SEKÜLERLEŞME KAVRAMINI TÜRKİYE ÜZERİNDEN SORGULAMAK

Yıl 2020, Cilt: 23 Sayı: 2, 34 - 66, 31.10.2020

Fatih Çağatay Cengiz

https://doi.org/10.18490/sosars.818953

Öz

Bu makale, sekülerleşme kavramına eleştirel bir değerlendirme getirmeyi amaçladığı gibi, kavramı Batı dışı modernleşmenin uğrağı olan Türkiye üzerinden de incelemeyi hedeflemektedir. Makale ilk olarak, klasik kuramcıların din olgusuna nasıl yaklaştıklarını ele almakta ve bu kuramcıların dinsellik ile toplumsallık arasındaki bağı modernleşme düşüncesi üzerinden kurduklarını iddia etmektedir. Klasik kuramcıların çağdaş kuramcılara bıraktığı bu miras, modernleşmenin zorunlu olarak sekülerleşmeye yol açtığını öne sürmektedir. Ancak, bu makalenin iddia ettiği gibi sekülerleşme, doğrusal ve evrensel bir süreç olmayıp, Batı Avrupa’da devlet ve Kilise arasındaki iktidar mücadelesinin ve Aydınlanma geleneğinin bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Kavramın içinde doğduğu sosyo-politik formasyonun göz ardı edilmesi, sekülerleşme kavramını apolitikleştirmekte ve modernleşen her toplumda “olması gereken” bir süreç olarak imlemektedir. Türkiye özelinde bakıldığında ise, “zorunlu sekülerleşmenin” ekonomi, siyaset ve eğitim gibi alt sistemlerdeki “yeniden kutsallaşma” momentlerini görmediği iddia edilebilir. Bu makale, sekülerleşme kavramının Türkiye özelinde doğrusal bir süreç izlemediğini, modernleşme krizlerinin birçok alt sistemde deseküler bir yapı ortaya çıkardığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Sekülerleşme, Modernleşme, Devlet-Kilise Çatışması, Aydınlanma, Türkiye

Kaynakça

• Achcar, G. (2013). Marxism, Orientalism, Cosmopolitanism. London: Saqi Books.
• Ağaoğulları, M. A. (Ed.) (2016). Sokrates’ten Jakobenlere Batı’da Siyasal Düşünceler. 7. Baskı. İstanbul: İletişim.
• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, (2016). 2016 Yılı Faaliyet Raporu. Erişim Tarihi: 05.01.2020. https://www.ailevecalisma.gov.tr/Uploads/sgb/uploads/pages/arge-raporlar/2016-yili-faaliyet- raporu.pdf
• Batur, B. (2015). Sekülerleşme Türkiye’de. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(38): s.563-572. Berger, P. (2015). Sekülerleşme Yanlışlandı. M. Ali Kirman ve İhsan Çapçıoğlu. Sekülerleşme: Klasik ve Çağdaş Yaklaşımlar (s. 223-234) içinde M. Ali Kirman (Çev.). Ankara: Otto.
• Bora, T. (2011). Taşralaşan ve Taşrasını Kaybeden Türkiye. T. Bora (Ed.). Taşraya Bakmak (s. 37-66) içinde. İstanbul: İletişim.
• Bruce, S. (2015). Sekülerleşme: Sistematik Bir Betimleme. M. Ali Kirman ve İhsan Çapçıoğlu. Sekülerleşme: Klasik ve Çağdaş Yaklaşımlar (s. 25-44) içinde İhsan Çapcıoğlu (Çev.). Ankara: Otto.
• Casanova, J. (1994). Public Religions in the Modern World. Chicago: The University of Chicago Press.
• Chaves, M. (1994). Secularization as Declining Religious Authority. Social Forces, 72(4), s.749-774.
• Çiğdem, A. (1997). Bir İmkân Olarak Modernite: Weber ve Habermas. İstanbul: İletişim. Cumhuriyet, (2019). KONDA’dan çarpıcı rapor: Dindar gençler azaldı. Erişim Tarihi: 04.01.2020. http://www.cumhuriyet.com.tr/galeri/kondadan-carpici-rapor-dindar-gencler-azaldi-1298680
• Deniz Feneri, (2010). Erişim Tarihi: 05.02.2020. https://www.denizfeneri.org.tr/haberlerarsiv/deniz- feneri-2009-faaliyet-raporu-aciklandi_2521/
• Deniz Feneri, (2018). Deniz Feneri 2018 Faaliyet Raporu. Erişim Tarihi: 05.02.2020. https://www.denizfeneri.org.tr/pdf/2018-yili-faaliyet-bulteni_26.pdf
• Dobbelaere, K. (2015). Sekülerleşmenin Anlamı ve Kapsamı. M. Ali Kirman ve İhsan Çapçıoğlu. Sekülerleşme: Klasik ve Çağdaş Yaklaşımlar (s. 57-74) içinde Mehmet Süheyl Ünal (Çev.). Ankara: Otto. Sekülerleşme Kavramını Türkiye Fatih Çağatay CENGİZ Üzerinden Sorgulamak
• Dobbelaere, K. (2007). Testing Secularization Theory in Comparative Perspective. Nordic Journal of Religion and Society, 20(2): s.137-147.
• Durkheim, É. (2011a). Concerning the definition of religious phenomena. Durkheim on Religion: A selection of readings with biographies and introductory remarks (s. 74-99) içinde W.S.F. Pickering (Der.). Cambridge: James Clarke & Co.
• Durkheim, É. (2011b). Individualism and the intellectuals. Durkheim on Religion: A selection of readings with biographies and introductory remarks (s. 59-73) içinde W.S.F. Pickering (Der.). Cambridge: James Clarke & Co.
• Durkheim, É. (1995). The Elementary Forms of Religious Life. Karen E. Fields (Çev.). New York: The Free Press.
• Durkheim, É. (1984). The Division of Labour in Society. W. D. Halls (Çev.), Hampsire ve London: MacMillan. Ertit, V. (2019). Sekülerleşme Teorisi. Ankara: Liberte.
• Giddens, A. & Pierson, C. (1998). Conversations with Anthony Giddens: Making Sense of Modernity. Cambridge: Polity Press.
• Giddens, A. (1971). Capitalism and Modern Social Theory: An Analysis of the Writings of Marx,
• Durkheim and Max Weber. Cambridge: Cambridge University Press.
• Gorski, P. (2015). Sekülerleşme Tartışmasını Tarihselleştirme: Bir Araştırma Gündemi. M. Ali Kirman ve İhsan Çapçıoğlu. Sekülerleşme: Klasik ve Çağdaş Yaklaşımlar (s. 119-137) içinde Ali Bayer (Çev.). Ankara: Otto.
• Gülalp, H. (2008). Sekülerleşme Kuramının Avrupa-Merkezciliği ve Demokrasi Sorunu. Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1): s.115-136.
• Gürakar, E. Ç. (2016). Politics of Favoritism in Public Procurement in Turkey: Configurations of Dependency Networks in the AKP Era. New York: Palgrave Macmillan.
• Habermas, J. (2007). The Philosophical Discourse of Modernity: Twelve Lectures. Cambridge: Polity Press.
• Kant, I. (2009). An Answer to the Question: What is Enlightenment?. London: Penguin Books.
• Kara, İ. (2019). CHP Liderlerinin Seçim Konuşmalarında Dinselleşme. İ. Ö. Taştan, İ. Kara ve M. D. Mol. Vaatten Duaya, Anayasadan Kur’an’a: Siyasette Dinselleşme içinde (s. 161-202). İstanbul: NotaBene.
• Kirman, M. A. (2008). Sekülerleşme Perspektifinden Dinî ve Seküler Fundamentalizmler. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1,2: s.274-291.
• KONDA, (2013a). Ramazan’da Oruç. Erişim Tarihi: 14.01.2020. https://konda.com.tr/wp- content/uploads/2017/03/KONDA_1309_RAMAZANDA_ORUC.pdf
• KONDA, (2013b). Bilime İnanç ve Bilim Dışılık. Erişim Tarihi: 12.02.2020. https://konda.com.tr/wp- content/uploads/2017/03/KONDA_1301_BILIME_INANC_VE_BILIM_DISILIK.pdf
• KONDA, (2012). Toplumdaki Ayıp, Günah ve Suç Algı ve Tanımları. Erişim Tarihi: 01.03.2020. https://konda.com.tr/wp- content/uploads/2017/03/KONDA_1205_TOPLUMDAKI_AYIP_GUNAH_VE_SUC_ALGI SI.pdf
• KONDA, (2010). Başını Örtme ve Türban Araştırması. Erişim Tarihi: 15.01.2020. https://konda.com.tr/wp- content/uploads/2017/03/KONDA_1011_BASINI_ORTME_VE_TURBAN.pdf
• KONDA, (t.y.). 10 Yılda Ne Değişti? (Konda İnteraktif). Erişim Tarihi: 25.12.2019. https://interaktif.konda.com.tr/tr/landing.php Küçükcan, T. (2005). Modernleşme ve Sekülerleşme Kuramları Bağlamında Din, Toplumsal Değişme ve İslâm Dünyası. İslâm Araştırmaları Dergisi, 13: s.109-128.
• Marx, K. ve Engels, F. (2018). Komünist Manifesto. T. Bora (Çev.). İstanbul: İletişim.
• Marx, K. (2008a). Feuerbach Üzerine Tezler. K. Marx ve F. Engels. Din Üzerine (s. 61-64) içinde. K. Güvenç (Çev.). Ankara: Sol Yayınları.
• Marx, K. (2008b). Hegel’in Hukuk Felsefesinin Eleştirisine Katkı. Giriş. K. Marx ve F. Engels. Din Üzerine (s. 34-50) içinde. K. Güvenç (Çev.). Ankara: Sol Yayınları.
• Milli Eğitim Bakanlığı, (2014-2019). Milli Eğitim İstatistikleri, Örgün Eğitim. Erişim Tarihi: 23.01.2020. http://sgb.meb.gov.tr/www/resmi-istatistikler/icerik/64
• Mirza, G. A. (2018). Yeni Dinselleşme Eğilimleri ve Maneviyat Arayışları. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Öğütle, V. S. (2012). Sosyal Bilimler Metodolojisinde “Birey(cilik)” Sorunsalı: Metodolojk Bireyciliğin “Bire” Anlayışı ve Diğer Bireycilik Türleriyle Bağlantısı. (Doktora Tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İzmir.
• Öniş, Z. (1997). The Political Economy of Islamic Resurgence in Turkey: The Rise of Welfare Party in Perspective. Third World Quarterly, 18(4): s.743-766.
• Paden, W. E. (2012). Durkheim’ın Din Araştırması ve Öğretisini Yeniden Değerlendirme. Peter Clarke (Der.) Din Sosyolojisi: Kuram ve Yöntem (s. 75-98) içinde. A. Kurt (Çev.). Ankara: İmge.
• Pals, D. (2006). Eight Theories of Religion. New York and Oxford: Oxford University Press. Pérez-Agote, A. (2014). The notion of secularization: Drawing the boundaries of its contemporary scientific validity. Current Sociology Review, 1-19.
• Pérez-Nievas, S. ve Cordero, G. (2010). Religious Change in Europe: 1980-2008. paper to be presented at the SISP Annual Conference, Venice. Erişim Tarihi: 21.12.2019. https://www.sisp.it/files/papers/2010/santiago-perez-nievas-e-guillermo-cordero-726.pdf
• Pew Research Center, (2017). The Changing Global Religious Landscape. Erişim Tarihi: 13.01.2020. http://assets.pewresearch.org/wp-content/uploads/sites/11/2017/04/07092755/FULL- REPORT-WITH-APPENDIXES-A-AND-B-APRIL-3.pdf
• Resmi Gazete, (2017). Evlendirme Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik. Erişim Tarihi: 21.01.2020. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2017/12/20171202-10.pdf
• Şen, H. (2017). Sosyoloji Teorileri ve Din Olgusu. Ahmet Onay ve Nazmi Avcı (Der.) Din Sosyolojisi (s. 35-62) içinde. İstanbul: Lisans Yayıncılık.
• Shiner, L. (1967). The Concept of Secularization in Empirical Research. Journal for the Scientific Study of Religion, 6(2): s.207-220.
• Stark, R. (1999). Secularization, R.I.P. Sociology of Religion, 60(3): s.249-273.
• Taşgetiren, Ç. (2018). Batı’nın Sekülerleşme Süreci: Charles Taylor ve Modernite Eleştirisi. İstanbul: Açılım.
• TKBB, (2018). Katılım Bankaları 2018. Erişim Tarihi: 12.01.2020. http://www.tkbb.org.tr/Documents/Yonetmelikler/Katilim-Bankalari-2018-.pdf (Erişim Tarihi: 06.12.2019).
• TÜİK, (2012). Milletvekili Genel Seçimleri 1923-2011. Yayın No: 3685. Erişim Tarihi: 02.02.2020. http://www.ysk.gov.tr/doc/dosyalar/1923-2011-MVSecimleri-Tuik.pdf
• YSK, (2019). Milletvekili Genel Seçim Arşivi. Erişim Tarihi: 11.01.2020. http://www.ysk.gov.tr/tr/milletvekili-genel-secim-arsivi/2644
• Yetiş, M. (2003). Marx ve Sivil Toplum. Praksis, 10: s. 35-72.
• Weber, M. (2012). Din Sosyolojisi. L. Boyacı (Çev.). İstanbul: Yarın.
• Weber, M. (2010). Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu. İstanbul: Sayfa Yayınları.
• Weber, M. (2004). The Vocation Lectures. David Owen ve Tracy B. Strong (Der.). Rodney Livingstone (Çev.). Indiana: Hackett Publishing.
• Weber, M. (1978). Economy and Society. London: University of California Press. Wilson, B. (2015). Sekülerleşme. M. Ali Kirman ve İhsan Çapçıoğlu. Sekülerleşme: Klasik ve Çağdaş Yaklaşımlar (s. 9-24) içinde Ali Bayer (Çev.). Ankara: Otto.
• Wilson, B. (2015). Sekülerleşme. M. A. Kirman ve İ. Çapcıoğlu (Der.), Sekülerleşme: Klasik ve Çağdaş Yaklaşımlar içinde (s. 9-24). Ankara: Otto Yayınları.