POZİTİVİZMİN EPİSTEMOLOJİK TEMELİ VE AVRUPAMERKEZCİ SOSYOLOJİK BİLGİNİN SINIRLARI

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 2, 127 - 138, 30.11.2019

Uğur Berk Kalelioğlu

https://doi.org/10.38004/sobad.587268

Cited By: 2

Öz

19 ncu yüzyıl Fransız doğa bilimci ve filozof
Auguste Comte tarafından sistemleştirilen pozitivizm veya olguculuk, kökleri
Platon’a dayanan, bilgiyi gözlem ve deney ile kısırlaştıran bir yapı ihtiva
etmektedir. Descartes’in kurguladığı beden-zihin düalizmi ve Kartezyen gelenek
adı verilen ikici ve nedensel bir metodoloji, Batılı bilgi ve bilim anlayışının
temelini oluşturmuştur. Bacon da insanoğlunun doğayı anlaması ve ona
hükmetmesinin yalnızca doğayı gözlemleyerek ve deney yaparak gerçekleşebileceği
fikri ile Descartesci bilim anlayışının ampirik zeminini vücuda getirmiştir.
Comte tarafından sosyal bilimlere ikame edilen bu metodoloji, kesin olarak
gözlemlenebilecek olan bilginin, fonksiyonel olmayan felsefi, metafiziki ve
spekülatif bilgi karşısında bir zaferi olarak görülerek, sosyolojik bilginin
yalnızca Batı[1] toplumlarının pozitif
tetkiki ve bilahare bu bilginin evrenselleştirilmesi ile edinilebileceği
yönünde yanlış ve paradoksal bir mantığı doğurmuştur. Bu çalışmanın amacı,
bilgi-bilimsel alanda oluşturulan bu suni hiyerarşi ve epistemik anlayışın,
Batı’nın doğa bilimlerin yanında
sosyal bilimlerde de öncü olma isteğine dayanan politik bir gaye içerdiğini
ortaya koymak ve 19 ncu yüzyıl ideolojisi olan pozitivizmin Avrupa dışı
sosyolojik muhayyilenin kurgusunda ortaya çıkardığı yetersizlikleri
belirtmektir. Araştırma, ikinci el kaynaklara dayalı kuramsal (teorik)
araştırmadır.

---

[1] Makalede belirtilen “Batı” bir coğrafi terim değil, Batı Medeniyeti’ne tabi
milletlerdir. Amerika Birleşik Devletleri, Kanada, Rusya ve Avusturalya coğrafi
olarak farklı kıtalarda yer almakta fakat tümü Batı Medeniyeti’ne mensup
bulunmaktadır. Dolayısıyla Batı kavramı büyük bir bölümünü iktisadi ilişkilerin
oluşturduğu, siyasi, sosyal, kültürel, vb. değerler sistemi bütünüdür.

Anahtar Kelimeler

pozitivizm, epistemoloji, Avrupamerkezci bilgi

Kaynakça

• Adorno, T. W., & ADEY, G. (1976). The positivist dispute in German sociology (p. 128). London: Heinemann.
• Akpolat, Y. (2012). Türk Sosyolojisi Yeniden Kendi Üzerine Düşünüyor. Türkiye’de Sosyoloji: İsimler ve Eserler. Sosyoloji Konferansları. (46). 195-202
• Aksoy, I. (2013). Francis Bacon on the question of knowledge(Doctoral dissertation, İstanbul Bilgi Üniversitesi).
• Akın, M. H. (2008). Sosyolojide yöntem sorunu olarak anlama ve açıklamanın sınırları. Selçuk Üniversitesi. Edebiyat Dergisi. (20). s.106
• Aydoğan, M. (2016). Batı Aydınlanmasında Doğu Bilimi. Kuramsal Aktarım. url:http://kuramsalaktarim.com/bati-aydinlanmasindadogubilimi/ Erişim tarihi: 12.09.2017
• Ballıkaya, C. (2015). Pozitivizm: Tarihsel süreç içerisindeki gelişimi ve sosyolojik düşünceye etkileri.
• Bouthoul, G. (2016). Sosyoloji Tarihi. Çev. Cemal Süreyya. İnkılâp Tarihi. İstanbul
• Blumer, H. (1954). What is wrong with social theory?. American sociological review, 19(1), 3-10.
• Bölükbaşı, A. (2015). Lisansüstü Sosyoloji Programlarında Avrupa-Merkezci Müfredatın Eleştirisi ve Bir Yeniden Yapılanma Önerisi. VII. Ulusal Lisansüstü Eğitim Sempozyumu, 18.
• Bryant, C. G. (1985). Positivism in social theory and research. Macmillan International Higher Education.
• Ceylan, Y. (2011). Din ya da Politika Neden Felsefe?. Phoenix Yayınevi. Ankara
• Çağlayan, Y. (2017). Sosyolojik Savaş, Jeokültür, Jeopolitik, Jeogüvenlik. Timaş Yayınları. İstanbul
• Çalık, D., & ÇINAR, Ö. P. (2009). Geçmişten günümüze bilgi yaklaşımları bilgi toplumu ve internet. XIV. Türkiye'de İnternet Konferansı, 12-13.
• Dagognet, F. (2013). Büyük filozoflar ve felsefeleri.
• Derin düşünce. Bilim ve teknoloji insanlığa yol gösterici olabilir mi? Bir pozitivizm eleştirisi. Derin Düşünce Fikir Platformu. url:http://www.derindusunce.org/img/pozitivizm_derin_dusunce_org.pdf Erişim tarihi: 21.09.2017
• Erkal, M. (2014). Sosyoloji (Toplumbilimi). Der Yayınları. İstanbul
• Ertürk, R. (2004). Türk Sosyolojisinin Gelişimi Üstüne. Sosyoloji Konferansları. (29). 87-97
• Fırat, N. Ş. (2006). Pozitivist yaklaşımın eğitim yönetimi alanına yansıması, alana getirdiği katkı ve sınırlılıkları. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 20, 40-51.
• Freeman, L. C. (1992). The sociological concept of" group": An empirical test of two models. American journal of sociology, 98(1), 152-166.
• Gamst, F. C. (1991). Foundations of social theory. Anthropology of Work Review, 12(3), 19-25.
• Garza, G. (2004). Descartes in the Matrix: Addressing the Question “What Is Real?” from Non-Positivist Ground. Janus Head, 7(2), 435-467.
• Günay, D. (2003). Bilimin Matematiksel (Olan) Temeli. İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları, Bildiriler Kitabı, s, 313-325.
• Hart, H. L. A. (1957). Positivism and the Separation of Law and Morals. Harv. L. Rev., 71, 593.
• Kramer, M. (2006). Legal positivism and objectivity. American Philosophical Association Newsletter on Philosophy and Law, 5, 9-13.
• Kurtyılmaz, D. (2018). Pozitivizmin Doğrulama ve Yanlışlama İlkeleri Ekseninde Modern Bilimin Bilgiyi Metafizikten Arındırma İdeali. BEÜ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, 5(1), 15-33.
• Nedir, B. (2011). Bilimsel Araştırma Yöntemleri I.
• Nonaka, I., & PELTOKORPI, V. (2006). Objectivity and subjectivity in knowledge management: a review of 20 top articles. Knowledge and process management, 13(2), 73-82.
• Özlem, D. (2013). Felsefe ve doğa bilimleri.
• Ryan, A. B. (2006). Post-positivist approaches to research. Researching and Writing your Thesis: a guide for postgraduate students, 12-26.
• Schwandt, T. A. (1994). Constructivist, interpretivist approaches to human inquiry. Handbook of qualitative research, 1, 118-137.
• Sharrock, W., & Button, G. (1991). The social actor: Social action in real time. Ethnomethodology and the human sciences, 137-175.
• Tanilli, S. (2016). Uygarlık Tarihi. Cumhuriyet Kitapları. İstanbul
• Taslaman, C. (2008). Modern Bilim, Felsefe ve Tanrı. İstanbul Yayınevi. İstanbul
• Topdemır, H. G. (1997). Galileo ve modern mekaniğin doğuşu. Felsefe Dünyası, 24, 42-52.
• Turner, B. S. (1997). The body in Western society: social theory and its perspectives. Religion and the Body, 15-41.
• Varel, A. (2017). Pozitivizm ve Siyaset: Yöntembilimsel Bir Eleştiri. AİD. Cilt 50. (3).