1945 SOVYET TALEPLERİ (STALİN) KRİZİ VE KRİZİN DIŞ POLİTİKA ANALİZİ

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 2, 215 - 225, 31.07.2024

Remzi Cırıkoğlu

Öz

2’nci Dünya Savaşı’ndan güçlü bir şekilde ve galip olarak çıkan Sovyetler Birliği, Doğu Avrupa ülkelerinde yayılmacı politikalarını uygulamış ve Türkiye üzerinde de kendi istekleri doğrultusunda yeni antlaşmaların yapılmasını dikte ettirmiş, bu kapsamda Türkiye’den toprak, boğazların güvenliğinin sağlanmasında yetki ve Montrö’nün değiştirilmesini, aksi takdirde Dedeağaç’ta bir askeri üs verilmesini talep etmiştir. Bu doğrultuda, Türkiye ve Sovyetler Birliği arasında başlayan kriz, Türkiye’nin Batı bloğuna yönelmesi ve karşılıklı notalar ile devam etmiş ve Rus lider Stalin’in ölümü ile Sovyetlerin taleplerinden vazgeçmesi sonucunda ortadan kalkmıştır. Yaşanan kriz kapsamında; kriz öncesi, safhası ve sonrası ile kriz yönetimi ve alınan kararlar, karar verme modeli, karar alıcılar ve etkileri, amaç-hedef-araç ilişkileri, kriz sonrası ulusal ve uluslararası etkileri üzerine bir analiz yapılması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sovyet Talepleri, Stalin Krizi, Türk-Sovyet İlişkileri

1945 SOVIET DEMANDS (STALIN) CRISIS AND FOREIGN POLICY ANALYSIS OF THE CRISIS

Öz

The Soviet Union, which emerged strongly and victorious from the Second World War, implemented its expansionist policies in Eastern European countries and dictated the conclusion of new agreements on Turkey in line with its wishes, in this context, it demanded land from Turkey, authority to ensure the security of the straits and Montreux. He demanded that the city be changed, otherwise a military base would be given in Dedeağaç. In this regard, the crisis that started between Turkey and the Soviet Union continued with Turkey's orientation towards the Western bloc and mutual notes, and ended as a result of the death of Russian leader Stalin and the Soviets giving up their demands. Within the scope of foreign policy analysis of the crisis, it is aimed to make an analysis on pre-crisis, phase and post-crisis, crisis management and decisions taken, decision-making model, decision makers and their effects, goal-target-means relationships, national and international effects after the crisis.

Anahtar Kelimeler

Soviet Demands, Stalin Crisis, Turkish-Soviet Relations

Kaynakça

• Aksu, Fuat. Türk Dış Politikasında Karar Alma Kriz Yönetimi Süreç Analizi. İstanbul: Dış Politika ve Kriz İncelemeleri Yayınları, 2017.
• Alkan, M.Nail. “Truman Doktrini Krizi”. İçinde Türk Dış Politikasında 41 Kriz:1924-2012. Ankara: Kripto Yayınları, 2012. Allison, Graham T. “Conceptual models and the Cuban missile crisis”. American political science review 63, sy 3 (1969): 689-718.
• Allison, Graham T., ve Philip Zelikow. Essence of decision: Explaining the Cuban missile crisis. C. 327. 729.1. Little, Brown Boston, 1971.Bilge, A.Suat. Güç Komşuluk: Türkiye-Sovyetler Birliği İlişkileri 1920-1964. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1992.
• Bilge, A.Suat. Güç Komşuluk: Türkiye-Sovyetler Birliği İlişkileri 1920-1964. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1992.
• Erkin, Feridun Cemal. Türk-Sovyet İlişkileri ve Boğazlar Meselesi. Ankara: Başnur Matbaası, 1968.
• Erol, Mehmet Seyfettin. “Sovyet Talepleri (Stalin) Krizi”. İçinde Türk Dış Politikasında 41 Kriz: 1924-2012. Ankara: Kripto Yayınları, 2012.
• Ertem, Barış. “Türkiye Üzerindeki Sovyet Talepleri ve Türk-Sovyet İlişkileri (1939-1947)”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 3, sy 11 (2010): 252-73.
• Esmer, Ahmet Şükrü ve Sander, Oral. “İkinci Dünya Savaşı’nda Türk Dış Politikası (1939-1945 Dönemi)”. İçinde Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1995. Ankara: Siyasal Kitabevi, 2014.
• Güleç, Cansu. “Dış Politika Analizinde Karar Verme Süreci ve Karar Verme Modelleri”. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi 3, sy 1 (2018): 12.
• Gürel, Nurhak. “Dış Politika Analizi ve Uluslararası İlişkiler Disiplininin Sorunlarına Katkıları Üzerine Bir İnceleme”. Uluslararası Politik Araştırmalar Dergisi 4, sy 3 (27 Aralık 2018).
• Gürün, Kamuran. Dış İlişkiler ve Türk Dış Politikası: 1939’dan Günümüze. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, 1983.
• Hale, William. Türk Dış Politikası 1774-2000 (Çev. Petek Demir). İstanbul: Mozaik Yayınları, 2003.
• Hasanlı, Cemil. Tarafsızlıktan Soğuk Savaşa Doğru Türk-Sovyet İlişkileri: 1939-1953. Ankara: Bilgi Yayınevi, 2011.
• Howard, Harry N.. Turkey, The Straits and US Policy. London: The John Hopkins University Press, 1974.
• İşyar, Ömer Göksel. Türk Dış Politikası: Sorunlar ve Süreçler. Bursa: Dora Basım-Yayın, 2017.
• Kohn, Hans. Panislavizm ve Rus Milliyetçiliği (Çeviren Agâh Oktay Güner). İstanbul: Kervan Yayınları, 1983.
• Smith, Joseph and Davis, Simon. The A to Z of the Cold War. Scarecrow Press, 2005. tdpkrizleri.org. “1945 Sovyet Talepleri | Türk Dış Politikası Kriz İncelemeleri”. Erişim 24 Ekim 2023. https://www.tdpkrizleri.org/2013/10/10/1945-sovyet-talepleri-2/.
• Tellal, Erel. “1945-1960, SSCB’ye İlişkiler”, Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar. C. 1. İstanbul: İletişim Yayınları, 2001.
• Weisband, Edward. İkinci Dünya Savaşı’nda İnönü’nün Dış Politikası II. (Çeviren M.A.Kayabal). İstanbul: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık, 2000.
• Yücebaş, Ferit. “Türkiye-Sovyetler Birliği İlişkilerinde Eksen Kayması (1939-1953)”. İçinde Türkiye-Rusya İlişkileri: Dünü, Bugünü ve Yarını (Ed.Prof.Dr.İ.Topsakal, A.K.Zengin). Ankara: Nobel Yayıncılık, 2021.