Türk Siyasetinde Kadının Niteliksel Temsili: Meclis Faaliyetleri Üzerinden Sayısal Bir Analiz

Yıl 2020, , 165 - 188, 30.03.2020

Emel İlter Alper Tolga Bulut

https://doi.org/10.26650/siyasal.2020.29.1.0041

Öz

Kadının siyasal temsili ile alakalı çalışmalar, genellikle niceliksel (Descriptive representation) ve niteliksel (Substantive Representation) temsil kavramları üzerine odaklanmakta ve kadınların politika çıktılarını kendi lehlerine etkileyebilmek için parlamentolarda “kritik bir eşiğe” ulaşmaları gerektiğini öne sürmektedir. Niceliksel temsilin niteliksel temsili sağlayıp sağlamadığı da literatürde önemli bir araştırma sorusudur. Her ne kadar artan sayıda çalışma bu soruya cevap arasa da, birkaç önemli istisna dışında, bu çalışmaların çoğu gelişmiş Batı devletleri üzerine yoğunlaşmaktadır. Bu çalışma, gelişmekte olan ve Müslüman çoğunluğa sahip bir ülke olan Türkiye’ye odaklanmaktadır. Bu bağlamda 2002-2015 yılları arasında Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM)’ne sunulan 4500 kanun teklifi sayısal içerik analizi yöntemiyle incelenmiş ve şu sorulara cevap aranmıştır: TBMM’de kadınların nitelikli temsili konusunda hangi parti/partiler ön plana çıkmaktadır? Cinsiyet ve parti ideolojisi bu süreçte nasıl bir rol oynamaktadır? Elde edilen sonuçlar özelde Türkiye’de, genelde ise gelişmekte olan ülkelerde kadının siyasal temsili ile alakalı önemli ipuçları sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, Niteliksel temsil, Cinsiyet, Kadın, Türk politika gündemi

Destekleyen Kurum

Yazarlar bu çalışma için finansal destek almadığını beyan etmiştir.

Substantive Representation of Women in Turkish Politics: A Quantitative Analysis of Parliamentary Bills

Öz

Studies on the representation of women usually focus on the descriptive and substantive representation of women. Early studies underlined the importance of a “critical mass”, meaning that women need to acquire a certain level of representation in the parliament, in order to be able to influence policy outcomes in their favor. Whether this ‘descriptive representation’ of women leads to ‘substantive representation’ forms another important question in the gender and politics literature. Although an increasing number of studies is exploring this question, they are heavily focused on developed Western democracies, with a few exceptions. This study investigates the substantive representation of women in a developing and Muslim majority country: Turkey. By content coding and analyzing 4500 parliamentary bills submitted to the Turkish Grand National Assembly (TGNA), this study aims to answer the following questions: Which parties take a prominent role in terms of the substantive representation of women? How do gender and party ideology affect these outcomes? Our results have significant implications for the representation of women in Turkey as well as in the developing world.

Anahtar Kelimeler

Turkey, Gender, Substantive representation, Women, Turkish policy agendas

Kaynakça

• Abadan Unat, N. (1982). Toplumsal Değişme ve Türk Kadını. İçinde Nermin Abadan Unat (der.), Türk Toplumunda Kadın (ss. 1-33). İstanbul, Araştırma Eğitim Ekin Yayınları.
• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü. (3 Mayıs 2015). Evlilik Öncesi Eğitim Programı. (Erişim Tarihi 20 Nisan 2019). http://www.aep.gov.tr/egitim-icerikleri/evlilikoncesi-egitim-programi/
• Akbaş, K. ve Şen, G. (2013). Türkiye’de kadına yönelik pozitif ayrımcılık: Kavram, uygulama ve toplumsal algılar. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13, 165–189.
• Ak Parti Programı. md.2. (Erişim Tarihi 20 Nisan 2019). https://acikerisim.tbmm.gov.tr/ xmlui/bitstream/ handle/ 11543/926/200205071.pdf? s e q uence=1&isAllowed=y Altındal, Y. (2009). Erkeksi siyasetin Erk’siz dublörleri. Balıkesir Üniversitesi SBE Dergisi, 12(21), 351–367.
• Arat, Y. (1998). Türkiyede kadınların değişen siyasi rolleri 1934-1980. içinde ayşe berktay hacımirzaoğlu (Ed.), 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler (ss. 249-266). İstanbul, Tarih Vakfı Yayınları.
• Ayata, A. G. ve Tütüncü, F. (2008b). Critical acts without a critical mass: The substantive representation of women in the Turkish Parliament. Parliamentary Affairs, 61(3), 461–475.
• Ayata, A. G. ve Tütüncü, F. (2008a). Party politics of AKP 2002-2007 and the Predicaments of women at the ıntersection of the westernist, islamist and feminist discourses in Turkey. British Journal of Middle Eastern Studies, 35(3), 363–384.
• Ayata, A. G. (1998). Laiklik, Güç ve Katılım Üçgeninde Türkiye’de Kadın ve Siyaset. İçinde Ayşe Berktay Hacımirzaoğlu (Ed.), 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler (ss. 237-248). İstanbul, Tarih Vakfı Yayınları.
• Ayata, A. G. (2015). Türkiye’de Kadının Siyasete Katılımı. İçinde Şirin Tekeli (Der.), 1980’ler Türkiyesi’nde Kadın Bakış Açısından Kadınlar (ss. 261-279). İstanbul, İletişim Yayınları.
• Ballington, J. (2004). The ımplementation of quotas: African experience. Stockholm: Trydells Tryckeri.
• Bauer, G. (2008). Electoral gender quotas for parliament in East and Southern Africa. International Feminist Journal of Politics, 10(3), 348–368.
• Berktay, F. (2004). Kadınların İnsan Haklarının Gelişimi ve Türkiye. Sivil Toplum ve Demokrasi Konferans Yazıları, 7.
• Burns, N. ve Verba, S. (2001). The private roots of public action: Gender, equality and political participation. Cambridge: Harvard University Press.
• Bulut, A. T. (2017). Measuring political agenda setting and representation in Turkey: Introducing a new approach and data set. Party Politics, 23(6), 717–730.
• Bulut, A. T., ve İlter E. (2019). Understanding legislative speech in the Turkish parliament: Reconsidering the electoral connection under proportional representation. Parliamentary Affairs, 73(1), 147–165. doi: 10.1093/pa/gsy041.
• Bulut, A. T., ve Yıldırım T. M (2019). “The Turkish Policy Agendas Project”. In Comparative Policy Agendas: Theory, Tools, Data, ed. Frank Baumgartner, Christian Breunig, and Emiliano Grossman, 167–175. Oxford: Oxford University Press.
• Bulut A. T., & Yıldırım T. M. (2020). Political institutions and policymaking in Turkish politics. London: Palgrave Macmillan. Bühlmann, M., & Schadel, L. (2012). Representation matters: The ımpact of descriptive women’s representation on the political involvement of women. Representation, 48(1), 101–114.
• Celis, K., Childs, S., Kantola, J., & Krook, M.L. (2008). Rethinking women’s substantive representation. Representation, 44(2), 99–110.
• Celis, K., Childs, S., Kantola, J., & Krook, M. L. (3-6 Eylül 2009). Constituting women’s interests through representative claims. APSA Annual Conference, Toronto, Canada, 149-174.
• Celis, K. (2006). Substantive Representation of Women and the Impact of Descriptive Representation. Case: The Belgian Lower House 1900–1979. Journal of Women, Politics and Policy, 28(2), 85–114.
• Comparative Politics Agendas. (Erişim Tarihi 9 Kasım 2018). https://www. comparativeagendas.net/datasets_ codebooks Dahlerup, D. (1988). From a small to large minority: Women in Scandinavian politics. Scandinavian Political Studies, 11(4), 275–297.
• Davis, R. H. (1997). Women and power in parliamentary democracies. Lincoln, NB: University of Nebraska Press.
• Devlin, C., & Elgie, R. (2008). The effect of increased women’s representation in parliament: The case of Rwanda. Parliamentary Affairs, 61(2), 237–254.
• Doğanay, Ü. (2007). AKP’nin demokrasi söylemi ve muhafazakârlık: muhafazakâr demokrasiye eleştirel bir bakış. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 62(1), 65–88.
• Dovi, S. (2002). Preferable descriptive representatives: Will just anywoman, black or latino do? American Political Science Review, 96(4), 729–743.
• Dowding, K., Hindmoor, A., & Martin, A. (2015). The comparative policy agendas project: Theory, measurement and findings. Journal of Public Policy, 36(1), 3–25.
• Gökçimen, S. (2008). Ülkemizde kadınların siyasal hayata katılım mücadelesi. Yasama Dergisi, 10, 5–59.
• Grey, S. (2006). Numbers and beyond: The relevance of critical mass in gender research. Politics and Gender, 2, 492–502.
• İnan, A. (1969). Medeni Bilgiler ve Mustafa Kemal Atatürk’ün El Yazıları. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• John, P. (2006). The policy agendas project: A review. Journal of European Public Policy, 13(7), 975-986.
• Kanter, R. M. (1977). Some effects of proportions on group life: Skewed sex ratios and responses to token women. American Journal of Sociology, 82(5), 965–990.
• Kathleen, B., & Ray, L. (2002). Descriptive representation, policy outcomes and municipal day-care coverage in Norway. American Journal of Political Science, 46(2), 428–437.
• Kittilson, M. C. (2008). Representing women: The adoption of family leave in comparative perspective. Journal of Politics, 70(2), 323–334.
• Koch, M. T., & Fulton, S. A. (2011). In the defense of women: Gender, office holding, and national security policy in established democracies. Journal of Politics, 73, 1–16.
• Kubilay, Ç. (2014). İslami muhafazakâr kadın yazarların perspektifinden kürtaj tartışması: Eleştirel bir değerlendirme. Alternatif Politika, 6(3), 387–421. Lovenduski, J. (2001). Women and politics: minority representation or critical mass? Parliamentary Affairs, 54(4), 743–58.
• Mansbridge, J. (1999). Should black represent blacks and women represents women? A contingent yes. The journal of Politics, 61(3), 628–657.
• Mateo-Diaz, M. (2005). Representing women? Famale legislators in west european parliaments.UK: ECPR Press.
• Milliyet Gazetesi. ( 2 Kasım 2013). 18-24 yaş arası çiftlere 10 bin TL evlilik kredisi. (Erişim Tarihi 20 Nisan 2019). http://www.milliyet.com.tr/18-24-yas-arasi-ciftlere-10-bin-tl/ekonomi/ detay /1785905 / default.htm
• Milliyet Gazetesi. (2 Ocak 2013). Erdoğan neden 3 çocuk istediğini açıkladı?. (Erişim Tarihi 20 Nisan 2019). http://www.milliyet.com.tr/erdogan-neden-3-cocuk-istedigini-acikladi--siyaset-1650260/
• Negiz, N. ve Üçer, N. (2012). Yerel Siyasette Seçil(e)meyen Kadın:2004-2009 Mart Seçimleri Düzleminde Analitik bir İnceleme. Çağdaş Yerel Yönetimler, 21(2), 1-23.
• Örs, B. (2006). Siyasal temsil. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 35, 1–22.
• Phillips, A. (1998). Democracy and Representation: Or,Why Should it MatterWho Our Representatives Are?. İçinde Anne Phillips (Ed.), Feminism and Politics (ss. 224-240). NewYork, Oxford University Press.
• Phillips, A. (1995). The politics of presence. Oxford: Oxford University Press.
• Pitkin, H. F. (1967). The concept of representation. Berkeley, CA: University of California Press.
• Reingold, B. (1992). Concepts of representation among female and male state legislators. Legislative Studies Quarterly, 17(4), 509–537.
• Reingold, B. (2000). Representing women: Sex, gender, and legislative behavior in Arizona and California.
• Chapel Hill, NC: University of North Carolina Press. Resmi Gazete, 20 Nisan 1990, sayı: 20498, https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/20498_1.pdf (E.T. 23.11.2019).
• Sabah Gazetesi. (16 Nisan 2016). Çocuk Yardımı için Eski doğum dikkate alınıyor. (Erişim Tarihi 20 Nisan 2018). https://www.sabah.com.tr/ekonomi/2016/04/16/cocuk-yardimi-icin-eski-dogum-da-dikkate-aliniyor
• Sabah Gazetesi. (19 Kasım 2013). Boşanma Öncesi Zorunlu Danışman. (Erişim Tarihi 20 Nisan 2019). https:// www.sabah.com.tr/gundem/2013/11/19/bosanma-oncesi-zorunlu-danisman
• Sancar, S. (2008). Türkiye’de kadınların siyasal kararlara eşit katılımı. Toplum ve Demokrasi, 2(4), 173–184.
• Sawer, M. (2000). Parliamentary Representation of Women: From Discourses of Justice to Strategies of Accountability. International Political Science Review, 7(2), 361–380.
• Schwindt-Bayer, L. A. (2006). Still supermadres? Gender and the policy priorities of Latin American legislators. American Journal of Political Science, 50(3), 570–585.
• Schwindt-Bayer, L. A., & Mishler, W. (2005). An Integrated Model of Women’s Representation. The Journal of Politics, 67(2), 407–428.
• St Germain, M. A. (1989). Does their difference make a difference? The ımpact of women on public policy in the Arizona Legislature. Social Science Quarterly, 70(4), 956–968.
• Studlar, D. T., & Mc Allister, I. (2002). Does a critical mass exist? A comparative analysis of women’s legislative representation since 1950. European Journal of Political Research, 41(2), 233–253.
• Sumbas, A. (2015). Kadının politik meselesi üzerine bir tartışma. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 53, 103–121.
• Swers, M. L. (1998). Are women more likely to vote for women’s issue bills than their male colleagues? Legislative Studies Quarterly, 23(3), 435–445.
• Taçkıran, T. (1973). Cumhuriyetin 50. yılında Türk kadın hakları. Ankara: Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Yayını.
• Tam, W. (2017). Do famale legislators have different policy priorities than their male colleagues in an undemocratic /semi-democratic legislature? The case of Hong Kong. The Journal of Legislative Studies, 53, 44–70.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) . (07 Mayıs 2010). 5982 Sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun. md.1. (Erişim Tarihi 20 Nisan 2019). https:// www. tbmm.gov.tr/ kanunlar/ k 5 9 82.html
• Tekeli, Ş. (1982). Kadınlar ve siyasal toplumsal hayat. İstanbul: Birikim Yayınları.
• Terkan, B. (2010). Siyasi partilerin kadına ilişkin söylem ve politikaları (AKP ve CHP Örneği). Selçuk İletişimDergisi, 6(2), 115–136.
• Thomas, S. (1991). The impact of women on state legislative policies. Journal of Politics, 53(4), 958–976.
• Thomas, S. (1994). How women legislate. New York: Oxford University Press. Thomas, S., & Welch, S. (1991). The ımpact of gender on activities and priorities of state legislators. Western Political Quarterly, 44(2), 445–456.
• Thomas, S., & Wilcox, C. (Eds.). (1998). Women and elective Office. New York, Oxford University Press.
• Tokgöz, O. (1994). Kadın seçmen imgesi: Türkiye’de kadının bireysel siyasal katılımı üzerine bir deneme. Amme İdaresi Dergisi, 27(4), 98–115.
• Toprak, Z. (1994). Türkiye’de siyaset ve kadın: Hadınlar halk fırkasından kadınlar birliği kongresine 19231935. Kadın Araştırmaları Dergisi, 2, 802–1455.
• Tremblay, M. (2007). Democracy, representation, and women: A comparative analysis. Democratization, 14(4), 533–553.
• Tripp, A. M. (2004). Women’s movements, customary laws and land rights in Africa: The case of Uganda. African Studies Quarterly, 7(4), 1–19.
• Tur, Ö. ve Çıtak, Z. (2013). AKP ve Kadın: Teşkilatlanma, Muhafazakarlık ve Türban. İçinde İlhan Uzgel ve Bülent Duru (der.), AKP Kitabı: Bir Dönüşümün Bilançosu 2002-2009 (ss. 614-629). Ankara, Phoenix Yayınevi.
• Türk Dil Kurumu. (Erişim Tarihi 9 Kasım 2018). http://www.tdk.gov.tr/ index.php?option=com_ gts&arama=gts&guid= TDK.GTS.5cc28cf77aa385.94013818
• Wangnerud, L. (2000). Testing the politics of presence: Women’s Representation in the Swedish Riksdag. Scandinavian Political Studies, 23(1), 67–91.
• Yaraman, A. (2001). Resmi tarihten kadın tarihine. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Yaraman, A. (2015). Türkiye’de kadınların siyasal temsili: Dişiliksiz siyaset. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Yıldırım, P. (2013). AB İlerleme Sürecinin Türkiye’de Kadın Sorununa Etkisi: AKP İktidarı Üzerine Bir İnceleme 2002-2011. İçinde Lerzan Gültekin, Gül Güneş, Ceylan Ertung, Aslı Şimşek (Ed.), Toplumsal Cinsiyet ve Yansımaları (ss. 66-78). Ankara, Atılım Üniversitesi Yayınları.
• Yılmaz, H. (2007). İdris Küçükömer’in siyasal tezleri bağlamında AKP ve CHP parti programlarının analizi. Selçuk Üniversitesi İletişim Dergisi, 5(1), 155-173.
• Young, I.M. (2000). Inclusion and democracy. Oxford: Oxford University Press.