KEMAL TAHİR’İN DÜŞÜNCE DÜNYASINDA OSMANLI’DAN CUMHURİYET’E GEÇİŞ: DEĞİŞENLER VE DEĞİŞMEYENLER

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 2, 154 - 165, 30.11.2019

Hasan Kendirci

https://doi.org/10.38004/sobad.619164

Öz

Kemal Tahir Türk tarihine ilgi
duyan, Türklüğün ruhunu bulma arayışında ve iddiasında olan bir isimdir. Bu
alana dair yaptığı araştırmalarda ulaştığı bulguları ve ürettiği tezleri
romanlarında işleyerek edebi metinlerini birer tarihsel anlatıya
dönüştürmüştür. Uzun araştırmalara dayalı bu tespitlerini kimi zaman milliyetçi
kimi zaman evrensel kavramlarla ifade etmiştir. Ama her durumda resmi tezleri
sorgulayarak dönemine göre aykırı sayılabilecek görüşler ileri sürmüştür.
Özelikle Osmanlı’nın toplumsal yapısının nitelikleri, devletin yıkılarak yerine
Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulması gibi konularda çok tartışılan görüşler ortaya
atmıştır.

Kemal Tahir, Osmanlı devletinin
yıkılışını, yerine Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasını tüm çalışmalarının
merkezine koyduğu doğu – batı çatışması ekseninde değerlendirmiştir. Ona göre
Birinci Dünya Savaşı, Kurtuluş Savaşı gibi süreçler birkaç yüzyıldır devam eden
büyük savaşın son aşamalarıdır. Kurtuluş Savaşı yüzyıllardır tekrar edilen
hatalardan dönmek ve yeni bir başlangıç yapmak için iyi bir fırsat sunmuştur.
Halka dayalı, Batıdaki örneklerinden farklı ama çağı yakalamış bir devlet
kurmak imkanı yakalanmıştır. Ancak gerek geçiş süreci gerekse sonrasında
kurulan yeni rejim hakkında başlarda çok iyimser olan yazar kuruluş sürecinden
sonra Cumhuriyet’in gittiği yönü eleştirmeye başlamıştır. Çünkü ona göre geçiş döneminde
Batıyla birkaç yüzyıldır süren büyük savaşın ve hesaplaşmanın kazanılması
fırsatı kaçırılmıştır. Sonucunda kurulan rejim Osmanlı’nın hatalarını tekrar
ederek kapılarını batı dünyasına açmıştır. Bu da gerçekten bağımsız ve halkçı
bir rejimin kurulmasını engellemiştir. 

Anahtar Kelimeler

Kemal Tahir, Osmanlı, Kurtuluş Savaşı, Kemalizm, Cumhuriyet

Kaynakça

• Kemal Tahir, Yol Ayrımı, Sander Yayınları, İstanbul, 1973.
• Kemal Tahir, Notlar-Osmanlılık/Bizans, (Yay. Haz.: Cengiz Yazoğlu), Bağlam Yayınları, İstanbul, 1992.
• Kemal Tahir, Notlar/Batılaşma, (Yay. Haz.: Cengiz Yazoğlu), Bağlam Yayınları, İstanbul, 1992.
• Kemal Tahir, Esir Şehrin İnsanları, İthaki Yayınları, İstanbul, 1992.
• Kemal Tahir, Notlar/Çöküntü, (Yay. Haz.: Cengiz Yazoğlu), Bağlam Yayınları, İstanbul, 1992.
• Kemal Tahir, Devlet Ana, Tekin Yayınevi, Ankara, 1993.
• Kemal Tahir, Esir Şehrin Mahpusu, İthaki Yayınları, İstanbul, 2005.
• Kemal Tahir, Yorgun Savaşçı, İthaki Yayınları, İstanbul, 2005.
• Kemal Tahir, Kurt Kanunu, İthaki Yayınları, İstanbul, 2005.
• Avcı, M. Güven, “Kemal Tahir ve Devlet”, Kemal Tahir 100 Yaşında, (Ed. Ertan Eğribel – M. Fatih Andı), T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2010 içinde ss. 237-241.
• Avcılar, Suna Başak, “Asya Tipi Üretim Tarzı’na Veda”, Bilig, S. 22 (Yaz 2002), ss. 1-28. Kaynak: http://bilig.yesevi.edu.tr/yonetim/icerik/makaleler/3382-published.pdf. ,Erişim Tarihi: 10 Ocak 2019.
• Criss, Bilge, İşgal Altında İstanbul 1918-1923, İletişim Yayınları, İstanbul, 1994.
• Çavdar, Tevfik, “Roman, Tarih ve Kemal Tahir”, Bir Kemal Tahir Kitabı - Türkiye’nin Ruhunu Aramak, (Editör: Kurtuluş Kayalı), İthaki Yayınları, İstanbul, 2010 içinde, ss. 57-60.
• Dumont, Paul, “Beyaz Yıllar”, İstanbul 1914-1923, (Ed.: Stefanos Yerasimos), İletişim Yayınları, İstanbul, 1996 içinde, ss. 176-195.
• Eğribel, Ertan, “Kemal Tahir: Romancı, Sosyalist, Yerli Düşünür”, Kemal Tahir 100 Yaşında, (Ed.: Ertan Eğribel – M. Fatih Andı), T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2010 içinde, ss. 153-163.
• Güler, Zeynep, Süveyşin Batısında Arap Milliyetçiliği: Mısır ve Nasırcılık, Yeni Hayat Yayınları, İstanbul, 2004.
• Karslı, Barkın, “Kemal Tahir, Kemalizm ve Sosyalizm”, https://serbestsiyasa.com/?p=258, Erişim Tarihi: 16.10.2018.
• Kayalı, Kurtuluş, “Bizim Kuşağın Kemal Tahir Okuma Serüveni…”, Bir Kemal Tahir Kitabı - Türkiye’nin Ruhunu Aramak, (Editör: Kurtuluş Kayalı), İthaki Yayınları, İstanbul, 2010 içinde, ss. 41-56.
• Kayalı, Kurtuluş, “Kemal Tahir; Tarihçi, Sosyolog, Romancı”, Bir Kemal Tahir Kitabı - Türkiye’nin Ruhunu Aramak, (Editör: Kurtuluş Kayalı), İthaki Yayınları, İstanbul, 2010 içinde, ss. 199-207.
• Kendirci, Hasan, Türk Düşünce Tarihinde Köy, Libra Yayınları, İstanbul, 2016.
• Serpil, T. Seçkin, Kemal Tahir Eserlerinde İktidarın Kurumsallaşması ve Meşruluğu, http://www.umut.org.tr/userfiles/files/Document/document_e00a5915b2b74db0ace501bb4d8c0937.pdf, Erişim Tarihi: 01.12.2018.
• Toprak, Zafer, “Mütareke Döneminde İstanbul”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C. 6, Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul, ss. 19-23.Yılmaz, Coşkun, “Siyasetnameler ve Osmanlılarda Sosyal Tabakalaşma”, Osmanlı Ansiklopedisi, C. 4 (Ed.: Güler Eren), Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 1999.