KÖMÜR DAMARLARININ GAZ İÇERİKLERİNİN TESPİT EDİLMESİ – GENEL BİR BAKIŞ

Yıl 2016, Cilt: 2 Sayı: 22, 1 - 12, 27.12.2016

Özer Ören Mehmet Özdemir Cem Şensöğüt

Öz

Global dünyada enerjiye olan talebin artışı; kömür
orijinli üretim miktarlarının da buna paralel olarak artmasına ve gün geçtikçe
daha derin damarlara inilmesine neden olmuştur. Özellikle derin sahalarda
yapılan kömür üretimleri, iş sağlığı ve güvenliği konularının daha da önem
kazandığı günümüzde, ileride yaşanması muhtemel ani kömür ve gaz püskürmesi
gibi facialar için zemin hazırlamaktadır. Önceki dönemlerde de sıklıkla
karşılaşılmış bu facia ve trajedileri minimize etmek ve kömür damarının bu tip
özelliklerine göre gerek üretim gerekse de havalandırma planlarını oluşturmak
adına, kömür damarının gaz içeriğini belirlemek hayati önem taşımaktadır.
Yapılan bu çalışmada; genel olarak kömür damarlarının gaz içeriğini tespit
etmede kullanılan yöntemler üzerinde bilgiler verilmiş ve geçmişten günümüze
kadar ülkemizde ve dünyada envanterlere girmiş gaz ve kömür püskürmesi olayları
ile ilgili bilançolara değinilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ani Gaz Püskürmesi, Kömür

Kaynakça

• [1] Aguado M.B.D., Nicieza C.G., 2007, Control and prevention of gas outbursts in coal mines: Riosa–Olloniego coalfield - Spain, International Journal of Coal Geology, 69,253-266.
• [2] Barış, K., Oskan, M., Didari. V., 2015, TTK Armutçuk Müessesesi büyük damar gaz içeriğinin doğrudan ölçme yöntemiyle belirlenmesi, Madencilik, 54/2,3-12
• [3] Beamish, B.B., Crosdale, P.J., 1998, Instantaneous outbursts in underground coal mines: an overview and association with coal type. International Journal of Coal Geology, 35, 27–55
• [4] Bertard, C., Bruyet, B., Gunther, J., 1970, Determination of desorbable gas concentration of coal (direct method). International Journal of Rock Mechanics and Mining Science, 7,43-65
• [5] Chase, R.W., 1979, A comparison of methods used for determining the natural gas content of coalbeds from exploratory cores, US Department of Energy, METC/CR-79/18, 257 pp.
• [6] Chen, K.P., 2011, A new mechanistic model for prediction of instantaneous coal outbursts — Dedicated to the memory of Prof. Daniel D. Joseph, International Journal of Coal Geology, 87,72-79
• [7] Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (ÇSGB), 2011, Yeraltı ve yerüstü maden işletmelerinde iş sağlığı ve güvenliği rehberi, 43, s.138
• [8] Diamond, W.P. and Schatzel, S.J., 1998, Measuring the gas content of coal: a review, International Journal of Coal Geology, 35,311-331
• [9] Diamond, W.P., Schatzel, S.J., Garcia, F., Ulery, J.P., 2001, The Modified Direct Method: A Solution for Obtaining Accurate Coal Desorption Measurements. Proceedings International Coalbed Methane Symposium, Tuscaloosa, Alabama,331-342.
• [10] Didari, V., Çakıra, A., 1996, TTK Karadon işletmesi büyük damarında metan gazı içeriğinin incelenmesi, Madencilik, 35/3,27-37
• [11] Didari, V., Ökten, G., 1989, Taşkömürünün içerdiği gaz miktarının ölçülmesinde uygulanan yöntemler, Madencilik, 28/1,17-23
• [12] Esen, O., 2013, Türkiye Taşkömürü Kurumu Ocaklarındaki Ani Gaz Ve Kömür Püskürmesi Olaylarının Değerlendirilmesi ve Olayları Etkileyen Faktörlerin Araştırılması, Yüksek Lisans Tezi, İTÜ, İstanbul, Türkiye
• [13] Fisne, A., Esen, O., 2014, Coal and gas outburst hazard in Zonguldak Coal Basin of Turkey and association with geological parameters, Natural Hazards, 74,1363-1390
• [14] Guan, P., Wang, H., Zhang, Y., 2009, Mechanism of instantaneous coal outbursts, Geology, 37,10,915-918
• [15] Jackson, L.J., 1984, Outbursts in coal mines, Technical Report, No: ICTIS/ TR25, Int. Energy Agency Coal Res., London. 55 pp.
• [16] Karmakar, B., Ghosh, T., Ojha, K., Pathak, A.K., Devraju, J., 2013, Effects of chemical composition and petrography of coal for coalbed methane evaluation with special reference to in-situ gas content, 10th Biennial International Conference & Exposition, Kochi, India
• [17] Kissell, F.N., C.M. McCulloch, C.H. Elder, 1973, The Direct Method of Determining Methane Content of Coalbeds for Ventilation Design, U.S. Bureau of Mines, Report of Investigations 7767, 17 p.
• [18] Köse H., Kahraman B., 2009, Kaya Mekaniği Ders Kitabı, 4. Baskı, Dokuz Eylül Üniversitesi Müh. Fakültesi Basım Ünitesi, İzmir, Türkiye
• [19] Kural, O., 1998, Kömür Özellikleri, Teknolojisi ve Çevre İlişkileri, Özgün Ofset Matbaacılık A.Ş.
• [20] Lama, R.D., Bodziony, J., 1998, Management of outburst in underground coal mines, International Journal of Coal Geology, 35,83–115
• [21] Lama, R.D., Saghafi, A., 2002, Overview of gas outbursts and unusual emissions, Proceedings of Coal Operators’ Conference, University of Wollongong, Australia, pp. 74–88
• [22] Li, G., Saghafi, A., 2014, Comparing potentials for gas outburst in a Chinese anthracite and an Australian bituminous coal mine, International Journal of Mining Science and Technology, 24,391-396
• [23] Maden İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği, 2013, T.C. Resmi Gazete, 28770, 19.09.2013
• [24] Ökten, G., 1983, Zonguldak Taşkömür Havzasındaki Ani Gaz ve Kömür Püskürmesi Olaylarının İncelenmesi ve Olaya Eğilimli Zonların Belirlenebilirliğinin Araştırılması, Doktora Tezi, İTÜ, İstanbul, Türkiye
• [25] Ökten, G., Kural, O., 1976, Ani gaz ve kayaç püskürmelerinin oluşumu, Madencilik, 15/3,14-18
• [26] Özer, S.C., Ergenekon, Ö.A., Esen, O., Fişne, A., 2015, Zonguldak taşkömürü havzası kömür damarlarının gaz içeriklerinin belirlenmesi, MT Bilimsel-Yeraltı Kaynakları Dergisi, 4,7,51-66
• [27] Saghafi, A., 2016, Determination of the gas content of coal, Proceedings of Coal Operators’ Conference, University of Wollongong, Australia, 347-356
• [28] Saghafi, A., Williams, D.J., Roberts, D.B., 1995, Determination of coal gas content by quick crushing method, CSIRO Investigation Reports, CET/IR391R, 9 pp.
• [29] Smith, D.M., Williams, F.L., 1981, A new technique for determining the methane content of coal, Proceedings 16th Intersociety Energy Conversion Engineering Conference, New York, 1272-1277
• [30] Sorbbe, J., Kocal, K., 1978, Ani metan ve kömür püskürmeleri, Madencilik, 17/3,25-34
• [21] Lama, R.D., Saghafi, A., 2002, Overview of gas outbursts and unusual emissions, Proceedings of Coal Operators’ Conference, University of Wollongong, Australia, pp. 74–88
• [22] Li, G., Saghafi, A., 2014, Comparing potentials for gas outburst in a Chinese anthracite and an Australian bituminous coal mine, International Journal of Mining Science and Technology, 24,391-396
• [23] Maden İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği, 2013, T.C. Resmi Gazete, 28770, 19.09.2013
• [24] Ökten, G., 1983, Zonguldak Taşkömür Havzasındaki Ani Gaz ve Kömür Püskürmesi Olaylarının İncelenmesi ve Olaya Eğilimli Zonların Belirlenebilirliğinin Araştırılması, Doktora Tezi, İTÜ, İstanbul, Türkiye
• [25] Ökten, G., Kural, O., 1976, Ani gaz ve kayaç püskürmelerinin oluşumu, Madencilik, 15/3,14-18
• [26] Özer, S.C., Ergenekon, Ö.A., Esen, O., Fişne, A., 2015, Zonguldak taşkömürü havzası kömür damarlarının gaz içeriklerinin belirlenmesi, MT Bilimsel-Yeraltı Kaynakları Dergisi, 4,7,51-66
• [27] Saghafi, A., 2016, Determination of the gas content of coal, Proceedings of Coal Operators’ Conference, University of Wollongong, Australia, 347-356
• [28] Saghafi, A., Williams, D.J., Roberts, D.B., 1995, Determination of coal gas content by quick crushing method, CSIRO Investigation Reports, CET/IR391R, 9 pp.
• [29] Smith, D.M., Williams, F.L., 1981, A new technique for determining the methane content of coal, Proceedings 16th Intersociety Energy Conversion Engineering Conference, New York, 1272-1277
• [30] Sorbbe, J., Kocal, K., 1978, Ani metan ve kömür püskürmeleri, Madencilik, 17/3,25-34
• [31] Standards Association of Australia, 1991, Australian Standards AS 3980: Guide to the determination of desorbable gas content of coal seams-direct method, North Sydney, NSW
• [32] Şensöğüt, C., Barış, K., 2015, Kömür Damarlarının Gaz İçeriğinin Belirlenmesi - Örnek Bir Uygulama, Çukurova Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 30,1,223-229
• [33] Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu (TKİ), 2015, Kömür Sektör Raporu (Linyit) 2014.
• [34] Türkiye Taş Kömürü Kurumu (TTK), 2009, Türkiye Taşkömürü Kurumu Ani Gaz Ve Kömür Püskürmesi (Degaj) Olaylarına Karşı Alınacak Emniyet Tedbirleri Yönergesi
• [35] Ulery, J.P., Hyman, D.M., 1991, The modified direct method of gas content determination: application and results, Proceedings the Coalbed Methane Symposium, The University of Alabama, Tuscaloosa, 489-500
• [36] Zhai, C., Xiang, X., Xu, J., Wu, S., 2016, The characteristics and main influencing factors affecting coal and gas outbursts in Chinese Pingdingshan mining region, Natural Hazards, 82,507-530.