Kızılırmak Deltası kıyı şeridinde su ve midye örneklerinde PAH kirliliğinin araştırılması

Yıl 2007, Cilt: 17 Sayı: 2, 15 - 22, 31.12.2007

Senem Üstün Kurnaz Hanife Büyükgüngör

Öz

Polisiklik Aromatik Hidrokarbon (PAH) bileşikleri su ortamına; fosil yakıtların dökülmesi ve sızıntısı, evsel-endüstriyel atıkların ve kanalizasyon sularının deşarjı, atmosferik partiküllerin çökelmesi,
araç egzozlarının yoğunlaşması, asfalt yol yüzeyinin aşınımı ve süzülmesi gibi nedenlerle PAH bileşiklerini içeren yüzey sularının akışıyla su ortamına girebilmektedir. Böylelikle PAH bileşikleri kirlenmiş nehir sularında yüksek konsantrasyonlarda bulunabilmektedir. Bu sebeple kirlenmiş nehirlerin mansaplandığı deniz ortamlarında da PAH bileşiklerine rastlamak mümkündür. PAH’lar sudaki canlıların bünyelerinde kolayca birikirler ve canlı bünyesinde su ortamından daha yüksek seviyelere ulaşırlar. PAH’lar genellikle deniz ortamında su kütlesinde düşük ve midyelerde yüksek miktarda bulunurlar. Bu çalışmada Samsun İli’nde Kızılırmak Nehri’nin Karadeniz ile birleştiği noktadan mevsimsel olarak alınan su örneklerinde ve aynı tarihlerde alınan Mytilus Galloprovincialis türü midye örneklerinde PAH türevlerinden olan krisen, benz(a)piren, naftalen ve antrasen GC-FID ile tayin edilmiştir. Ayrıca midye örneklerinde eksktrakte olabilir organik madde (EOM) tayini de yapılmıştır. Midye örneklerinde su örneklerine nazaran PAH konsantrasyonunun çok daha yüksek olduğu saptanmıştır. Su ve midye örneklerinde saptanan en yüksek toplam PAH konsantrasyonu Mart 2002 tarihinde alınan su örneği için 14.175 ppb ve midye örneği için 431.863 ppb’dir. Çalışma süresi boyunca ortalama konsantrasyonu en yüksek PAH bileşiği su örneklerinde 2.670 ppb konsantrasyonuyla krisendir ve aynı şekilde midye örneklerinde de 167.905 ppb konsantrasyonuyla krisendir.

Anahtar Kelimeler

Polisiklik Aromatik Hidrokarbonlar (PAH), Karadeniz, Midye, Ekstrakte olabilir organik madde (EOM)

Kaynakça

• Atay, D. (1984). Kabuklu Su Ürünleri ve Üretim Tekniği. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, 257 ve 914.
• Bedding, N.D., Taylor, P.N. ve Lester, J.N. (1985). Physichemical behaviour of polynuclear aromatic hydrocarbons in primary sedimantation, I. Bath Studies, Environmental Technology, 16, 801-812.
• Boehm, P.D., Requejo, A.G., (1986). Overview of the recent sediment hydrocarbon geochemistry of Atlantic and Gulf Coast outer continental shelf environments, Estuarine, coastal and shelf science, 23, 29-58.
• Fliender, A. (1997). Ecotoxicity of Poorly Water Soluble Substances, Chemosphere, 35, 1-2, 295-305.
• Gary, M.R., Sam, P.D.R. ve Petrocelli., P.D.,(1985). Fundamentals of Aquatic Toxicology Methods and Applications, 416-443.
• IOC (1989). Manuel for monitoring oil and dissolved/disperced petroleum hydrocarbons in marine waters and on beaches, Intergovernmental Oceanographic Commission.
• Philips, D. ve Rainbow, P. (1994). Biomonitoring of Trace Aquatic Contaminants, Scholl of Biological Sciences, Qeenmary and Westfield Collage, Mile and Road, London, U.K.
• Serbanesku, O., Munteanu, G., Pecheanu, L., Mihnea, R., (1980). M. Galloprovincialis de La Cote Roumaine de la mer Noire, Facteur de Concentration en Meteux Lourds. V es Journal Etud. Pollition, Calgary, C.I.E.S.M., 573-577.
• Telli, A. (1991). Seasonal Changes in the Levels of Polyaromatic Hydrocarbons (PAH s ) and Organochlorine Pesticides in Mytilus Galloprovinsialis Along the Turkish Coastal Black Sea, Middle East Technical University the Institute of Marine Science, Ankara, 114.
• UNEP (1995). Determination of Petroleum Hydrocarbons in Selcted Marine Organisms, Reference Method For Marine Pollution Studies, 72.
• Üstün, S. (2002). Kızılırmak Deltası ve Kıyı Şeridnde Kirlilik Araştırması ve Midye Örneğinde Canlılarda Kirlilik Birkiminin İncelenmesi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Çevre Mühendisliği Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Samsun.
• Üstün, S., Yücel, S., Akbal, F., Orhan, Y. ve Büyükgüngör, H. (2003). Orta Karadeniz Kıyı Şeridinde Biyomonitör Organizma Kullanılarak Polisikli Aromatic Hidrokarbon Kirliliğinin Belirlenmesi, XIII. Biyoteknoloji Kongresi, 145-150, Çanakkale.