KENTSELLİĞİN TARİHİNDE NİTELİKTEN NİCELİĞE GEÇİŞ SÜREÇLERİ ÜZERİNDEN CUMHURİYETİN BAŞLANGICINDA ANKARA'NIN KENTSEL KATMANLARI

Yıl 2022, Cilt: 13 Sayı: 2, 99 - 115, 02.07.2022

Manolya Ayşe Tokalı

https://doi.org/10.33537/sobild.2022.13.2.10

Öz

21. yüzyılın ilk çeyreğinin sonlarında, dünya nüfusunun kentlerde
yoğunlaşması kentsellik ve biriktirdiklerini her zamankinden daha
çok yönlü ve katmanlı bir sürece yöneltmektedir. Kentlerin ziksel
genişlemelerinin yanı sıra kentselliğin tanımı, kökenlerinin geriye
dönük zamanda nereye indiği ve tarihselliğinin geçirdiği değişim
süreçleri konusu önemli araştırma sorularını içermektedir.
Şüphesiz kentsellik bu etkilerin ve birikimlerin azlığı ya da çokluğu
doğrultusunda birbirleriyle karşılaşmaları, çok katmanlı
oluşumları, zaman içinde duraksama veya hızlanmalarıyla birlikte
ilerlemiştir. Bu anlamda Ankara da bulunduğu coğrafyasında
kendi tarihsel sürecini yaratmıştır. Anadolu'nun merkezinde bir
yerleşim olarak Frig ve Galat uygarlıklarına kadar dayanan üç bin
yıllık geçmişle önemli ve zengin bir kentsellik tarihine sahiptir. Bu
birikim daha sonraları eklenen Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı
dönemlerine ait katmanlarla daha değerli hâle gelmiştir. Osmanlı
İmparatorluğu'nun son dönemlerinde batının gerçekleştirdiği
sanayi devriminden uzak kalışı Ankara için de geçerli olmuş, batı
ile denklik yakalayamamış ve kaynaklarını mütevazi biçimde
kullanabilen bir yerleşim olarak kalmıştır. Dolayısıyla Ankara için
planlı bir kentleşme ancak Cumhuriyet sonrası başkentlik konumu
ile gerçekleşmeye başlamıştır. Bu konum bir taraftan imar ve
planlama çalışmalarını gerektirirken aynı zamanda ülke için
devletin kalkınma modeline ev sahipliği yaptığı, örnek bir
kentselliğin tanımlandığı dönemdir. Ancak gereksinimler yerine
getirilse bile, cumhuriyet dönemi öncesi uygarlıkların zengin
birikimlerinin planlı ve plansız uygulamalarla günümüze gereğince
nasıl ulaştığı çeşitli sorular içermektedir. Ankara'nın kentsellik
sürecinin değerlendirilmesi kentselliğin doğuşuyla birlikte, Tarih
Öncesinden, Modern Öncesi dönemi, Erken Modern ve Modern
Dönemden geçip, nicelikten niteliksizleşmeye geçtiği Çağdaş
Dönemi ile birlikte, günümüz megakentlerin yükseldiği bir süreç
üzerinden yapılacaktır. Şüphesiz kentsellik bütün bu tarihsel
akışta sosyal, ekonomik, toplumsal, siyasi dinamiklerin, tarihe
sıçrama olanağı veren keşierin, buluşların doğrudan etkilerini
barındırmıştır. Ankara, bu etkilerle sürekli bir etkileşimde
bulunmasa da kendine özgü kentsellik tarihine sahiptir. Bu derin
ve değerli birikimin gelecek kuşaklara aktarılması var olan kentsel
katmanların her birine yer ve değer verilmesiyle gerçekleşebilir. Bu
nedenle cumhuriyet sonrası, tarihsel katmanların üzerine yayılan
planlı ve plansız yapılaşma öncesi durum tespiti yapmak yerinde
olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kentsellik;, Kentselliğin Kökenleri;, Kentsel Katmanlar;

Kaynakça

• ‘’Bir Yaşam Biçimi olarak Kentlileşme’’ Louis Wirth içinde, 20. Yüzyıl Kenti, Paul K. Hatt.(…) Edward W. Soja. (2002). Der. ve Çev. Bülent Duru, Ayten Alkan. Ankara: İmge .s. 77-106.