BORÇLU ÖZNELLİĞİN ÜRETİMİ ÜZERİNE DÜŞÜNMEK: KAPİTALİST MAKİNEDE BORCUN AKSİYOMATİĞİ NASIL ÇALIŞIR?

Yıl 2017, Cilt: 20 Sayı: 1, 77 - 103, 25.04.2017

Emre Özcan

https://doi.org/10.18490/sosars.308721

Öz

Borç rejiminin çözümlenmesi borcu, salt neoliberalizm referanslı ekonomik bir dispositif’e indirgemek ve bu eksende neoliberal hakikati yalnızca ekonomik süreçler etrafında ele almakla mümkün değildir. Bu çözümleme, borcun varoluşsallık anlamı üzerinden yeni bir öznellik ve yaşam tarzının kurulup işletilmesi etrafında gerçekleşmek durumundadır. Dolayısıyla borçluluğu, Lazzarato’dan hareketle “üretim” ve “öznellik üretimi”nin eklemlenişi üzerinden irdelemeliyiz. Foucault’ya referansla bir yönetimsellik biçimi olarak vurguladığımızda, mülkiyet ilişkilerine (üretim araçları değil, sermayenin sahipliği etrafında) ve sermayenin değerlenme sürecine bağlı olarak öznellik üretiminin tartışılmasına kapıları kapatmaktayız. Borç dispositif’ini, kapitalist makinede çalıştıran Deleuze ve Guattari terminolojisiyle “aksiyomatik”tir ve borcun, finans üzerinden nasıl çalıştığını anlamının yolu aksiyomatik kavramından geçmektedir. Borcun aksiyomatiği ise yine Deleuze ve Guattari’nin kavramsallaştırmaları olarak “toplumsal tabiiyet” (social subjection) ve “makinesel köleleştirme” (machinic enslavement) şeklindeki iki dispositif üzerinden çalışmaktadır.

Tüm bunların doğrultusunda bu çalışma, Deleuze, Guattari ve Lazzarato’dan hareketle borçluluğun Foucaultcu anlamda neoliberal yönetimsellik biçimi olarak eleştirisini sunup kapitalist makinede borç ilişkiselliğinin, öznellik üretiminin içinden okunmasını hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Borcun Aksiyomatiği, Öznellik Üretimi, Neoliberal Yönetimsellik, Toplumsal Tabiiyet, Makinesel Köleleştirme

Kaynakça

• Caffentzis, G. (2005). Immeasurable Value?: An Essay on Marx’s Legacy. The Commoner, Number: 10, p. 87-114. Dardot, P., Laval, C. (2012). Dünyanın Yeni Aklı: Neoliberal Toplum Üzerine Deneme, I. Ergüden (Çev.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. Deleuze, G., Guattari, F. (1987). A Thousand Plateaus, B. Massumi (Çev.). Londra: Atholone Press. Deleuze, G. (2013). Müzakereler, İ. Uysal (Çev.). İstanbul: Norgunk Yayıncılık. Dienst, R. (2015). Borç Bağları, S. Karadoğan (Çev.). İstanbul: Açılım Yayınları. Dyer- Witheford, N. (2001). Empire, Immaterial Labor, the New Combinations, and the Global Worker. Rethinking Marxism 13(3-4): 70-80. Federici, S. (2006). Precarious Labor: A Feminist Viewpoint. In The Middle of a Whirlwind: 2008 Convention Protests, Movement, and Movement. Los Angeles: Journal of Aesthetics & Protest Press. Foucault, M. (2005). Entelektüel Siyasi İşlevi. I. Ergüden, O. Akınhay, F. Keskin (Çev.). 2. Basım, İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Foucault, M. (2013). Güvenlik, Toprak, Nüfus. F. Taylan (Çev.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. Foucault, M. (2015). Biyopolitikanın Doğuşu. A. Tayla (Çev.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. Guattari, F. (2007). İktidar Oluşumlarının Ayrılmaz Parçası Olarak Sermaye. V. Kocagül (Çev.). Conatus, sayı: 6, s. 145-156. Hardt, M., Negri A. (2013). Duyuru. A. Yılmaz (Çev.). 2. Basım, İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Hardt, M., Negri A. (2012). Imparatorluk. A. Yılmaz (Çev.). 7. Basım, İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Holland, E. (2007). Deleuze ve Guattari’nin Anti-Oedipus’u: Şizoanalize Giriş. A. Utku, M. Erkan (Çev.). İstanbul: Otonom Yayıncılık. Borçlu Öznelliğin Üretimi Üzerine Düşünmek: Kapitalist Makinede Borcun Aksiyomatiği Nasıl Çalışır? Emre ÖZCAN SAD / JSR Cilt / Volume 20 Sayı / Number 1 103 Lazzarato, M. (2010). Biyoiktidardan Biyosiyasete. Ç. Türkyılmaz (Çev.). Felsefe Yazın, sayı: 16. Lazzarato, M. (2014). Borçlandırılmış İnsanın İmali: Neoliberal Durum Üzerine Deneme. M. Erşen (Çev.). İstanbul: Açılım Yayınları. Lazzarato, M. (2015). Borçla Yönetmek. Ş. Çiltaş (Çev.). İstanbul: Otonom Yayıncılık. Lazzarato, M. (2015a). Biyo-Politika ve Biyo-Ekonomi, Bir Çokluk Politikası. M. Çelik (Çev.). Demokratik Modernite, sayı: 14. Lazzarato, M. (2016). Göstergeler ve Makineler. F. Demirci (Çev.). İstanbul: Otonom Yayıncılık. Lemke, T. (2013). Biyopolitika. U. Özmakas (Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları. Lucarelli, S. (2012). Biyo-İktidar Olarak Finansallaşma. A. Fumagalli (Ed.). Küresel Ekonomide Kriz: Finansal Piyasala, Toplumsal Mücadeleler ve Yeni Politik Senaryolar içinde (115-38) I. Howison (Çev.). İstanbul: Otonom Yayıncılık. Marazzi, C. (2014). Sermayenin Komünizmi: Finansallaşma, Biyopolitik Emek ve Küresel Kriz. D. Kundakçı (Çev.). İstanbul: Otonom Yayıncılık. Raunig, G. (2013). Bin Makine. M. Çelik (Çev.). İstanbul: Otonom Yayıncılık. Read, J. (2012). Homo Economicus’un Bir Soykütüğü: Neoliberalizm ve Öznelliğin Üretimi. Ş. Öztürk (Çev.). Cogito, sayı: 70–71, s:82-95. Read, J. (2014). Fetiş Her Zaman Aktüel, Devrim Her Zaman Virtüeldir. D. Jain (Ed.) Özgürleşme Makineleri: Deleuze ve Marx içinde (125-140) A. İkizoğlu (Çev.). İstanbul: Otonom Yayıncılık. Revel, J. (2006). Michel Foucault: Güncelliğin Bir Ontolojisi. K. Atakay (Çev.). İstanbul: Otonom Yayıncılık. Taşkale, A. R. (2015). Neoliberal ve Militarist Post-Politika. M. Serin (Çev.). İstanbul: Notabene Yayınları. Thoburn, N. (2001). Autonomous Production? On Negri’s “New Synthesis”. Theory, Culture and Society 18(5): 75-96. DOI:10.1177/02632760122051977. Weeks, K. (2007). Life Within and Against Work: Affective Labor, Feminist Critique, and Post-Fordist Politics. Ephemera: Theory & Politics in Organization 7(1): 233-249.