Türkiye’de Küresel Cinsiyet Eşitliği Normu ve Sendikalar: Yerel İhtilaflılıklar, Rakip Olumlamalar ve Uyumsuz Benimsemeler

Yıl 2022, Cilt: 31 Sayı: 1, 53 - 72, 15.04.2022

Hüsrev Tabak , Muharrem Doğan

Öz

Cinsiyet eşitliği küresel bir normdur ve mevcut norm mekanizmaları, küresel olarak sendikalara norm yayılımı ve teşvikinde bir paydaş konumu atfeder. Bu, Birleşmiş Milletler (BM) cinsiyet eşitliği rejimi kapsamındaki resmî belgelerde ve yerel ve uluslararası sendikalarla iş birliği yapan BM Sistemine bağlı kuruluşlarca açıkça ifade edilmektedir. Bunu destekler şekilde, yerel sendikalar da toplumsal cinsiyet eşitliğinin kendi yerelliklerinde de yaygınlaşması ve benimsenmesi hususunda BM organları ve uluslararası sendikalarla iş birliği yaparlar. Bununla birlikte, bu çok aşamalı ve birbirini destekler şekilde
ilerleyen cinsiyet eşitliği normunun yayılımı süreci yerel ihtilaflar ve çekişmeler sebebiyle akamete uğramaktadır. Bu makale, Türkiye’deki cinsiyet eşitliği üzerine sendikal aktivizm örnek incelemesiyle, yerel ihtilaflılıkların küresel cinsiyet eşitliği normunun yereldeki işleyişine ilişkin etkilerini araştırmaktadır. Öyle ki ülkede sendikalar küresel cinsiyet rejimine ve mekanizmalarına istekli bir şekilde entegre olmuş olmalarına ve bu nedenle, emek alanına toplumsal cinsiyet eşitliği konusunda kesintisiz bir norm akışının sağlanmış olmasına rağmen, sendikalar, farklı ve hatta çatışan siyasi-kültürel konumlanmalarından hareketle, ilgili norma ilişkin rakip yorumlar sunmaktadırlar. Çalışma da bu rakip anlatıların norm benimseme süreci için sonuçlarını sorgulamaktadır. Çalışma kapsamındaki veri toplama sürecinde ülkedeki önde gelen sendika federasyonlarının kadın birimleri temsilcileriyle yarı yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilmiş, ayrıca sendikaların kendi yayınlarından ve dokümanlarından da yoğun bir şekilde faydalanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Cinsiyet eşitliği, Küresel norm rejimleri, Norm yayılımı, Norm ihtilaflılığı, Sendikalar, Türkiye, Cinsiyet eşitliği, Küresel norm rejimleri, Norm yayılımı, Norm ihtilaflılığı, Sendikalar, Türkiye

Global Gender Equality Norm and Trade Unions in Turkey: Local Contestations, Rival Validations, and Discrepant Receptions

Öz

Gender equality is a global norm, and the existing norm mechanisms attribute to trade unions globally a stakeholder position in norm diffusion and promotion. This is well-articulated in the official documents and the institutions within the United Nations (UN) equality regime that collaborates with both the local and the international unions accordingly. Complementarily, local trade unions collaborate with the UN bodies and international trade unions in the diffusion of gender equality to their localities. Nevertheless, this multi-layered process is disrupted by local contestations, with bold consequences for the proper functioning of the equality norms. This paper is a scrutiny on the practice of the contestation on and the interruption of the functioning of the gender equality norm, with a particular focus on trade unions in Turkey. In the country, despite that trade unions have been well-integrated into the global gender regime and mechanisms; therefore, despite the existence of an uninterrupted norm flow regarding gender equality to the labour space, the trade unions offer competing interpretations, driven by their differing and even conflicting politico-cultural positioning. Within the paper, this process of interruption and its consequences for the broader functioning of the norm within the country have been thoroughly elaborated. Regarding the source of data in the research, we conducted semi-structured interviews with the union representatives, and we also extensively used the unions’ own publications and documentations.

Anahtar Kelimeler

Gender equality, Global norm regimes, Norm diffusion, Norm contestation, Trade unions

Kaynakça

• Acar, F.(2000). Turkey. In M. McPhedran, S. Bazili, M. Ericson, & A. Byrnas (Ed.). The First CEDAW Impact Study Final Report (203-2014). York: York University and the International Women’s Rights Project.
• Acharya, A.(2004). How ideas spread: Whose norms matter? Norm localization and institutional change in Asian regionalism. International Organization, 58(2), 239-275.
• Acharya, A.(2013). The R2P and norm diffusion: Towards a framework of norm circulation. Global Responsibility to Protect, 5(4), 466-479.
• Bloomfield, A.(2015). Norm antipreneurs and theorising resistance to normative change. Review of International Studies, 42(2), 310-333.
• Bodur-Ün, M.(2019). Contesting global gender equality norms: the case of Turkey. Review of International Studies, 45(5), 828-847.
• Çakırca, S. İ.(2013). Turkish civil code and CEDAW: Never shall the twain meet?. Annales de la Faculte de Droit d’Istanbul, 45(62), 145-192.
• CEDAW.(1997, 30 May). CEDAW/C/1997/II/5. https://www.un.org/esa/documents/ga/cedaw/17/cedawc1997-5.htm.
• Deitelhoff, N. & Zimmermann, L.(2018). Things we lost in the fire: How different types of contestation affect the robustness of international norms. International Studies Review, 0, 1–26.
• Disk.(2006a, March 9). 9. genel kurul kararları. disk.org.tr/2006/03/9-genel-kurul-kararlari/.
• Disk.(2006b, March 10). 10. genel kurul kararları. disk.org.tr/2006/03/10-genel-kurul-kararlari/.
• Disk.(2006c, March 11). 11. genel kurul kararları. sk.org.tr/2006/03/11-genel-kurul-kararlari/.
• Disk.(2008, February 18). Disk 13.genel kurulunda oybirliğiyle karar altına alınan yönlendirici belge. disk.org.tr/2008/02/disk-13-genel-kurulunda-oybirligiyle-karar-altina-alinan-yonlendirici-belge/.
• Disk.(2015a, January 30). Ailenin ve dinamik nüfus yapısının korunması paketine itirazımız var. disk.org.tr/2015/01/ailenin-ve-dinamik-nufus-yapisinin-korunmasi-paketine-itirazimiz-var/.
• Disk.(2015b, February 17). DİSK Ankara kadın komisyonu kadın konferansı sonuç bildirgesi. disk.org.tr/2015/02/disk-ankara-kadin-komisyonu-kadin-konferansi-sonuc-bildirgesi/.
• Disk.(2015c, November 17). DİSK’in işçi sağlığı ve iş güvenliği kadın işçi eğitimi başarıyla tamamlandı. disk.org.tr/2015/11/diskin-isci-sagligi-ve-is-guvenligi-kadin-isci-egitimi-basariyla-tamamlandi/.
• Disk.(2017a, March 17). Disk 14.genel kurulu yönlendirici belge ve kararlar. disk.org.tr/2017/03/disk-14-genel-kurulu-yonledirici-belge-ve-kararlar/.
• Disk.(2017b, May 17). Berlin’de L20 zirvesi başladı. disk.org.tr/2017/05/berlinde-l20-zirvesi-basladi/.
• Disk.(2019, November 25). Kadınlar yaşayacak, kelebekler kazanacak. disk.org.tr/2019/11/kadinlar-yasayacak-kelebekler-kazanacak/.
• Disk.(2020, February 07).(Muharrem Doğan, Interviewer) Ankara.
• Disk/Genel-iş Sendikası.(2016, March 8). Emek araştırma raporu-6 kadın emeği raporu. https://www.genel-is.org.tr/kadin-emegi-raporu,2,11087#.XkkfYoozbIU.
• Disk/Genel-iş Sendikası.(2017, March 8). Emek araştırma raporu: Çalışma hayatında kadınlar: Daha çok çalışıyor, daha az kazanıyor. https://www.genel-is.org.tr/calisma-hayatinda-kadinlar-daha-cok-calisiyor-daha-az-kazaniyor,2,14216#.XkkgNYozbIU.
• Disk/Genel-iş Sendikası.(no date). Kadın Emekçilerin Talepleri Broşürü. https://www.genel-is.org.tr/kadin-emekcilerin-talepleri-brosuru,2,11120#.XkkiHYozbIU.
• Disk’in Sesi.(2016, 8 March). Kadın işçiler 8 Mart’ta bir kere daha haykırıyor: Biz varız. Retrived from http://disk.org.tr/2016/03/kadin-isciler-8-martta-bir-kere-daha-haykiriyor-biz-variz/.
• Duran, B., & Yildirim, E.(2005). Islamism, trade unionism and civil society: the case of Hak-İş labour confederation in Turkey. Middle Eastern Studies. 41(2), 227-247.
• Elgstrom, O.(2000). Norm negotiations. The construction of new norms regarding gender and development in EU foreign aid policy. Journal of European Public Policy, 7(3), 457-476.
• Engelkamp, S., & Glaab, K.(2015). Writing norms: Constructivist norm research and the politics of ambiguity. Alternatives, 40(3), 201-218.
• ETUC.(2007a). ETUC charter on gender mainstreaming in trade unions. https://www.etuc.org/sites/default/files/gender_mainstreaming_charter1_EN_1.pdf.
• ETUC.(2007b). ETUC survey 2006-2007, women in trade unions: Bridging the gap. https://www.etuc.org/en/publication/women-trade-unions-bridging-gaps.
• ETUC.(2012). ETUC action programme on gender equality. etuc.org/en/document/etuc-action-programme-gender-equality.
• Ferree, M., & Tripp, A. M.(2006). Global feminism: Transnational women’s activism, organizing and human rights. New York: New York University Press.
• Güneş-Ayata A., & Doğangün, G.(2017). Gender politics of the AKP: Restoration of a religio-conservative gender climate. Journal of Balkan and Near Eastern Studies. 19(6), 610-627.
• Hak-İş.(2014, December 04). Arslan: “kadınlar siyasette daha fazla yer almalı”. www.hakis.org.tr/haberler.php?action=haber_detay&id=874.
• Hak-İş.(2015). Hak-İş konfederasyonu kadın strateji belgesi 2015-2019. Ankara: Hak-İş.
• Hak-İş.(2017a). Eğitim modülü cinsiyet eşitliği: Fıtratta farklılık haklarda eşitlik eşit fırsatlar, eşit davranma, eşit katkı. Ankara: Uçan Matbaacılık.
• Hak-İş.(2017b). Sendikal bakış açısıyla kadın çalışanlar için sorun çözme yöntemleri. Ankara: Uçan Matbaacılık.
• Hak-İş.(2017c, February 10). Arslan, toplumsal cinsiyet eşitliği seminerinde konuştu. www.hakis.org.tr/haberler.php?action=haber_detay&id=1542.
• Hak-İş.(2017d, November 15). Sosyal diyalog projemizin kapanış toplantısı gerçekleştirildi. www.hakis.org.tr/haberler.php?action=haber_detay&id=1865.
• Hak-İş.(2019a). 8. uluslararası kadın emeği buluşması: Fıtratta farklılık haklarda eşitlik sonuç bildirgesi. Ankara: Hak-İş.
• Hak-İş.(2019b, July 04). Hak-İş konfederasyonu 13. olağan genel kurul kararları. http://www.hakis.org.tr/uploads/files/13.ogkkararlari.pdf.
• Hak-İş.(2019c, March 06). 8. uluslararası kadın emeği buluşması. www.hakis.org.tr/haberler.php?action=haber_detay&id=2506.
• Hak-İş.(2020, February 07).(Muharrem Doğan, Interviewer) Ankara.
• ICFTU.(1999). The role of trade unions in promoting gender equality: Report of the ILO-ICFTU survey. Geneva: Gender Promotion Programme International Labour Office.
• ICFTU.(2000). Women workers: Reaching for the sky – Trade unions and the Beijing platform for action. Brussels: International Confederation of Free Trade Unions.
• ITUC.(2008). Achieving gender equality – A trade union manual. https://www.ituc-csi.org/achieving-gender-equality-a-trade.
• ITUC.(2010a). Resolution on gender equality. 2nd World Congress, Vancouver.
• ITUC.(2010b). Trade union statement 54th session of the United Nations Commission on the status of women and Beijing +15. https://www.ituc-csi.org/trade-union-statement-54th-session.
• Joachim, J. M.(2007). Agenda setting, the UN, and NGOs: Gender violence and reproductive rights. The Review of International Organizations, 2(4), 399-401.
• Kardam, N.(2004). The emerging global gender equality regime from neoliberal and constructivist perspectives in international relations. International Feminist Journal of Politics, 6(1), 85-109.
• Kardam, N.(2011). Turkey’s response to the global gender regime. Gemc Journal, 4, 8-23.
• Krook, M. L., & True, J.(2012). Rethinking the life cycles of international norms: The United Nations and the global promotion of gender equality. European journal of international relations, 18(19), 103-127.
• L20.(2017, July 4). L20 statement to the G20 Hamburg summit. https://tuac.org/news/l20-statement-g20-hamburg-summit-7-8-july-2017/.
• L20.(2018, September 6). L20 statement to the G20 labour and employment ministers’ meeting in Mendoza, Argentina. https://tuac.org/news/to-the-g20-labour-and-employment-ministers-meeting-mendoza-argentina-6-7-september-2018/.
• Lombardo, A., Meier P., & Verloo, M.(Ed).(2009). The discursive politics of gender equality: Streching, bending and policymaking. London: Routledge.
• March, J. G., & Olsen, J. p.(2004). The logic of appropriateness. Arena Working Papers 09.
• Mello, B., & Strausz, M.(2011). International norms and women’s rights in Turkey and Japan. Journal of Women, Politics and Policy. 32, 333-362.
• Merry, S.(2006). Human Rights and Gender Violence. London: The University of Chicago Press.
• Meyer, M. K., & Prügl, E.(Ed.) (2015). Gender politics in global governance. Lanham: Rowman and Littlefield.
• Özkuzukıran, Ş.(2008). Toplumsal cinsiyet eşitliği ulusal eylem planı taslağı (2008-2013). Türk-İş Dergisi, 380. turk-is.org.tr/dosya/geNyeYD8HEGi.pdf.
• The Guardian.(2016, June 6). Turkish president says childless women are ‘deficient, incomplete’. https://www.theguardian.com/world/2016/jun/06/turkish-president-erdogan-childless-women-deficient-incomplete.
• Türk-İş Dergisi.(2010, March-April). 8 Mart dünya kadınlar günü bildirisi. turk-is.org.tr/dosya/i65aPpKDe53Q.pdf.
• Türk-İş Dergisi.(2011a, January-February). Türk metal kadın işçiler büyük kurultayı. turk-is.org.tr/dosya/uvKGKTWQZRR0.pdf.
• Türk-İş Dergisi.(2011b, May-June). Kadın ve aileden sorumlu devlet bakanlığı artık yok!. turk-is.org.tr/dosya/9sK5Zw2c47w8.pdf.
• Türk-İş Dergisi.(2012a, January-February). 8 Mart dünya kadınlar günü. turk-is.org.tr/dosya/2822EEPfC74r.pdf.
• Türk-İş Dergisi.(2012b, January-February). Kalkınmada kadın emeği, by Hülya Uzuner. turk-is.org.tr/dosya/2822EEPfC74r.pdf.
• Türk-İş Dergisi.(2012c, July). Türk-İş sendikacılık akademisi. turk-is.org.tr/dosya/5YvKp99Nb3Lw.pdf.
• Türk-İş Dergisi.(2016a, March-June). Kadının değil ailenin korunması(!). http://www.turkis.org.tr/dosya/ShXenjJnJFmY.pdf.
• Türk-İş Dergisi.(2016b, July-August). CEDAW’ın 7. dönem raporundaki eleştiriler ve tavsiyeler. http://turk-is.org.tr/dosya/F8ZKWk2Ts5A6.pdf.
• Türk-İş Dergisi.(2018, June). 8 Mart dünya kadınlar gününüz kutlu olsun. turk-is.org.tr/dosya/1we0b2lSaM4z.pdf.
• Türk-İş Dergisi.(2019, July). 8 Mart dünya kadınlar günü. turk-is.org.tr/dosya/8cXT6z592Zu3.pdf.
• Türk-İş.(2020, February 12).(Muharrem Doğan, Interviewer) Ankara.
• United Nations.(1979). Convention on the elimination of all forms of discrimination against women (CEDAW). https://www.un.org/womenwatch/daw/cedaw/cedaw.htm.
• United Nations.(1985). The Nairobi forward-looking strategies for the advancement of women. https://www.un.org/unispal/document/auto-insert-207862/.
• United Nations.(1995). Beijing Declaration and Platform for Action Fourth World Conference on Women. https://www.un.org/en/events/pastevents/pdfs/Beijing_Declaration_and_Platform_for_Action.pdf.
• Verloo, M.(Ed.).(2007). Multiple meanings of gender equality. Budapest: Central European University Press.
• Vleuten, A., Eerdewijk, A., & Roggeband, C.(Ed).(2014). Gender equality norms in regional governance – Transnational dynamics in Europe, South America and Southern Africa. London: Palgrave Macmillan.
• Walby, S.(2005). Gender mainstreaming: Productive tensions in theory and practice. Social Politics, 12(3), 321-343.
• Wiener, A.(2004). Contested compliance: Interventions on the normative structure of world politics. European Journal of International Relations, 10(2), 189-234.
• Wiener, A.(2007) The Dual Quality of Norms and Governance beyond the State: Sociological and Normative Approaches to ‘Interaction’. Critical Review of International Social and Political Philosophy, 10(1), 47-69.
• Wunderlich, C.(2013). Theoretical approaches in norm dynamics. In C. Wuderlich & H. Müller (Ed.). Norm dynamics in multilateral arms control: Interests, conflicts, and justice, (20-47) London: University of Georgia Press.
• Yılmaz, G.(2014). Bargaining agenda for gender (BAG): Turkey, a case study. In A. O. Britwum & S. Ledwith (Ed). Visibility and voice for union women: Country case studies from global labour university researchers (pp. 95-114) München: Rainer Hampp Verlag.
• Zwingel, S.(2012). How do norms travel? Theorizing international women’s rights in transnational perspective. International Studies Quarterly, 56(1), 115-129.