ebu Abdillah Muhammed b. İdrîs b. Abbas b. Osman b. Şafi’ el-Muttallibî el-Kureşî. el-Ümm. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-marife, 1990.
• İmrânî, Ebu’l-Hasen Yahya b. Ebi’l-Hayr b. Sâlim el-Yemenî eş-Şafiî. el-Beyân fî mezhebi İmami’ş-Şafiî. 13 Cilt. Cidde: Dâru’l-minhâc, 2000.
• Kâdi Abdülvehhâb, Ebû Muhammed Abdülvehhâb b. Alî b. Nasr et-Tağlibî el-Bağdâdî. et-Telkîn fi’l-fikhi’l-Mâlikî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, ts.
• Karâfî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. İdrîs b. Abdirrahmân el-Mısrî. el-İhkâm fî temyîzi’l-fetâvâ ’ani’l-ahkâm ve tasarrufati’l-kâdî ve’l-imâm. Beyrut: Dâru’l-beşâiri’l-İslamiyye, 2. Basım., 1995.
• -. ez-Zehirâ. 14 Cilt. Beyrut: Dâru’l-garbi’l-İslami, 1994.
• Kâsânî, Alauddin Ebû Bekir b. Mes’ud b. Ahmed. Bedâ’iu’s-sanâi’ fî tertîbi’ş-şerâi’. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 2. Basım., 1986.
• Kelvezânî, Mahfuz b. Ahmed b. el-Hasen Ebu’l-Hattâb. el-Hidâye ’ala mezhebi’l-İmami Ahmed. Cidde: Müessesetu garrâs, 2004.
• Kurtûbî, Ebu Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Ebi Bekir b. Ferh el-Ensârî el-Hazrecî Şemsuddin. el-Câmi’ li ahkâmi’l-Kur’an,. 10 Cilt. Kahire: Daru’l-kutubi’l-Mısriyye, 2. Basım., 1964.
• Mâverdî, Ebû’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Muhammed b. Habîb el-Basrî el-Bağdâdî. el-Hâvi’l-kebîr fi fıkhi mezhebi’l-İmami’ş-Şafiî. 19 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1999.
• Merdâvî, Alauddin Ebu’l-Hasen Ali b. Süleyman b. Ahmed. el-İnsâf fî Ma’rifeti’r-Râcihi mine’l-Hilâf. Kahire: Hecer li’t-Tibaeti ve’n-Neşri, 1995.
• Mevsilî, Mecduddin Ebu’l-Fadl Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd. el-İhtiyâr li-Ta’lili’l-Muhtâr. 5 Cilt. Kahire: Matbaatu’l-Halebî, 1937.
• Mevvâk, Muhammed b. Yusuf b. Ebi’l-Kâsım b. Yusuf el-Abderî el-Gıranâtî. et-Tâc ve’l-İklîl li-Muhtasari Halîl. 8 Cilt. Beyrut, 1994.
• Mihrânî, Veliyuddin Ebu Zur’a Ahmed b. Abdirrahim b. el-Huseyn el-İrâkî. Tahrîru’l-fetâvâ. 3 Cilt. Cidde: Dâru’l-minhâc, 2011.
• Molla Fenârî, Şemsuddin Muhammed b. Hamza b. Muhammed er-Rûmî. Fusulü’l-bedâi’ fî usuli’ş-şerâi’. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2006.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. el-Câmiʿu’s-sahîh. 5 Cilt. Kahire: Matbaatu İsa el-Bâbî, 1955.
• Nefrâvî, Şihabuddin Ahmed b. Gânim b. Sâlim el-Ezherî el-Mâlikî. el-Fevâkihu’d-devâni ’la risâleti Ebi Zeyd el-Kayravânî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1995.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî. es-Sünenü’l-kübrâ. 12 Cilt. Beyrut: Müessesetu’r-risâle, 2001.
• Râzî, Fahruddin Ebu Abdillah Muhammed b. Ömer b. el-Hasen b. el-Hüseyn et-Teymî. Mefâtîhu’l-gayb. 32 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-türasi’l-Arabi, 3. Basım., 1420.
• Remlî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Ahmed b. Hamza er-Remlî el-Menûfî el-Ensârî. Fethü’r-Rahman bi-şerhi Zebedi İbn Reslân. Beyrut: Dâru’l-Minhâc, 2009.
• Rûyânî, Ebü’l-Mehâsin Fahrülislâm Abdülvâhid b. İsmâil b. Ahmed et-Taberî. Bahru’l-mezheb fî füru’i’l-mezhebi’ş-Şâfiî. 14 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2009.
• Sa’lebî, Ebu Muhammed Abdülvehhâb b. Ali b. Nasır. el-Meûne ’ala mezhebi âlimi’l-Medine. Mekke: Mektebetu Nizar Mustafa el-Bâz, ts.
• Sâvî, Ebu’l-Abbas Ahmed b. Muhammed el-Halvetî. Bülegatü’s-sâlik lî ekrabi’l-mesâlik. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-meârif, ts.
• Serahsî, Şemsüleimme Muhammed b. Ahmed b. Ebî Sehl. el-Mebsût. 30 Cilt. Beyrut: Dârü’l-marife, 1993.
• Sertâvî, Mahmud Ali. Şerhu Kânûni’l-Ahvâli’ş-Şahsiyye. Amman: Dâru’l-fikr, 3. Basım., ts.
• Şa’bân, Zekiyuddin. İslam Hukuk İlminin Esasları. çev. İbrahim Kâfi Dönmez. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 18. Basım., 2013.
• Şâtıbî, Ebû İshak İbrahim b. Musa b. Muhammed el-Lahmî. el-Muvâfakât. 7 Cilt. Kahire: Dâru İbn Affân, 1997.
• Şeyhîzâde Dâmâd Efendi, Abdurrahman b. Muhammed b. Süleyman. Mecma’u’l-enhur fî şerhi Mülteka’l-ebhûr. 2 Cilt. Beyrut: Dâru ihyai’t-türâsi’l-Arabi, 1431.
• Şirbînî, Şemsuddin Muhammed b. Ahmed el-Hatîb. el-İkna’ fî halli elfâzi Ebi Şüca’. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-fikr, ts.
• -. Muğni’l-muhtâc ilâ ma’rifeti me’âni elfâzi’l-Minhâc. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1994.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre (Yezîd). el-Câm’iu’s-sahih. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-garbi’l-İslami, 1996.
• Zeylaî, Ebû Muhammed Fahruddîn Osmân b. Alî b. Mihcen b. Yûnus es-Sûfî el-Bâriî. Tebyînu’l-hakâik şerhu Kenzi’d-dekâik. 6 Cilt. Kahire: Matbaatu’l-emirîyye, 1313.
• Zübeydî, Osman b. el-Mekkî et-Tevzerî. Tavdîhu’l-ahkâm şerhu Tuhfetu’l-hükkâm. 4 Cilt. Tunus: el-Matbaatu’t-Tunusiyye, 1339.