Mimarlıkta Yer(siz)leşme Kavramı: Parazit Filmi Üzerinden Bir Okuma

Yıl 2024, Cilt: 27 Sayı: 2, 180 - 202, 30.10.2024

Sibel Özden Omuzlu , Yasemin Erkan Yazıcı

https://doi.org/10.18490/sosars.1575290

Öz

Sinemada mekânsal boyut, kurgunun bir parçası iken mimarlıkta mekân, insanın tecrübe ettiği ve aidiyet hissettiği bir yer olarak anlam kazanır. Mekânın yere dönüşüm sürecinde mekânsal aidiyet duygusunun önemi büyüktür. Mekânsal aidiyetin oluşmadığı durumlarda ise yersizleşme kavramı ortaya çıkmaktadır. Bu makalede mekânda yerleşme ve yersizleşme kavramları 2019 Güney Kore yapımı gerilim/dram türündeki toplumsal sınıf farklarını ele alan Parazit filmi üzerinden okunmuştur. Çalışmada nitel bir araştırma yöntemi olan film çözümlemesi tekniği kullanılarak sinemasal mekânlar analiz edilmiştir. Mimari mekânların sinematik temsili ve sinematografik mekân analizleri değerlendirilmiştir. Öncelikle mekânda yerleşme ve yersizleşme kavramlarının kuramsal altyapısı açıklanmış ardından film çözümlemesi ile karakter analizi ve kavramlara ilişkin mekânsal analizler yapılmıştır. Bu doğrultuda makalede “Parazit filminde verilmeye çalışılan sınıf ayrımı mesajı karakterler ve mekânsal nitelikler incelenerek mimaride yer(siz)leşme kavramı üzerinden okunabilir mi” sorusuna yanıt aranmıştır. Veriler analiz edildiğinde, filmdeki mekânların yaşanmışlıkları, karakterler arasındaki sınıfsal ayrımlar ve iktidar dinamikleri arasındaki karşıtlığın yersizleşme kavramı üzerinden aktarıldığı görülmektedir. Sonuç olarak, filmde iç içe geçmiş mekânlar, mekânlar arası ilişkiler, karakterlerin mekânsal aidiyet duyguları ve mekânları kullanış biçimlerinin verilmek istenen mesaja yönelik oluşturulduğu ve mimaride yer(siz)leşme kavramının karakterler üzerinde etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Parazit filmi, Mekâna ait hissetme, Mekânda aidiyet, Mekânsal ilişki, Yer(siz)leşme.

Kaynakça

• Alçık, F. F. (2022). Mülkleştirilen Kölenin Kendinin Bilincine Ulaşma Mücadelesi: Seremoni ve Parazit Filmlerinin Hegel’in Efendi-Hizmetkâr Diyalektiği Bağlamında Karşılaştırılması. ViraVerita E-Journal: Interdisciplinary Encounters, Vol. 16, 30-51.
• Berber, Ö. (2011). Yok-Yer, Yersizleşme ve Yersizyurtsuzluk Kavramları Üzerine Bir Sorgulama. İdealkent, 2(3), 142-157.
• Cresswell, T. (2007). Defining place. Place: A Short Introduction. Malden, MA: Blackwell Ltd.
• Çam, A. (2016). Sinemasal Mekânlar ve Sinemasal Mekânların Çözümlenmesi. Sinecine, 7(2), 7-37.
• Devellioğlu, F. (2001). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara: Aydın Kitabevi.
• Dianiya, V. (2020). Representation of social class in film (semiotic analysis of Roland Barthes film parasite). Profetik: Jurnal Komunikasi, 212-224.
• Ellialtıoğlu, B. (2007). Mekânda Kişiselleşme ve Kendileme. [Yayınlanmış Doktora Tezi], İstanbul Teknik Üniversitesi.
• Ergin, S. (2007). Mimarlık ve Sinema Etkileşiminin Sinemasal Mekâna Etkileri ve Nuri Bilge Ceylan Sinemasından Bir Örnek: Uzak. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Anadolu Üniversitesi.
• Ersoy, E. (2010). Mı̇marlık ve Sı̇nema Etkı̇leşı̇mı̇ Bağlamında Mekansal İmge Kullanımıyla Durağan Mekanın Dı̇namı̇k Mekana Dönüşümü. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi], İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Ersümer, A. O. (2013). Klasik Anlatı Sineması. İstanbul: Hayalperest Yayınları.
• Heidegger M. (1971). Building, Dwelling, Thinking & Poetry Language, Thought. (Translated by A. Hofstadter) Harper, Row, New York.
• Joon-ho, B. (Yönetmen). (2019). Parasite [Sinema Filmi]. Güney Kore.
• Kaçar, E. (2021). İpin Ucunda Dans Eden Kuklalar: Parazit Filmi ve Sınıf Bilinci Yoksunluğu. SineFilozofi, 6(12), 1131-1142. https://doi.org/10.31122/sinefilozofi.928748.
• Kant, I. (1965). Critique of Pure Reason (Transleted by N.K.Smith), Macmillan.
• Karabağ, Ç., & Erkan Yazıcı, Y. (2023). Sosyal Ayrışmanın Sinematografik Anlatısında Bir Arayüz Olarak Pencereler: Parazit Filmi. Art-E Sanat Dergisi, 16(31), 408-433.
• Karaca, A., & Agocuk, P. (2021). Cinematic Architecture and Place Perception: A Study on Wes Anderson's Film the Grand Budapest Hotel. International Journal of Scientific and Technological Research, 76-86.
• Kale, G. (2004). Sinemada Görsel Deneyim ve Mimarlık. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi], İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Kıraç, R. (2012). Sinemanın ABC’si. İstanbul: Say Yayınları.
• Koçyiğit, R. G., & Gorbon, F. (2012). Mimarlıkta Yersizleşme ve Yerin-Yeniden Üretimi. Tasarım+ Kuram, 8(13), 95-113.
• Lekesizalın, F. (2023). The Images of Urban Poverty in Bong Joon Ho’s “Parasite” . Topkapı Sosyal Bilimler Dergisi , 115-122.
• Liu, C. (2020). Analysis of Social Class Inequality Based on the Movie Parasite. In 2nd International Conference on Literature, Art and Human Development (ICLAHD 2020), pp. 78-82. Atlantis Press.
• Neuman, W. L. (2012). Toplumsal Araştırma Yöntemleri Nitel ve Nicel Yaklaşımlar (S. Özge, Çev., 5. bs., Cilt 1-2). İstanbul Yayın Odası.
• Norberg Schulz, C. (1971). Existence Space and Architecture. London: Studio Vista.
• Norberg-Schulz, C. (1983). Heidegger’s Thinking on Architecture. Perspecta: The Yale Architectural Journal, 20 , 61-68.
• Öksüz Karademir, C., & Kaya, M. (2020). Sınıf Eşitsizliğinin Bourdieu’nun Sermaye ve Habitus Kavramları Üzerinden Değerlendirilmesi: Parazit Filminin Betimsel Analizi. TRT Akademi, 5(10), 644-667.
• Polat, E., & Polat, M. (2017). Konar-Göçerlikten Yerleşikliğe, Yüzer-Gezerlikten Yerelliğe Göç. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22 (Göç Özel Sayısı), 1329-1341.
• Relph, E. (1976). Place and Placelessness. London: Pion.
• Sihombing H., L.& Sinaga, A. A. (2021). Representation of Social class in Parasite Movie. Lire Journal (Journal of Linguistics and Literature), Vol. 5 No.1.
• TDK (2023). https://www.tdk.gov.tr/ adresinden 13 Aralık 2023 tarihinde alınmıştır.
• TDK (2024). https://sozluk.gov.tr adresinden 14 Ağustos 2024 tarihinde alınmıştır.
• TheVerge (2020). Parasite Wins Best Picture, Making Oscar History: https://www.theverge.com/2020/2/9/21130625/oscars-parasite-best-picture-win-bong-joon-ho-historic-academy-awards-2020 adresinden 24 Ekim 2023 tarihinde alınmıştır.
• Unwin, S. (1997). Analysing Architecture: The Universal Language of Place-making. London: Routledge.
• Usta, G. (2020). Mekân ve Yer Kavramlarının Anlamsal Açıdan İncelenmesi. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication, 10(1), 25-30.
• Ünver, B. (2020). Distopik Bilim Kurgu Sinemasında Gelecek Mekânları ve Mimari Öngörüler. Yedi(24), 95-111. https://doi.org/10.17484/yedi.730583
• Zhan, S., & Liang, C. (2020). A Study of Spatial Narrative in the South Korean Movie “Parasite”. In 4th International Conference on Art Studies: Science, Experience, Education (ICASSEE 2020), pp. 291-294. Atlantis Press.