1960-1990 Yılları Arasında Toplumsal Eleştiri Perspektifinden Türk Güldürü Sineması

Yıl 2018, Sayı: 37, 21 - 39, 30.05.2018

Murat Ünal

Öz

Altmışlı yıllarda başlayan ve kısa
sürede dünyayı saran ‘gerçekçi’ ve ‘karşı’ sinema eğilimlerinin Türk Sinemasına
yansımaları on yıl kadar gecikmeli olmuştur. Türkiye’de özellikle güldürü
alanında net bir eleştirel tavır ve yönetmen üslubu barındıran filmlerin ortaya
çıkması 80’leri buldu. Yeşilçam öncesinde 50’lere kadar, tiyatro etkisinde bir
sinemanın kendi olanaklarını keşfetmesi, 70’lere kadar ise keşfedilen sinema
dilinin olgunlaşması gerekmiştir. Yetmişler ise güldürü sinemasında
‘toplumsal’ın iyice belirmeye başladığı bir dönemdir. Bu dönemde çekilen komedilerde
toplumsal eleştiri anlamındaki kimi mesajların yanı sıra aynı zamanda ‘uyum ve
bütünleşme’ çağrısı da vardır. İhtiyatlı bir eleştiri ile uysallık bir
aradadır. Yetmişlere kadar çekilen filmler sinemasal üslup oluşturma çabasına
girmezler. Toplumsal konuların komik olanın içine ‘ciddi’ biçimde girmesi,
güldürü sinemasının yüksek sesli eleştiri yapması ve kişisel yönetmen
üsluplarının oluşmaya başlaması ise ancak 80’lerden sonra söz konusu olan bir
durumdur. Üstelik bu kazanımlar günümüze olumlu bir miras olarak yeterince
aktarılamamıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk güldürü sineması, Kültürel temsil, İdeolojik işlev, Toplumsal eleştiri

Kaynakça

• ABİSEL, N.; 1995, Popüler Sinema ve Türler, İstanbul: Alan Yayıncılık.
• ATAYMAN, V.; 1998, “Batı ve Yeşilçam Geleneğinde Düzen Söylemi”, 25. Kare Dergisi, 22. Sayı, Ankara: Yıldız Yayıncılık.
• ADORNO, T.W.; 1997, Minima Moralia, İstanbul: Metis Yayınları.
• ALTHUSSER, L.; 2003, İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları, İstanbul: İthaki Yayınları.
• BATUR, Y.; 1998, Bilimkurgu Sinemasında Şiddet ve İdeoloji, Ankara: Kitle Yayınları.
• BAYRAM, N.; 1999, “Varlıklı ve Egemen Olmayan Bir Aylak: Turist Ömer”, İletişim Dergisi, sayı: 99/2. Ankara: Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayını.
• BERGER, J.; 1993, Görme Biçimleri, İstanbul: Metis Yayınları.
• BÜKER, S.; 1996, Film Dili, İstanbul: Kavram Yayınları.
• CANTEK, L.; 1999, “Bastırılanın Kahkaha Olarak Geri Dönüşü”, İletişim Dergisi, sayı: 99/1. Ankara: Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayını.
• DORSAY, A.; 1996, “Türk Sineması 1995: Yarı Karamsar, Yarı İyimser Bir Bakış Denemesi”, Türk Sineması Üzerine Düşünceler, Der: Süleymá Murat Dinçer, Ankara: Doruk Yayınları.
• ERDOĞAN, İ.&ALEMDAR, K.; 2002, Öteki Kuram, Ankara: Erk Yayınları.
• INGLIS, F.; 1998, “Frankfurt Okulu”, Kitle İletişim Kuramları-Okuma Parçaları, Der: Erol Mutlu, Ankara: Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları.
• MAKTAV, H.; 2001, “Türk Sinemasında Yoksulluk ve Yoksul Kahramanlar”, Toplum ve Bilim Dergisi, sayı: 89, İstanbul: Birikim Yayınları.
• MAST, G.; 1979, The Comic Mind. Chicago: The University Of Chigago Press.
• OSKAY, Ü.; 1996, “Sinemanın Yüzüncü Yılında Türk Sinemasında Entelektüellik Tartışması”, Türk Sineması Üzerine Düşünceler, Der: Süleymá Murat Dinçer, Ankara: Doruk Yayınları.
• OSKAY, Ü.; 1981, Çağdaş Fantazya, İstanbul: Der Yayınları.
• ÖZDEN, Z.; 2000, Film Eleştirisi, İstanbul: Afa Yayıncılık.
• ÖZGÜÇ, A.; 1995, “Türk Sineması’nda Güldürü Filmleri”, Güldiken Mizah Kültürü Dergisi, sayı:8, İstanbul: İris Yayıncılık.
• RYAN, M.&KELLNER, D.; 1997, Politik Kamera, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• SCHATZ, T.; 1981, Hollywood Genres: Formulas, Filmmaking and the Studio System, Philadelphia: Temple University Pres.
• TURGUL, Y.; 1997, “Röportaj”, Popüler Sinema Dergisi Eşkıya Özel Sayısı, İstanbul: 1 Numara Yayıncılık.
• YILMAZ, E.; 1997, Amerikan Sineması’nda Savaş ve Vietnam Filmleri, İstanbul: Leya Yayıncılık.