Cumhuriyet Gazetesi’ndeki (1955-2025) Anneler Günü İçeriklerinin Analizi: Cinsiyetçi İkiyüzlülük Kavramına Örnek Olabilir mi?

Yıl 2025, Cilt: 28 Sayı: 2, 1 - 22, 29.10.2025

Kinem Tokdemir

https://doi.org/10.18490/sosars.1813062

Öz

Bu araştırma; Türkiye'de 1930-2025 yılları arasında Cumhuriyet Gazetesi’nde yer alan Anneler Günü
içeriklerini inceleyerek, annelik kavramının geçirdiği toplumsal değişmeyi cinsiyetçi ikiyüzlülük kavramı
bağlamında analiz etmeyi hedeflemektedir. Cinsiyetçi ikiyüzlülük problematiğinden yola çıkan
araştırmada, Cumhuriyet’in ilk yıllarından günümüze Anneler Günü kutlamalarının başlangıçta görünür
olmadığı; daha sonraki yıllarda duygusal, ticari ve tüketim odaklı olarak yüceltildiği ve bir yandan da
eleştirildiği anlaşılmaktadır. Dönemin zihniyetini gözlemlemek için Cumhuriyet Gazetesi’nin tercih
edilmesi; bu gazetenin toplumsal değişmeyi görünür kılması nedeniyle önemlidir. Dolayısıyla bu
değişmenin cinsiyetçi ikiyüzlülüğe ne kadar örnek oluşturduğu problemi ve analiz birimi olan “Anneler
Günü” içeriklerinin incelenmesi, araştırmanın ana hattını oluşturmaktadır. Modernite ile birlikte, ideal
annelik anlayışı egemen anlayışa dönüşürken Anneler Günü ile anneliğe dair norm ve değerler
yüceltilerek övülmektedir. İçerik analizi yöntemi ile elde edilen verilere göre, Cumhuriyet Gazetesi’nde,
farklı tarih aralıklarında annelik hem yüceltilmiş hem de geleneksel annelik anlayışı eleştirilmiştir.
Ancak söz konusu eleştiriler de dâhil olmak üzere annelik kavramına dair içerikler, ataerkil egemen
söylemin bakış açısını yansıtmaktadır. Elde edilen bulgular değerlendirildiğinde, cinsiyetçi ikiyüzlülük
kavramı temelinde, Türkiye’de Anneler Günü kutlamalarında geleneksel annelik rolü eleştirilse dahi bu
rolün sürdürüldüğü ortaya konmuştur. 1955-1984 yılları arasında Cumhuriyet Gazetesi’nde yer alan
Anneler Günü içerikleri, anneliği yüceltme üzerinedir. 1984-2025 yılları arasında ise, anneliğe yönelik
toplumsal, ekonomik ve siyasi eleştirel yaklaşımlara paralel olarak, tüketime yönelik içeriklerin yoğun
olduğu anlaşılmıştır. Bulgulardan hareketle, ataerkil egemen sistemin pekiştirildiği ve cinsiyetçi
ikiyüzlülüğün yeniden üretildiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Anneler Günü , Cumhuriyet Gazetesi , Annelik , Cinsiyetçi İkiyüzlülük.

Kaynakça

• Badinter, E. (1992). Annelik Sevgisi: 17. Yüzyıldan Günümüze Bir Duygunun Tarihi (K. Çelik, çev.). İstanbul: AFA Yayıncılık.
• Badinter, E. (2011). Kadınlık mı? Annelik mi? (A. Ekmekçi, çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bal, S. (2014). Reklamların Eskimeyen Yüzü “Muhteşem Annelik”: Anneler Günü Reklamları Örneği. Ankara Üniversitesi İlef Dergisi, 1(2), 59-85.
• Baudrillard, J. (2020). Nesneler Sistemi (O. Adanır ve A. Favaro, çev.). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Baudrillard, J. (2021). Tüketim Toplumu: Söylenceleri\Yapıları (N. Tutal & F. Keskin, çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Boratav, K. (2011). Türkiye İktisat Tarihi 1908-2009. İstanbul: İmge Kitabevi.
• Cemal, H. (2013). Cumhuriyet’i Çok Sevmiştim: Cumhuriyet Gazetesindeki “İç Savaş”ın Perde Arkası. İstanbul: Everest Yayınları.
• Cote, N. G., ve Deutsch, F. M. (2008). Flowers for Mom, a Tie for Dad: How Gender is Created on Mother’s and Father’s Day. Gender Issues, 25, 215–228. https://doi.org/10.1007/s12147-008-9063-x. Cumhuriyet e-Gazete Arşivi. (t.y.). Yayınlar. https://1bb774e29aa1fe95eecd7899db05de917183ae6c.vetisonline.com/yayinlar.
• Dower, J. (1999). Embracing Defeat: Japan in the Wake of World War II. The Journal of Japanese Studies, 27(1), 214-218.
• Ferguson, A. (1986). Motherhood and Sexuality: Some Feminist Questions. Hypatia, 1(2), 3-22. https://doi.org/10.1111/j.1527-2001.1986.tb00004.x.
• Friedan, B. (1983). Kadınlığın Gizemi: Kadınlar için Yeni bir Dönem Başlatan Kitap (T. Mertoğlu, çev.). İstanbul: E Yayınları.
• Gittins, D. (2011). Aile Sorgulanıyor (T. Erdem, çev.). İstanbul: Pencere Yayınları.
• Goettner-Abendroth, H. (2012). Matriarchal Societies: Studies on Indigenous Cultures across the Globe. New York, NY: Peter Lang. https://doi.org/10.3726/978-1-4331-0613-6.
• Grim, V. (2009). Mother’s Day: Cultural Resources. The African American Lectionary, 1-8. https://www.theafricanamericanlectionary.org/CalendarMothersDay.asp.
• Haberrus. (22 Temmuz 2025). Rusya'da anneler günü neden farklı tarihte kutlanıyor?. https://haberrus.ru/life/2016/05/09/rusyada-anneler-gunu-neden-farkli-tarihte- kutlaniyor.html.
• Hakim, C. (2006). Women, Careers, and Work-life Preferences. British Journal of Guidance & Counselling, 34(3), 279-294. https://doi.org/10.1080/03069880600769107.
• Harmon-Jones, E., & Mills, J. (2019). An Introduction to Cognitive Dissonance Theory and an Overview of Current Perspectives on the Theory. E. Harmon-Jones (Ed.) Cognitive dissonance: Reexamining a Pivotal Theory in Psychology 2nd Edition içinde (ss. 3–24). Washington, DC: American Psychological Association. https://doi.org/10.1037/0000135-001.
• Hays, S. (1996). The Cultural Contradictions of Motherhood. New Haven, CT & London, England: Yale University Press.
• Hooks, B. (2000). Feminizm Herkes İçindir (E. Aydın, B. Kurt, Ş. Özgün & A. Yıldırım, çev.). İstanbul: Çitlembik Yayınları.
• Irigaray, L. (2006). Ben, Sen, Biz. Farklılık Kültürüne Doğru. (S. Büyükdüvenci & N. Tutal, çev.). Ankara: İmge Kitabevi.
• Jones, K. W. (1980). Mother's Day: The Creation, Promotion and Meaning of a New Holiday in the Progressive Era. Texas Studies in Literature and Language, 22(2), 175-196. https://doi.org/10.2307/40754091.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (2010). Günümüzde İnsan ve İnsanlar: Sosyal Psikolojiye Giriş. İstanbul: Evrim Yayınevi.
• Karaman, O., ve Aktaş, A. (2021). Türkiye’de Anneler Günü ve Nene Hatun. Asya Studies, 5(17), 243- 254. https://doi.org/10.33795/asya.932197.
• Kaya Emre, A. E. (2010). Cumhuriyet Gazetesi’nin Kuruluşundan Günümüze Kısa Tarihi. İletişim Fakültesi Dergisi, 75-91.
• Köktener, A. (2005). Bir Gazetenin Tarihi: Cumhuriyet. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Kristeva, J. (2012). Kadınların Zamanı. (İ. Savaşır, çev.). Defter. 21, 7-29.
• Mitchell, J. (1973). Woman’s Estate. Manchester, England: Penguin Books.
• Moore, L. H. (1996). Mothering and Social Responsibilities in a Cross-cultural Perspective. E. B. Silva (Ed.) Feminist Perspectives on Lone Motherhood içinde (ss. 58-75). London, England: Routledge. Nadi, N. (1999). 27 Mayıs’tan 12 Mart’a. İstanbul: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık.
• Nadi, Y. (1999). Cumhuriyet Yolunda (S. Karaören, haz.). İstanbul: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık.
• NTV. (2025, 10 Mayıs). Anneler Günü nasıl ortaya çıktı, ilk ne zaman kutlandı? İşte Anneler Günü’nün tarihi ve anlamı. https://www.ntv.com.tr/galeri/turkiye/anneler-gunu-nasil-ortaya-cikti-ilk-ne-zaman-kutlandi-iste-anneler-gununun-tarihi-ve-anlami,17_6KGgycUGd_xoIkk6oTA/4U6r QiZvfEKRYT3zFsPURA (Erişim tarihi: 25.05.2025).
• Peaceful Mother’s Day. (1988). Off Our Backs, 18(7), 5.
• Schmidt, L. E. (1991). The Commercialization of the calendar: American Holidays and the Culture of Consumption, 1870-1930. The Journal of American History, 78(3), 887-916. https://doi.org/10.2307/2079034.
• Sönmezoğlu, F. (2016). Soğuk Savaş Döneminde Türk dış Politikası (1945-1991). İstanbul: Der Kitabevi Yayınevi.
• Tokdemir, K. (2021). Heteronormatif Bağlamda Cinsiyetçi Stereotiplerin Yeniden Üretilmesi: Mühendis ve Hastabakıcı Meslek Grupları ile Nitel Bir Araştırma [Conference presentation]. 4. Uluslararası Felsefe, Eğitim, Sanat ve Bilim Tarihi Sempozyumu, Türkiye, 62-70.
• Tokdemir, K. (2023a). Biyolojik Saati Bozuk Kadınlar: Toplumsal Cinsiyetin Yeniden Üretimi Bağlamında Annelik Kavramının Eleştirisi. İstanbul: Urzeni Yayınevi.
• Tokdemir, K. (2023b). Ataerkil, Cinsiyetçilik ve Heteronormatif Bağlamda Annelik Rolünün Yeniden Üretimi. SADAB XIII Uluslararası Sosyal Araştırmalar ve Davranış Bilimleri Konferansı, 214-221.
• Yapar, A. (2012). Cumhuriyet Gazetesinin Türk Basınındaki Yeri. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (8), 79-86.
• Yaraman, A. (2008). Yanılsamanın Neresindeyiz?. Küreselleşme, Demokratikleşme ve Türkiye Uluslararası Sempozyumu Bildiri Kitabı, 830-837. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Yaraman, A. (2019). Cinsiyetçi İkiyüzlülük Bağlamında Gönüllü Ezilme: Simgesel Şiddet. İzmir Barosu Bülten, 25 Kasım Kadına Yönelik Şiddete Karşı Uluslararası Mücadele Günü 25 Kasım 2019 Özel Sayısı 30, 6-14.
• Yaraman, A. (2020). Cinsiyetçi İkiyüzlülük. İstanbul: Bağlam Yayınları.