Öz
Türkçede eylem köklerine biçimlenerek onlara emir, rica,
yalvarma, istek, sabırsızlık ve öneri gibi anlamlar yükleyen -sAn/-nIz-A biçimbirimi vardır. Yaptığımız ilk araştırmalar bize “-
sA”nın, dilek veya şart bildiren biçimbirim; “-n/-nIz”ın ise
2.tekil/çoğul kişi uyumuna girmiş ek işlevindeki biçimbirimler
olduğunu düşündürmüştür. “-A” ise seslenme edatı olarak
değerlendirilmiştir. Ancak detaylı literatür taramaları sonucunda
“-sA-n/-nIz-A”nın, kaynaşık (clitic) işlevli biçimbirim olarak
çözümlendiği de görülmüştür.
Yukarıdaki açıklamalar çerçevesinde bu çalışmanın amacı, -sAn/-nIz-A biçimbiriminin, ek olarak mı yoksa kaynaşık olarak mı
çözümlenmesi gerektiğini saptamaktır. (1) ve (2)'de verilen
örnekler üzerinden oluşturulan araştırma soruları şunlardır:
(1) Bu akşam bize yemeğe gel-se-n-e.
(2) Sus-sa-nız-a.
a) -sA-n/-nız-A yapısı içindeki -sA biçimbirimi, dilek-şart
kipi kategorilerinden hangisine aittir?
b) Eğer “-sA”nın ve “-A”nın kaynaşık olduğu düşünülürse, -
n/-nIz eylemcil kişi uyumları, ek görevini üstlenebilir mi?
Davranışsal gözlem tekniğiyle gerçekleştirilen bu araştırmanın
yöntemi, (1) ve (2)'de verilen örneklerin kullanıldığı Ertelenmiş
Ekleştirme (Ing. Suspended Afxation) ölçeği çerçevesinde
oluşturulmuştur. Elde edilen bulgular sonucunda “-sA”nın sonsuz
hece (non-terminal) olduğu ve k paradigması kişi uyumundaki
–n/-nIz ile sözcük oluşumunu tamamladığı için ek görevi gördüğü
saptanmıştır. -A seslenme ilgecinin de bu ek yapısına dahil olduğu
kanısına varılmıştır.
Anahtar Kelimeler
SA-n/-nIz-A Biçimbirimi Kaynaşıklık Dilek/Şart Biçimbirimi Ertelenmiş
Kaynakça
- Aslan Demir, S. (2007). Türkiye Türkçesinde İsteme Anlam Birimi: Dilbilgisel ve Toplum Dilbilimsel Bir İnceleme, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
- ---. (2008). Türkçede İsteme Kipliği: Semantik-Pragmatik Bir İnceleme, Ankara: Grafiker Yayıncılık.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Türk Dili ve Edebiyatı (Diğer) |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 2 Ocak 2021 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2021 Cilt: 12 Sayı: 1 |
