DETERMINATION OF ISTANBUL'S URBAN POPULATION FROM THE PERSPECTIVE OF 30 METROPOLITAN CITIES IN TURKEY (1980–2022)

Yıl 2023, Cilt: 14 Sayı: 2, 89 - 107, 19.08.2023

İrem Olğaç , Mesut Doğan

Öz

The "Metropolitan Municipality Law" no. 3030 enacted in 1984, the repeal of the "Metropolitan Municipality Law" no. 5216 and the Law no. 3030 enacted in 2004, and "Metropolitan Law No. 6360" enacted in 2012 brought a different dimension to the urbanization process in our country. While İstanbul, Ankara, and İzmir were the provinces where the first Metropolitan Municipality was established in 1984, Adana in 1986, Bursa, Gaziantep, and Konya in 1987, Kayseri in 1988, Antalya, Diyarbakır, Eskişehir, Erzurum, Mersin, Kocaeli, and Samsun in 1993, 1999 Sakarya municipalities gained the status of Metropolitan Municipality. Metropolitan Municipality was established in Aydın, Balıkesir, Denizli, Hatay, Malatya, Manisa, Kahramanmaraş, Mardin, Muğla, Ordu, Tekirdağ, Trabzon, Şanlıurfa, and Van provinces with the Law No. 6360 accepted by the Turkish Grand National Assembly on 12 November 2012. The number of metropolitan municipalities, which was 16 before the law numbered 6360, reached 30 with the applied law. With the establishment of metropolitan cities and the increase in their numbers, the city population in the total population has increased continuously. While 43.9% of the total population constituted the city population in 1980, 93.3% of the total population constituted the urban population in 2022. The total population of 30 metropolitan cities in Turkey as of 2022. It is 66.653.949. It is seen that the majority of the country's population is located in 30 metropolises. The most striking province among these metropolitan cities is Istanbul. The province of Istanbul gained the status of a Metropolitan Municipality in 1984. The city had a total population of 4.741.890 in 1980 before gaining metropolitan status. 2.909.455 of this population is urban and 1.832.435 is village population. From 1980 to 2022, the total and urban populations have continuously increasedy. Especially with Law No. 6360 the amount of urban population in the province has increased since 2012, with the transformation of villages into neighborhoods affiliated with metropolitan cities and the addition of town populations below 10.000 to the city population. The city population was 13.710.512 people in 2012, reaching 14.377.018 in 2014, 15.519.267 in 2019, and 15.907.951 in 2022. In this study, the urban population of Istanbul was analyzed from the perspective of 30 metropolitan cities between 1980-2022, based on the criteria used by the Turkish Statistical Institute (TUIK). Then, the amount of population, gender structure, and education level of the province in 2022 are emphasized.

Anahtar Kelimeler

Population, Urban Population, Metropolitan, Istanbul, Turkey

TÜRKİYE’DEKİ 30 BÜYÜKŞEHİR’İN PERSPEKTİFİNDEN İSTANBUL’UN ŞEHİRSEL NÜFUSUNUN TESPİTİ (1980-2022)

Öz

1984 yılında çıkarılan 3030 sayılı “Büyükşehir Belediyesi Kanunu”, 2004 yılında çıkarılan 5216 sayılı “Büyükşehir Belediyesi Kanunu” ile 3030 sayılı Kanun yürürlükten kaldırılması ve 2012 yılında çıkarılan 6360 sayılı “Büyükşehir Yasası” ülkemizdeki şehirleşme sürecine farklı bir boyut getirmiştir. 1984 yılında İstanbul, Ankara ve İzmir ilk Büyükşehir Belediyesi kurulan iller konumundayken, 1986’da Adana, 1987’de Bursa, Gaziantep ve Konya, 1988’de Kayseri, 1993’te Antalya, Diyarbakır, Eskişehir, Erzurum, Mersin, Kocaeli ve Samsun, 1999 Sakarya belediyeleri Büyükşehir Belediye statüsü kazanmıştır. 12 Kasım 2012 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde kabul edilen 6360 sayılı Kanunla Aydın, Balıkesir, Denizli, Hatay, Malatya, Manisa, Kahramanmaraş, Mardin, Muğla, Ordu, Tekirdağ, Trabzon, Şanlıurfa ve Van illerinde Büyükşehir Belediyesi kurulmuştur. 6360 sayılı kanundan önce sayıları 16 olan büyükşehir belediyesi uygulanan kanunla 30’a ulaşmıştır. Büyükşehirlerin kurulması ve sayıların artmasıyla birlikte toplam nüfus içerisinde şehir nüfusu sürekli artmıştır. 1980 yılında toplam nüfusun %43,9’u şehir nüfusunu oluştururken 2022 yılında ise toplam nüfusun %93,3’ü şehir nüfusunu meydana getirmiştir. Türkiye’deki 30 Büyükşehir’in toplam nüfusu 2022 yılı itibariyle 66.653.949’dur. Ülke nüfusunun büyük bir çoğunluğunun 30 Büyükşehir içerisinde yer aldığı görülmektedir. Bu büyükşehirler içerisinde en dikkat çeken ilimiz ise İstanbul’dur. İstanbul ili 1984 yılında Büyükşehir Belediyesi statüsü kazanmıştır. İl, Büyükşehir statüsü kazanmadan önce 1980 yılında toplam nüfusu 4.741.890’dır. Bu nüfusun 2.909.455’i şehir, 1.832.435’i ise köy nüfusunu oluşturmaktadır. 1980 yılından 2022 yılına kadar toplam nüfus ve şehir nüfusu sürekli artış göstermiştir. Özellikle 6360 Sayılı Kanun’la birlikte köylerin Büyükşehirlere bağlı mahallelere dönüştürülmesi ve 10.000 nüfus altındaki belde nüfuslarının şehir nüfusuna eklenmesiyle 2012 yılından itibaren ildeki şehir nüfusu miktarı yükselmiştir. 2012 yılında 13.710.512 olan şehir nüfusu, 2014’te 14.377.018, 2019’da 15.519.267, 2022’de ise 15.907.951’e ulaşmıştır. Bu çalışmada, Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) kullandığı kriter esas alınarak 1980-2022 yılları arasında 30 Büyükşehir’in perspektifinden İstanbul’un şehirsel nüfusu analiz edilmiştir. Daha sonra ilin 2022 yılı nüfusunun miktarı, cinsiyet yapısı ve eğitim durumu üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Nüfus, Şehir Nüfusu, Büyükşehir, İstanbul, Türkiye

Kaynakça

• ALİAĞAOĞLU, A. & UĞUR, A. (2013). Şehir Coğrafyası. Nobel Yayınevi. Ankara. D.İ.E. (1980-2000). Genel Nüfus Sayım İstatistikleri. Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu Yayınları.
• DOĞAN, M. (2012). Türkiye'de Şehirleşme: Büyükşehirler ve Şehirleşme Sürecinde Değişen Sosyo-Ekonomik Yapı. Prof. Dr. Süha Göney'e Armağan Kitabı (pp.239-280), İstanbul: Yazın Basın Yayın Matbaacılık.
• DOĞAN, M. (2014). Cities, Urbanization, Metropolises, and Related Problems: The Case Of Turkey, In Urban and Urbanization (pp.374-380), Sofya: St. Klıment Ohrıdskı Unıversıty Press.
• DOĞAN, M. & OLĞAÇ, İ. (2020). Edirne Şehri Nüfusunun Gelişimi ve Yapısal Özellikleri. Türk Coğrafya Dergisi, no.75, 7-16.
• DOĞAN SERTKAYA, Ö. (2009). “Nüfus Coğrafyası Açısından Bir İnceleme: Silivri”. Marmara Coğrafya Dergisi, S.20, 1-19.
• DOĞAN SERTKAYA, Ö. & GÖKBURUN, İ. (2019). İstanbul’da Köyden Mahalleye Evrilen Yerleşmeler. Coğrafya Dergisi, 39, 73-87.
• DOĞAN SERTKAYA, Ö. (2019). Nüfus Coğrafyası. Ed: M. Doğan & Ö. Sertkaya Doğan, Beşeri ve Ekonomik Coğrafya (s. 27-54). Pegem Akademi. Ankara.
• DOĞANAY, H. (1997). Türkiye Beşerî Coğrafyası. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, No: 2982. İstanbul.
• GÖKBURUN, G. (2014). Yüksekova İlçesinde Nüfus Hareketleri (1980-2013 Döneminde Yaşanan Göçün Nedenleri ve Sonuçları). İstanbul Üniversitesi Coğrafya Dergisi, 29, 99-119.
• SARI, C. (2008). Şehirleşme Sürecinde Beyşehir İlçesi’nin Nüfus Özellikleri. Doğu Coğrafya Dergisi, 13(20), 77-94.
• ŞAHİN, S. (2016). Değişen Dünya Nüfus Yapısının Görsel Materyallerle İfadesi: Nüfus Piramitlerini Yeniden Düşünmek. TÜCAUM Uluslararası Coğrafya Sempozyumu, 13-14 Ekim. Ankara.
• TUNCER, B. & BAKIRCI, M. (2019). 6360 Sayılı Büyükşehir Yasasının Türkiye’nin Kırsal Yerleşim Düzenine Mevcut ve Muhtemel Etkileri: Konya Örneği. 1. İstanbul Uluslararası Coğrafya Kongresi, İstanbul.
• TÜİK (2007-2021). Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Verileri.
• TÜMERTEKİN, E. & ÖZGÜÇ, N. (2017). Beşerî Coğrafya İnsan-Kültür-Mekân. Çantay Kitabevi.
• YAZICI, H., AKPINAR, E., & ŞAHİN, İ. F., (2005). Doğu Anadolu Bölgesi’nde Hızla Nüfus Kaybeden Tipik Bir İlçe Merkezi Pülümür. Doğu Coğrafya Dergisi, vol.10, 7-30.
• YILDIRIM, C. & BIÇAKÇI, H. (2018). “6360 Sayılı Kanun’un Kır Kent Karşıtlığı Bağlamında Çarşamba Kırsalı Üzerine Etkileri”. Kent Yönetiminde Yeni Yaklaşımlar ve Etkin Belediyecilik Uygulamaları. Nobel Akademik Yayıncılık. Ankara.
• YILMAZ, C. (1992). Batı Avrupa Ülkelerinde Çalışan İşçilerimizin Türkiye’deki Hızlı Şehirleşme Hareketine Etkileri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(1), 290-314.
• URL: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2004/07/20040723.htm (Erişim: 04.12.2021)
• URL: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/12/20121206-1.htm (Erişim: 06.12.2021)