KADIN YOĞUN MESLEKLERİ ERİLLEŞTİRMEYE YÖNELİK STRATEJİLER: TÜRKİYE’DE ERKEK HEMŞİRELER ÖRNEĞİ

Yıl 2016, Cilt: 19 Sayı: 1, 96 - 144, 29.04.2016

TEMMUZ Gönç

Öz

Bu çalışma, nitel bir alan araştırmasının verilerine
dayanarak Türkiye’de erkek hemşirelerin mesleklerini erilleştirme
stratejilerini ortaya koymayı ve bu stratejilerin mesleği dönüştürüp
dönüştürmediğini sosyolojik olarak irdelemeyi amaçlamaktadır. Veriler yarısı
erkek yarısı kadın olan 42 hemşireyle yapılan derinlemesine mülakatlarla
toplanmıştır ve eleştirel fenomenolojik bir bakış açısıyla değerlendirilmiştir.
Bulgulara göre erkek hemşirelerin mesleği erilleştirme stratejileri hemşireliği
eril söylem içinde yeniden tanımlama, duygusal emek gerektirmeyen ve kas
gücünün ön planda olduğu alanlarda yoğunlaşma, meslek yerine kariyere odaklanma
ve doktor otoritesine itiraz ederek hemşirelik mesleğindeki aile sembolizmini
reddetme olarak sıralanabilir. Kadın katılımcılar tarafından büyük ölçüde
desteklendiği gözlenen bu stratejilerin mesleğin genel olarak kadınsı addedilen
niteliklerini değiştirmediği, ancak erkeklerin avantajlı olduğu yeni ve eril
bir hemşirelik versiyonu inşa ettiği gözlenmiştir. Erkeklerin hemşirelik
mesleğine girişi toplumsal cinsiyet eşitliği için bir fırsattır ve ataerkil
değerlerin çalışma yaşamında pekiştirilmesine ve yeniden üretilmesine neden
olmamalıdır. Aksi takdirde meslek içinde oluşacak ataerkil işbölümü çalışma
yaşamındaki cinsiyet eşitsizliklerinin derinleşmesine neden olabilir. 

Anahtar Kelimeler

Meslekler sosyolojisi, çalışma sosyolojisi, toplumsal cinsiyet sosyolojisi

THE STRATEGIES FOR MASCULINIZATION OF WOMEN CONCENTRATED OCCUPATIONS: THE CASE OF MALE NURSES IN TURKEY

Öz

Drawing on the data of a qualitative field research with a
sample of 42 nurses, this study aims to put forward the masculinization
strategies of male nurses in Turkey and to sociologically examine the transformative
effects of these strategies on nursing occupation. From a critical
phenomenological frame, the findings show that the masculinization strategies
of male nurses are re-defining the occupation in a masculine discourse,
concentrating at physical areas that doesn’t require emotional labor, focusing
on career rather than occupation and making masculine objections to physicians’
authority. Widely supported by women participants, these strategies don’t seem
to transform the nursing occupation, but construct a new masculine version of
nursing in which men are more favored. Men’s entry to nursing occupation is an
opportunity for providing gender equity and should not reproduce and reinforce
patriarchal values in work life. Otherwise a gendered division of labor in
nursing occupation would cause men to concentrate on advantaged areas and
occupations, to widely exclude women from these area and positions and deepen
work related gender inequalities. 

Anahtar Kelimeler

: Sociology of occupations, sociology of work, sociology of gender

Kaynakça

• Acar, F. (1998). Türkiye Üniversitelerinde Kadın Öğretim Üyeleri. A.B. Hacımirzaoğlu (Ed.), 75. Yılda Kadınlar ve Erkekler içinde (s.313-321). İstanbul: Tarih Vakfı.
• American Nurses Association. (2011). Registered Nurses in the US: Nursing by the Numbers. http://nursingworld.org/Content/NNWArchive/NationalNursesWeek /MediaKit/NursingbytheNumbers.pdf Erişim: 15.08.2015.
• Arndt, M. & Bigelow, B. (2005). Professionalizing and Masculinizing a Female Occupation: The Reconceptualization of Hospital Administration in the Early 1900s. Administrative Science Quarterly, 50(2), 233–261.
• Battice, J. (2010). Editorial: The Changing Face of Nursing in a Developing Country. Journal of Clinical Nursing, 19(13-14), 1765-1766.
• Baykal, Ü., Timuçin, A. & Özel, S. (2010). Bir Hemşirelik Yüksekokulunda Öğrenim Gören İlk Erkek Öğrencilerin Hemşirelik Mesleğine ve Eğitimine Ilişkin Görüşleri. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 7(3), 48-55.
• Bayrakçeken Tüzel, G. (2004). Being and Becoming Professional: Work and Liberation Through Women’s Narratives in Turkey Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara: ODTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Berman, A., Snyder, S., Kozier, B. & Erb, G. (2008). Fundamentals of Nursing: Concepts, Process, and Practice. New Jersey: Pearson Education.
• Blom, I. (1990). Changing Gender Identities in an Industrializing Society: The case of Norway. Gender and History, 2(2), 131-147.
• Bolton, S. C. (2005). Women’s Work, Dirty Work: The Gynaecology Nurse as ‘Other’. Gender, Work and Organization, 12(2), 169-186.
• Bradley, H. (1989). Men’s Work, Women’s Work. Minneapolis: University of Minnesota Press.
• Bradley, H. (1993). Across the Great Divide: The Entry of Men into ‘Women’s Jobs’. C. L. Williams (Ed.) Doing ‘Women's Work’: Men in Nontraditional Occupations içinde (s.10-28). Thousand.Oaks: Sage.
• Brown, B. (2009). Men in Nursing: Re-Evaluating Masculinities, Re-Evaluating Gender. Contemporary Nurse, 33(2), 120-129.
• Buscatto, M. & Fusulier, B. (2015). Masculinities Challenged in Light of Feminine Occupations. Recherches Sociologiques et Anthropologiques, 44(2), 1-19.
• Canadian Nurses Association. (2012). Workforce Profile of Registered Nurses in Canada. https://www.cna-aiic.ca/~/media/cna/page-content/pdf-en/2010_rn_snapshot_e.pdf, Erişim: 15.08.2015.
• Charles, M. & Grusky, D. B. (2004). Occupational Ghettos. California: Stanford University Press.
• Clark, A. (1982). Working Life of Women in the Seventeeth Century. London: Routledge.
• Connell, R. W. (1995). Masculinities. Sydney: Allen and Unwin.
• Cottingham, M. D. (2015). Learning to ‘Deal’ and ‘De-escalate’: How Men in Nursing Manage Self and Patient Emotions. Sociological Inquiry, 85(1), 75–99.
• Creswell, J. W. (2015). Nitel Araştırma Yöntemleri: Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Çınar, D. & Olgun, N. (2013). Klinik Uygulamalarda Erkek Hemşire Algısı. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 10(3), 3-6.
• Çınar, N., Şahin, S., Sözeri, C., Cevahir, R. & Akburak, Ö. (2011). Erkek Öğrencilerin Hemşirelik Mesleğini Tercih Nedenleri ve Öğrencilere Göre Hastaların Tepkisi ve Sağlık Çalışanlarının Yaklaşımı. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 6(17), 15-25.
• Çıtak Tunç, G., Akansel, N. & Özdemir, A. (2010). Hemşirelik ve Sağlık Memurluğu Öğrencilerinin Meslek Seçimlerini Etkileyen Faktörler. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, 3(1), 24- 31.
• Demiray, A., Bayraktar, D. & Khorshid, L. (2013). Erkek Hemşirelik Öğrencilerinin Hemşireliği Seçme Nedenleri ve Bu Mesleği Seçme Nedeniyle Yaşadıkları Sorunlar. International Journal of Human Sciences, 10(1), 1440-1445.
• Demiray, A., Olgun, S., Kaçar, F. & Eşer, İ. (2013). Erkek Hemşirelerde Bakım Alan Hastaların Erkek Hemşirelere İlişkin Görüşlerinin İncelenmesi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 29(3), 32-42.
• Denekens, J. P. (2002). The Impact of Feminization on General Practice. Acta Clinical Belgica, 57(1), 5-10.
• Diekman, A. B. & Goodfriend, W. (2006). Rolling with the Changes: A Role Congruity Perspective on Gender Norms. Psychology of Women Quarterly, 30(4), 369–383.
• Dikmen Özarslan, A. (2015). Hegemonik Erkeklik Bağlamında Erkek Hemşireler. Alternatif Politika, 7(1), 118-142.
• Ecevit, Y. (1998). Türkiye’de Ücretli Kadın Emeğinin Toplumsal Cinsiyet Temelinde Analizi. A.B. Hacımirzaoğlu (Ed.), 75. Yılda Kadınlar ve Erkekler içinde (s.267-284). İstanbul: Tarih Vakfı.
• Ehrenreich, B. & English, D. (1992). Cadılar, Büyücüler ve Hemşireler. İstanbul: Kavram.
• Ekinci, M., Dikici, İ. C., Derya, M., Andsoy, I.I., Dinç, S. & Şahin, A.O. (2014). Mühendislik Bölümünde Öğrenim Gören Erkek Öğrencilerin Erkek Hemşirelere Karşı Bakış Açıları. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(1), 632-645.
• England, K.V.L. (1993). Suburban Pink Collar Ghettos: The Spatial Entrapment of Women? Annals of the Association of American Geographers, 83(2), 225-242.
• Evans, J. A. (1997). Men in Nursing: Issues of Gender Segregation and Hidden Advantage. Journal of Advanced Nursing, 26(2), 226-231.
• Evans, J.A. (2004). Men Nurses: A Historical and Feminist Perspective. Journal of Advanced Nursing, 47(3), 321–328.
• Farrell, W. (2001). The Myth of Male Power: Why Men Are Disposable Sex. New York: Berkeley.
• FGCC (Federal Glass Ceiling Commission) (1995). Solid Investments: Making Full Use of the Nation’s Human Capital. Washington D.C.: U.S. Department of Labor.
• Fisher, M. J. (2009). ‘Being a Chamelon’: Labour Processes of Male Nurses Performing Bodywork. Journal of Advanced Nursing, 65(12), 2668-2677.
• Goldberg, H. (1996). Erkek Olmanın Tehlikeleri (Çev. Selçuk Budak). Ankara: Öteki.
• Gordon, S. (2006). Nursing against the Odds: How Health Care Cost Cutting, Media Stereotypes, and Medical Hubris Undermine Nurses and Patient Care. New York: ILC Press.
• Gönç, T. (2016). Hemşireliğin Geleceği Mesleğin Cinsiyetsizleşmesini Vadediyor Mu? Erkek ve Kadın Hemşirelik Öğrencilerinin Meslek ve Toplumsal Cinsiyeti İlişkilendirme Eğilimlerinin Sosyolojik Analizi. Fe Dergi: Feminist Eleştiri, 8(1).
• Hader, R. (2005). Salary Survey 2005. Nursing Management, 36(7), 18–27.
• Hakim, C. (1979). Occupational Segregation: A Comparative Study of the Degree and Pattern of the Differentiation between Men and Women's Work in Britain, the United States and Other Countries. London: Department of Employment Research Paper No. 9.
• Heilman, M. E.; Wallen, A. S.; Fuchs, D. & Tamkins, M. M. (2004). Penalties for Success: Reactions to Women Who Succeed at Male Gender-Typed Tasks. Journal of Applied Psychology, 89(3), 416-427.
• Herakova, L. L. (2012). Nursing Masculinity: Male Nurses’ Experiences through a Co-Cultural Lens. The Howard Journal of Communications, 23(4), 332–350.
• Herdman, E. & Badir, A. (2008). Gender Equality or Patriarchal Dividend: Structural Change in Turkish Nursing. Nursing and Health Sciences, 10(2), 159-163.
• Hochschild, A.R. (1983). The Managed Heart: Commercialization of Human Feeling. Berkeley: University of California Press.
• Hollup, O. (2013). The Impact of Gender, Culture, and Sexuality on Mauritian Nursing: Nursing as a Non-Gendered Occupational Identity or Masculine Field? International Journal of Nursing Studies, 51(5), 752-760.
• Howe, L. K. (1978). Pink Collar Workers: Inside the World of Women’s Work. New York: Avon.
• Kahraman, A. B., Ozansoy-Tunçdemir, N. & Özcan, A. (2015). Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Hemşirelik Bölümünde Öğrenim Gören Erkek Öğrencilerin Mesleğe Yönelik Algıları. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 18(2), 108-144.
• Kaya, N., Turan, N. & Öztürk, A. (2011). Türkiye’de Erkek Hemşire İmgesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(1), 16-30.
• Kellett, P., Gregory, D. M. & Evans, J.A. (2014). Patriarchal Paradox: Gender Performance and Men's Nursing Careers. Gender in Management: An International Journal, 29(2), 77-90.
• Kocaer Ü., Öztop, T., Usta, N., Gökçek, D., Bahçecik, N., Öztürk, H. & Paslı, E. (2004). Hemşirelik Mesleğinde Erkek Üyelerin Yeri. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 7(2), 23-29.
• Koç, Z., Bal, C. & Sağlam, Z. (2010a). Kız Hemşirelik Öğrencilerinin Erkek Hemşirelik Öğrencilerine Bakışı. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Sempozyum Özel Sayısı, 330- 334.
• Koç, Z., Bal, C. & Sağlam, Z. (2010b). Erkek Öğrenci Hemşirelerin Hemşirelik Mesleğini Algılama Durumlarının Belirlenmesi. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Sempozyum Özel Sayısı, 318-323.
• Koç, Z., Bal, C. & Sağlam, Z. (2010c). Hastanede Yatarak Tedavi Görmekte Olan Hastaların, Erkeklerin Hemşirelik Mesleğine Katılımları İle İlgili Görüşlerinin Belirlenmesi. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Sempozyum Özel Sayısı, 324-329.
• Kulakaç, Ö., Arslan Özkan, İ., Sucu, G., & O’Lynn, C. (2009). Nursing: The Lesser of Two Evils. Nursing Education Today, 29(6), 676-680.
• Liminana-Gras, R.M.; Sanchez-Lopez, M. P., Saavedra-San Roman, A. I. & Corbalan-Berna, F. J. (2013). Health and Gender in Female-Dominated Occupations: The Case of Male Nurses. The Journal of Men’s Studies, 21(2), 135-148.
• Lindsay, S. (2007). Gendering Work: The Masculinization of Nurse Anesthesia. The Canadian Journal of Sociology, 32(4), 429-448.
• Lippel, K. & Demers, D. L. (1996). Invisibilite, Facteur D'exclusion: Les Femmes Victimes de Lesions Professionnelles. Canadian Journal of Law and Society, 11, 87-134.
• Lou, J.H., Yu, H.Y., Hsu, H.Y. & Dai, H.D. (2007). A Study of Role Stress, Organizational Commitment and Intention of Turnover for Male Nurses in Southern Taiwan. Journal of Nursing Research, 15(1), 43–53.
• Lupton, B. (2006). Explaining Men’s Entry into Female-Concentrated Occupation: Issues of Masculinity and Social Class. Gender, Work and Organization, 13(2), 103-128.
• MacDougall, G. (1997). Caring: A Masculine Perspective. Journal of Advanced Nursing, 25(4), 809– 813.
• Mackintosh, C. (1997). A Historical Study of Men in Nursing. Journal of Advanced Nursing, 26(2), 232-236.
• Mastracci, S. H. (2004). Breaking Out of the Pink-Collar Ghettto: Policy Solutions for Non-college Women. New York: Routledge.
• Meadus, R. J. & Twomey, J. C. (2007). Men in Nursing: Making the Right Choice. Canadian Nurse, 103(2), 13-16.
• Mohammed, J. (2012). On the Lookout for Men. Nursing Standard, 26(30), 64.
• Moustakas, C. (1994). Phenomenological Research Methods. Thousand Oaks: CA, Sage.
• Muench, U., Sindelar, J., Busch, S. H. & Buerhaus, P. I. (2015). Salary Differences between Male and Female Registered Nurses in the United States. The Journal of the American Medical Association, 313(12), 1265-1267.
• Nursing and Midwifery Board of Australia (2013). Nurse and Midwife Registrant Data: March 2013, www.nursingmidwiferyboard.gov.au, Erişim: 15.08.2015.
• Özdemir, A., Akansel, N. & Çıtak Tunç, G. (2008). Gender and Career: Female and Male Nursing Students’ Perceptions of Male Nursing Role in Turkey. Health Science Journal, 2(3), 153-161.
• Özpancar, N., Aydin, N. & Akansel, N. (2008). Hemşirelik 1. Sınıf Öğrencilerinin Hemşirelik Mesleği ile İlgili Görüşlerinin Belirlenmesi. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 12(3), 9-17.
• Porter, S. (1992). Women in a Women's Job: The Gendered Experience of Nurses. Sociology of Health and Illness, 14(4), 510-528.
• Pringle, R. (1998). Secretaries Talk: Sexuality, Power and Work. Sydney: Allen and Unwin.
• Roulston, K. & Mills, M. (2000). Male Teachers in Feminized Teaching Areas: Marching to the Beat of the Men's Movement Drum? Oxford Review of Education, 26(2), 221-237.
• Sarıtaş, S., Karadağ, M. & Yıldırım, D. (2009). School for Health Sciences University Students’ Opinions about Male Nurses. Journal of Professional Nursing, 25(5), 279-284.
• SGHM Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü (2015). Sağlık İşgücü Hedefleri ve Sağlık Eğitimi E-Bülten, http://www.shgm.saglik.gov.tr/dosya/1-98500/h/sigdb-bulten1-28072015-1.pdf, Erişim: 06.09.2015.
• Shortall, S. (2000). In and Out of the Milking Parlour: A Cross-National Comparison of Gender, the Dairy Industry and the State. Women's Studies International Forum, 23(2), 247-257.
• Street, A. F. (1992). Inside Nursing: A Critical Ethnography of Clinical Nursing Practice. New York: SUNY Press.
• Synder, K. A. & Green, A. I. (2008). Revisiting the Glass Escalator: The Case of Gender Segregation in a Female Dominated Occupation. Social Problems, 55(2), 271-299.
• Şimşek-Rathke, L. (2011). Dünden Kalanlar: Türkiye’de Hemşirelik ve GATA TSK Sağlık Meslek Lisesi Örneği. İstanbul: İletişim.
• T.C. Resmi Gazete (2007). Hemşirelik Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. Kanun No:5634. T.C. Resmi Gazete, 26510, 2 Mayıs 2007.
• Tarihçi Delice, S. (2006). Hemşirelik Mesleği ve Toplumsal Cinsiyet Rollerinin Hemşirelik Mesleğine Etkilerinin Betimlenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Hemşirelik Ana Bilim Dalı.
• Taylor, C. J. (2010). Occupational Sex Composition and the Gendered Availability of Workplace Support. Gender and Society, 24(3), 189-212.
• Twigg, J. (2006). The Body in Health and Social Care. New York: Palgrave Macmillan.
• Urhan, B. & Etiler, N. (2011). Sağlık Sektöründe Kadın Emeğinin Toplumsal Cinsiyet Açısından Analizi. Çalışma ve Toplum, 2(29), 191-215.
• Van Dongen, E. & Elena, R. (2001). The Art of Touching: The Culture of ‘Body Work’ in Nursing. Anthropology and Medicine, 8(1-2), 149-162.
• Walby, S. (1990). Theorizing Patriarchy. Oxford: Blackwell.
• Williams, C. L. (1992). The Glass Escalator: Hidden Advantages for Men in the ‘Female’ Professions. Social Problems, 39(3), 253-267.
• Williams, C. L. (Ed.) (1993). Doing ‘Women's Work’: Men in Nontraditional Occupations. Thousand Oaks: Sage.
• Yılmaz, M. & Karadağ, G. (2011). Erkek Öğrenci Hemşireler Hemşirelik Mesleğini Nasıl Algılıyor? Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, 4(1), 21-28.