A STORY TELLER: JOHN CRANKO

Yıl 2020, Sayı: 11, 104 - 117, 20.07.2020

Ayda Tuna

Öz

This article aims to make a contribution to the Turkish ballet literature by introducing John Cranko, the acclaimed choreographer whose works have been widely performed all over the world, yet there is almost nothing written in Turkish perhaps due to having only two of his works, Pineapple Poll, Beauty and the Beast and Taming of the Shrew, performed in Turkey.

His use of music and dance in creating theatrical performances, especially those which were adopted from literary pieces, resembled a meticulous dramaturge who put a lot of emphasis on characters and plot. His talent for translating abstract qualities of musical and literary works into comprehensible ballet pieces stemmed from his observational and storytelling abilities.

Archival documents from Stuttgart Ballet, which was founded by Cranko, and the findings and insights from an interview with its choreologist Georgette Tsinguiridies who until his sudden and tragic death recorded most of Cranko’s works using Benesh Movement Notation, are shared with ballet researchers.

Anahtar Kelimeler

John Cranko, Ballet, Choreography

BİR HİKÂYE ANLATICISI : JOHN CRANKO

Öz

Bu makale, eserleri dünya bale literatüründe ve büyük bale topluluklarının repertuvarlarında çok geniş yer bulmasına rağmen ülkemizde sadece Pineapple Poll (Ananas Poll), Beauty and the Beast (Güzel ve Canavar) ve Taming of the Shrew (Hırçın Kız) adlı eserleri sahnelenen ve belki de bu yüzden kendisi ve eserleri hakkında neredeyse hiç Türkçe kaynak bulunmayan John Cranko’nun yaşamına ve koreografi anlayışına dair değerli bilgilerin Türk literatürüne kazandırılması amaçlanarak yazılmıştır.

Eserlerinde müziğin ve dansın dramatik anlatıma etkisinden çok yüksek düzeyde faydalanan Cranko’nun, özellikle yazılı edebî eserlerin sahne üzerinde bale eserine dönüşüm sürecinde, yapıtların bale diliyle anlatımına olanak veren kısımlarını , karakterleri ve olay örgüsünü bir dramaturg titizliğiyle çalışıp sahnelediği gözlemlenmiştir. Müzik ve yazılı edebi eserdeki soyut nitelikleri de bale dilinde anlaşılabilir bir tarzda hareketle yorumlayan koreografın, kendi sanatsal gözlem gücünü ve hikayeleme yeteneğini bale eserlerine yansıttığı görülmüştür.

Cranko’nun kurucusu olduğu Stuttgart Balesi arşivlerinden koreograf ve eserlerine dair derlenen bilgilerle birlikte, koreografın ani ve trajik ölümüne dek eserlerinin çok büyük bir kısmını Benesh Hareket Notasyonu ile kaydetmiş, topluluğun Koreolojisti Georgette Tsinguiridies ile yapılan görüşmelerden çıkan bulgu ve paylaşımlar dans araştırmacılarına aktarılmıştır.

Anahtar Kelimeler

John Cranko, Bale, Koreografi

Kaynakça

• Barnes, C. (1953). Ballet In Britain Since The War (1). London: Richard Clay And Co. Ltd.
• Çıkıgil, N. (1989). T.C Kültür Bakanlığı Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürlüğü 1. Opera ve Bale Kongresi Tutanakları. Ankara: Tisamat Basım Sanayi. sf 479
• Çıkıgil, N. (2001). Oynayan İnsan Tobav Yayını (3). Ankara: Tisamat Basım Sanayi. sf 27.
• De Mılle, A. (1963). The Book of The Dance. London: Paul Hamlyn Ltd.
• Fıscher, S. (1974). John Cranko Über Den Tanz (1). Frankfurt: S. Fischer Verlag GmbH.
• Haydêe, M. Woollıams, A. Dool, H.P. (1973). John Cranko (1). Stuttgart: Belser Verlag.
• Lawson, J. (1973). A History Of Ballet And Its Makers (2). London: Chameleon Press Ltd.
• Oral, Z. (15.01.2015). Romantizmle Kanatlanmak. Cumhuriyet. http://www.cumhuriyet.com.tr/yazarlar/zeynep-oral/romantizmle-kanatlanmak-201473 Erişim Tarihi: 26.04.2020
• Percival, J. (1983). Theatre In My Blood A Biography Of John Cranko (1). New York: Franclin Watts, Inc.
• Praagh, V. P, Brınson, P. (1963). The Choreografic Art (1). London: A. And C Black Ltd.
• Schrader, V. L. (2016). Defining The Soubrette Archetype In Classic And Contemporary Musical Theatre . New Theatre Qarterly, 32 (1), sf. 78-96.
• Stıllıng-Andreolı, C. Kıllıan, G. (2005). Marcia Haydeê (1). Berlin: Seemann Henschel Gmbh And Co. KG.
• Swtb. (2011/12) Onegin Bale Temsili Kitapçığı sayfa 6-7.
• Swtb. (1990/91): Onegin Bale Temsili Kitapçığı sayfa 15-20.
• Valois, N. (2003). Adım Adım (1). (N. Çıkıgil, Çev). Ankara: Favori Yayınları (Orjinal çalışma basım tarihi 1977).
• Kişisel Görüşme: Doç. Efza Topçu, Tarih: 22.04.2020.
• Kişisel Görüşme: Georgette Tsinguiridies, 07.05.2015 Stuttgart