THE PROBLEM OF THE RIGHT TO OBEDIENCE AND RESISTANCE TO THE STATE IN HOBBES’S LEVIATHAN

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 1, 29 - 42, 20.03.2025

Zeki Aktaş

https://doi.org/10.38004/sobad.1599019

Öz

In this study, the issues that Thomas Hobbes excluded from obedience to the state were discussed and, based on this, the question “Is there a place for the right to resist in Leviathan?” The question has been answered. Hobbes, who has an understanding of absolute and indivisible power, strictly prohibits disobedience to the state, but he also mentions with the same certainty that obedience to the state may be an exception. Hobbes’s defense of absolute obedience, on the one hand, and his mention of exceptions to obedience, on the other hand, have led to different interpretations. For example, while some researchers argue that Hobbes did not give the subjects a real right to resist, another group wrote that the theory of the right to resist is present in his texts. Moreover, while there are those who claim that what Hobbes wrote on this subject is fundamentally contradictory, there are also those who interpret the same writings as a coherent whole. In the final analysis, the right to resistance can be mentioned in Leviathan, but it cannot be said to be a systematic theory. Hobbes does not put forward a separate theory of the right to resist; It only expresses issues that can legitimately be objected to a political authority that falls outside its founding purpose. As a matter of fact, it is not reasonable for Hobbes, who sees a safe life as the purpose of existence of the state, to offer his subjects a systematic rebellion guide; Its purpose is to remind political authority of its reason for existence through exceptions to obedience.

Anahtar Kelimeler

Hobbes, Leviathan, State, Political Obedience, Right to Resist

HOBBES’UN LEVİATHAN’INDA DEVLETE İTAAT VE DİRENME HAKKI SORUNU

Öz

Bu çalışmada, Thomas Hobbes’un devlete itaati istisna tuttuğu hususlar ele alınmış ve buradan hareketle “Leviathan’da direnme hakkına yer var mıdır?” sorusu cevaplanmıştır. Mutlak ve bölünmez bir iktidar anlayışına sahip olan Hobbes, devlete itaatsizliği kesin olarak yasaklar ancak aynı kesinlikle devlete itaatin istisna olabileceği hususlardan da söz eder. Hobbes’un bir taraftan mutlak itaati savunması öte taraftan itaate istisna hâllerden söz etmesi farklı yorumlara yol açmıştır. Söz gelimi bir kısım araştırmacı, Hobbes’un uyruklara gerçek bir direnme hakkı vermediğini savunurken başka bir kısım ise onun metinlerinde direnme hakkı teorisinin mevcut olduğunu yazmıştır. Dahası Hobbes’un bu hususta yazdıklarının temelde çelişkili olduğunu iddia edenler kadar aynı yazıları tutarlı bir bütün olarak yorumlayanlar da vardır. Son tahlilde Leviathan’da direnme hakkından söz edilebilir ancak bunun sistematik bir teori olduğu söylenemez. Hobbes müstakil bir direnme hakkı teorisi ortaya koymaz; sadece kuruluş amacının dışına düşen bir siyasal otoriteye meşru olarak itiraz edilebilecek hususları dile getirir. Nitekim güvenli bir yaşamı devletin varoluş amacı olarak gören Hobbes’un, uyruklara sistematik bir isyan rehberi sunması makul değildir; onun amacı itaate istisna hâller üzerinden siyasal otoriteye varoluş nedenini hatırlatmaktır.

Anahtar Kelimeler

Hobbes, Leviathan, Devlet, Siyasal İtaat, Direnme Hakkı

Kaynakça

• Abramson, J. (2020). Minerva’nın baykuşu: Batı siyasi düşünce tarihi (İ. Yıldız, Çev.). Dipnot Yayınları.
• Ağaoğulları, M. A. & Köker, L. (2009). Kral-devlet ya da ölümlü tanrı. İmge Kitabevi.
• Bobbio, N. (1993). Thomas Hobbes and the natural law tradition (D. Gobetti, Trans.). University of Chicago Press.
• Burgess, G. (1994). On Hobbesian resistance theory. Political Studies, 42(1), 62-83.
• Çetinkaya, B. A. (2021). Felsefe tarihi: Antik Doğu’dan modern Batı’ya. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Geçit, B. (2020). Thomas Hobbes’da toplum sözleşmesi, egemenlik ve uyrukluk: Egemenin ve uyrukların hak ve yükümlülükleri nelerdir? Temaşa-Erciyes Üniversitesi Felsefe Bölümü Dergisi, (14), 110-124.
• Güriz, A. (2014). Hukuk felsefesi. Siyasal Kitabevi.
• Hallenbrook, C. R. (2016). Leviathan no more: The right of nature and the limits of sovereignty in Hobbes. The Review of Politics, 78(2), 177-200.
• Hampsher-Monk, I. (2004). Modern siyasal düşünce tarihi: Hobbes’tan Marx’a büyük siyasal düşünürler (N. Arat vd., Çev.). Say Yayınları.
• Hobbes, T. (2007). Elementa philosophica de cive/Yurttaşlık felsefesinin temelleri (D. Zarakolu, Çev.). Belge Yayınları.
• Hobbes, T. (2008). The elements of law, natural and politic: part I, Human nature, part II, De corpore politico, with Three lives. J. C. A. Gaskin (Ed.). Oxford University Press.
• Hobbes, T. (2013). Leviathan veya Bir din ve dünya devletinin içeriği, biçimi ve kudreti (S. Lim, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
• Keane, J. (1994). Demokrasi ve sivil toplum: Avrupa sosyalizminin açmazları, toplumsal ve siyasal iktidarın denetlenmesi sorunu ve demokrasi beklentileri üzerine (N. Erdoğan, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Martinich, A. P. (2013). Thomas Hobbes (A. Terzi, Çev.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Russell, B. (1997). Batı felsefesi tarihi: Ortaçağ (M. Sencer, Çev.). Say Yayınları.
• Ryan, A. (2021). Heredotus’tan günümüze siyasal düşünceler tarihi (A. Karasulu & D. Zarakolu, Çev.). Bilge Kültür Sanat.
• Skinner, Q. (2018). Hobbes ve cumhuriyetçi özgürlük (A. E. Zeybekoğlu, Çev.). Dost Kitabevi.
• Steinberger, P. J. (2002). Hobbesian resistance. American Journal of Political Science, 46(4), 856-865.
• Strauss, L. (2011). Doğal hak ve tarih (M. Erşen & P. Onur, Çev.). Say Yayınları.
• Şenel, A. (2013). Siyasal düşünceler tarihi: Tarihöncesinde İlkçağda Ortaçağda ve Yeniçağda toplum ve siyasal düşünüş. Bilim ve Sanat Yayınları.
• Venezia, L. (2015). Hobbes on legal authority and political obligation. Palgrave Macmillan.
• Watkins, J. W. N. (1995). Thomas Hobbes (N. Muallimoğlu, Çev.). M. Cranston (Ed.). Batı düşüncesinde siyaset felsefeleri (ss. 53-62) içinde. Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
• Zarakolu, C. D. (2013). Thomas Hobbes’un siyaset felsefesi. Belge Yayınları.