ECOSAN: Ekolojik evsel atıksu yönetimi

Yıl 2007, Cilt: 17 Sayı: 3, 3 - 12, 31.12.2007

Bilsen Beler Baykal Ayşe D Allar

Öz

Son yıllarda gündeme gelen ve ekolojik evsel atıksu yönetimini benimseyen ECOSAN (Ecological Sanitation) yaklaşımına göre evsel atıksu bir kirletici değil yeniden değerlendirilerek kullanılabilecek bir kaynaktır. Bu yaklaşımda ayrıca, kaynakta kontrol ve nütrient döngülerinin tamamlanması gibi konular ön plana çıkmaktadır. Buna göre, evsel atıksuların kaynağında fraksiyonlara ayrılarak
toplanması ve her bir fraksiyonun özelliklerine uygun olan bir dizi işlemden geçirilerek tekrar kullanımda değerlendirilmesi önerilmektedir. Bu çerçevede, sarı su (yellow water), kahverengi su
(brown water) ve gri su (grey water) şeklinde fraksiyonlar tanımlanmaktadır. Tuvalet haricindeki sulardan oluşan ve en çok organik madde yönünden zengin olan gri su, bu fraksiyonlardan en az
kirletici özelliğe sahiptir ve bu akımın gerekli arıtımdan sonra sulama ve yeraltı suyu beslemesi gibi yollarla su döngüsüne geri verilmesi önerilmektedir. Kaynakta ayrılarak toplanmış insan idrarından oluşan ve evsel atıksuların içindeki azotun % 90’a yakın bir kısmı ile fosfor ve potasyumun da yaklaşık yarısını içeren sarı suyun tarımda gübre olarak kullanımı, organik madde, potasyum ve patojenik mikroorganizma yönünden zengin olan ve esasen ayrı toplanmış insan dışkısından oluşan kahverengi sudan ise bir dizi işlemden sonra biyogaz üretiminde ya da toprak şartlandırıcısı olarak yararlanılması öngörülmektedir. Kavramsal çalışmaların Almanya ve İsveç’te, uygulamaların ise Asya ve Afrika ülkelerinde daha yaygın olduğu izlenen ECOSAN’la ilgili olarak ülkemizde de çalışmalar başlatılmıştır. Bir arıtma teknolojisinden ziyade evsel atıksu yönetim yaklaşımı olan ECOSAN, hem altyapı hem de arıtma / işleme yönünden konvansiyonel yaklaşıma göre önemli farklılıklar göstermektedir. 2000’li yılların konsepti olan ECOSAN gerek araştırma gerek uygulama açısından çok açık bir alan sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

ECOSAN, ekolojik evsel atıksu yönetimi, altyapı ve arıtma, evsel atıksu fraksi- yonları, geri kazanım ve tekrar kullanım, kaynakta ayırma

Kaynakça

• Atasoy, E., Murat, S., Baban, A. ve Tırıs, M., (2007). Membrane bioreactor treatment of segregated household wastewater for reuse, Clean, 35, 5, 465-472.
• Bayram, S., (2005). İdrarın gübre olarak değerlendirilmesinde klinoptilolit ile iyon değişiminin yeri, Yüksek Lisans Tezi, İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Beler Baykal, B., (2003). Ion exchange with clinoptilolite: a potential alternative for ammonia recovery from wastewater, IWA 2 nd International Symposium on Ecological Sanitation, 535-538, 7-11 Nisan, Lübeck, Almanya.
• Beler Baykal, B., (2006). Atıksu yönetiminde yeni bir yaklaşım: ECOSAN ve ayrı toplanmış insan idrarının tarımda kullanımı, Çevre Kirlenmesi Öncelikleri Sempozyumu ÇEVKOS 2006, 11-12 Mayıs, Gebze, Kocaeli.
• Beler Baykal, B., (2007). ECOSAN as a recycling/recovery/reuse approach and a suggestion for the processing of separately collected urine for agricultural use, International Conference on Environment: Survival and Sustainability, 19-24 Şubat, Lefkoşa, K.K.T.C.
• Beler Baykal, B., Allar, A. D. ve Bozkır, E. D., (2007). ECOSAN yaklaşımı, kaynakta ayrılmış idrarın tarımda uygulanması ve halkın kabulü üzerine bir ön çalışma, 7. Ulusal Çevre Mühendisliği Kongresi Yaşam Çevre Teknoloji, 24-27 Ekim,İzmir.
• Beler Baykal, B., Balkanay, C. ve Bayram, S.,(2005). A preliminary investigation for the indirect use of human urine for agricultural purposes, 1 st IWA–ASPIRE (Asia Pacific Regional Group) Conference, 10-15 Temmuz, Singapur.
• Beler Baykal, B. ve Bayram, S., (2005). An appraisal of the use of human urine in agriculture, IWA/IWWA 9 th International Conference –ECOSAN India, Conference Documentation, 138-144, 25-26 Kasım, Bombay, Hindistan.
• Beler Baykal, B. ve Bayram, S., (2007). An investigation of the changes in the characteristics of source separated urine during storage, Small-Wat07, 11-15 Kasım, Sevilla, İspanya.
• Beler Baykal, B., Bayram, S., Akkaymak, E. Ve Çınar, S., (2004). Removal of ammonium from human urine through ion exchange with clinoptilolite and its recovery for further reuse, Water Science and Technology, 50(6), 149-156.
• Calvert, P., (2003). Bringing ecosan to South Asia, IWA 2 nd International Symposium on Ecological Sanitation, 323-330, 7-11 Nisan, Lübeck, Almanya.
• Calvert, P., (2005). Examples of urban ecosan in India-Urine diverting toilets and reuse, IWA/IWWA 9 th International Conference – ECOSAN India, Conference Documentation, 6-9, 25-26 Kasım, Bombay, Hindistan.
• Danso, G., Drechsel, P. ve Gyiele, L., (2003). Urban household perception of urine-excreta and solid waste source separation in urban areas of Ghana, IWA 2 nd International Symposium on Ecological Sanitation, 191-196, 7-11 Nisan, Lübeck, Almanya.
• Ganrot Z., (2005). Urine processing for efficient nutrient recovery and reuse in agriculture, Doktora Tezi, Göteborg Üniversitesi Çevre Bilimi ve Koruması Bölümü, İsveç.
• Höglund, C., (2001). Evaluation of microbial health risks associated with the reuse of source separated urine, Doktora Tezi, Royal Institute of Technology, Biyoteknoloji Bölümü, İsveç.
• Jansen, J. ve Koldby, E., (2003). Problems and potentals for urine separation in a small village with a wastewater treatment plant operated with extended nutrient removal, IWA 2 nd International Symposium on Ecological Sanitation, 381-388, 7-11 Nisan, Lübeck, Almanya.
• Jönsson, H., (2003). The role of ECOSAN in achieving sustainable nutrient cycles, IWA 2 nd International Symposium on Ecological Sanitation, 35-40, 7-11 Nisan, Lübeck, Almanya.
• Kabdaşlı, I., Tünay, O., İşlek, Ç., Erdinç, E.,Hüskalar, S. ve Tatlı, M. B., (2006). Nitrogen recovery by urea hydrolysis and struvite precipitation from anthropogenic urine, Water Science and Technology, 53, 12, 305-312.
• Lind, B. B., Ban, Z. ve Byden, S., (2000). Nutrient recovery from human urine by struvite crystallization with ammonia adsorption on zeolite and wollastonite, Biosource Technology, 73, 69-174.
• Mes, T. ve Zeeman, G., (2003). Fate of estrogens in wastewater treatment systems for decetralised sanitation and re-use concepts, IWA 2 nd International Symposium on Ecological Sanitation, 425-429, 7-11 Nisan, Lübeck, Almanya.
• Otterpohl, R., Braun, U. ve Oldenburg, M., (2003). Innovative technologies for decentralized water - wastewater and biowaste management in urban and peri-urban areas, Water Science and Technology, 48, 11, 23-31.
• Pinsem, W., Sathreanranon, K. ve Petpudpong, K., (2004). Human urine as plant fertilizer: trial on pot basil, International IWA Conference on Wastewater Treatment for Nutrient Removal and Reuse, 174-178, 26-29 Ocak, Bangkok, Tayland.
• Regelsberger, M., Baban, A., Bouselmi, L., Shafy, H. A. ve El Hamouri, B., (2007). Zer0-M, sustainable concepts towards a zero outflow municipality, Desalination, 215, 64-72.
• Simons, J. ve Clemens, J., (2003). The use of separated human urine as mineral fertilizer, IWA 2 nd International Symposium on Ecological Sanitation, 595-600, 7-11 Nisan, Lübeck, Almanya.
• Sridhar, M. K. C., Odusan, S., Coker, A. O., Akinjogbin, I. O. ve Adeoye,G. O., (2003). Urine harvesting through institutional participation: a Nigerian experiment, IWA 2 nd International Symposium on Ecological Sanitation, 829-834, 7-11 Nisan, Lübeck, Almanya.
• TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi, (2007). Kimya ve Çevre Enstitüsü Zer0-M-Sürdürülebilir kalkınma için atıksu yönetimi kurs notları.
• Tünay, O., Kabdaşlı, I, Topçuoğlu, S. ve Tatlı, M. B., (2006). Urea hydrolysis in anthropogenic nutrient solution, Fresenius Environmental Bulletin, 15, 8a, 715-719.
• Vinneras, B., Jönsson, H., Salomon, E. ve Stintzing, A. R., (2003). Tentative guidelines for agricultural use of urine and faeces, IWA 2 nd International Symposium on Ecological Sanitation, 101-108, 7-11 Nisan, Lübeck, Almanya.
• Wafler, M., (2005). Current state of ecosan pilot projects in India supported by GTZ and Seecon International, IWA/IWWA 9 th International Conference – ECOSAN India, Conference Documentation, 265-280, 25-26 Kasım, Bombay, Hindistan.
• Werner, C., Fall, P. A., Schlick, J. ve Mang, H. P., (2003). Reasons for and principles of Ecological Sanitation, IWA 2 nd International Symposium on Ecological Sanitation, 23-30, 7-11 Nisan, Lübeck, Almanya.
• Werner, C., (2006). ECOSAN Project at the GTZ headquarters at main office building, 4 th World Water Forum Mexico City, 16-22 Mart, Meksika.
• WHO Guidelines, (2006). Excreta and greywater use in agriculture, The Safe Use of Wastewater, Excreta and Greywater, IV, İsviçre.