NEDİM DİVANI'NDAN ÖRNEKLERLE DİVAN ŞİİRİNDE ANLAM-BAĞLAM İLİŞKİSİ

Yıl 2023, Cilt: 14 Sayı: 2, 186 - 192, 19.08.2023

Yaprak Uçar

Öz

Bir şiirin anlamına ulaşmak ve edebî değerini ortaya koyabilmek için şiir metninin amacına uygun ve doğru bir şekilde incelenmesi şarttır. Bu bakımdan anlam-bağlam ilişkisine dayanan metin sözlükleri, bir eseri oluşturan her dil unsurunun bağlama göre değişen anlamlarının tespit edilmesi açısından önem arz eden çalışmalardır. XVIII. yüzyıl şairlerinden Nedim (öl.1730), şiirlerinin edebî değeri ve şiire getirdiği yenilikler bakımından Divan şiirinde önemli bir yere sahiptir. Dolayısıyla Nedim’in özgün bir üslupla şiirler yazması ve dile hâkimiyeti ölçüsünde bir sözcüğe birçok mana yükleyebilecek nitelikte bir şair olması bu çalışmayı hazırlamaya yönlendiren en önemli etken olmuştur. Bu çalışmada Divan şiirinde sözcüklerin “bağlam”a göre nasıl farklı anlamlar kazandığı, Nedim Divanı’nın esas alındığı “Nedim Divanı Sözlüğü” çalışmasından örnekler verilerek sunulmuştur. Bu tür çalışmaların sözlük bilimine, üslup ve dil incelemelerine katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Divan şiiri, Nedim, metin sözlüğü, bağlam, anlam

MEANING-CONTEXT RELATIONSHIP IN DİVAN POETRY WITH EXAMPLES FROM NEDİM DİVAN'S

Öz

In order to reach the meaning of a poem and reveal its literary value, it is necessary to examine the text of the poem in accordance with its purpose and correctly. In this respect, text dictionaries based on the meaning-context relationship are important studies in terms of determining the changing meanings of each language element that makes up a work according to the context. XVIII. Nedim (d.1730), one of the 19th century poets, has an important place in Divan poetry in terms of the literary value of his poems and the innovations he brought to poetry. Therefore, Nedim's writing poems in a unique style and being a poet capable of ascribing many meanings to a word to the extent of his command of the language were the most important factors that led to the preparation of this study. In this study, how the words in Divan poetry have different meanings according to the "context" is presented by giving examples from the "Nedim Divanı Sözlüğü" study based on Nedim's Divan. It is thought that such studies will contribute to lexicography, style and language studies.

Anahtar Kelimeler

Divan poetry, Nedim, glossary, context, meaning

Kaynakça

• Abdülkâhir el-Cürcânî. (2018). Esrâru’l-Belâgat- Belâgatin Sırları. (Z. Çelik. ter.). İstanbul: Lıtera Yayınları.
• Akalın. Ş. Haluk (Mart 2010). “Sözlüğün Tarihi”, Türk Dili-Dil ve Edebiyat Dergisi, C. XCVIII, s. 268-279.
• Aksan. D. (2009). Her Yönüyle Dil. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aksan. D. (2016). Anlambilim, Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Aksoy. Ö. A. (1988). Atasözleri ve Deyimleri Sözlüğü. Ankara: İnkılap Kitabevi.
• Aktaş. Ş. (2007). Edebiyatta Üslup ve Problemleri. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Akün, Ö. Faruk. “Divan Edebiyatı”, Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/divan-edebiyati (02.04.2023).
• Boyalık. M.T. (2016). Dil, Söz ve Fesahat, Abdülkâhir el-Cürcânî’nin Sözdizimi Nazariyesi, İstanbul: Klasik Yayınları.
• Boztepe. H.N.(1338-40) Nedim Divanı, İstanbul: İkdam Matbaası.
• Bölükbaşı. R. T. (2018). Sanat ve Estetik Yazıları. (A. Uçman. haz.). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Çavuşoğlu. M. (1986). “Divan Şiiri”. Türk Dili-Dil ve Edebiyat Dergisi(Türk Şiiri Özel Sayısı II). Yıl:36. C.LII, s.415-417.
• Çavuşoğlu. M. (1999). “Bir Beyitin Çevresinde”. Osmanlı Divan Şiiri Üzerine Metinler. (M. Kalpaklı. der.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. s.204-207.
• Durmuş. İ. “Sözlük”.Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/sozluk#1 (29.05.2023).
• Filizok. R. (2001). Anlam Analizine Giriş., Yayın no: 115, İzmir: Ege Üniveristesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Gölpınarlı. A. (2015). Nedim Divanı. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Günay. V. D. (2007). Metin Bilgisi, İstanbul: Multılıngual Yabancı Dil Yayınları.
• Kocatürk. V. M. (1964). Türk Edebiyatı Tarihi, Ankara: Edebiyat Yayınevi.
• Latifî. (1999). Latifi Tezkiresi. (M. İsen, haz.). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Macit, M. (2016). Nedim Divanı. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Mazıoğlu. H. (2012). Nedim’in Divan Şiirine Getirdiği Yenilikler. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Mengi. M. (Summer 2007). “Metin İncelemesi Aşamaları, Terimleri ve Bunlardan Biri: Metin Tahlili”, Turkish Studies/Türkoloji Araştırmaları, Volume 2/3, s.411-412.
• Öz. Y. (2010). Tarih Boyunca Farsça-Türkçe Sözlükler. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Paz. O. (1995). Şiir Nedir?-Yay ve Lir, (Ö. Saruhanlıoğlu. çev.). İstanbul: Era Yayınları.
• Saraç. Y. (2007). Klasik Edebiyat Bilgisi-Belâgat, İstanbul: 3F Yayınları.
• Tulum. M. (2017). Tarihî Metin Çalışmalarında Usul. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Vardar. B. (1980). Dilbilim ve Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tarlan. A. N. (1999). “Divan Edebiyatında Sanat Telakkisi”. “Divan Edebiyatı” Osmanlı Divan Şiiri Üzerine Metinler. (M. Kalpaklı. der.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. s.99-110.
• Tanpınar. A. H. (2015). On Dokuzuncu Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tunalı. İ. (2014). Sanat Ontolojisi, İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu: https://sozluk.gov.tr/ https://www.tebdiz.com/