“Popüler Olmayan” Bir Sözlü Kültür Hazinesi: Âşık Kara Musa

Yıl 2017, Sayı: 36, 205 - 223, 28.11.2017

Caner Işık Ali Onar

Öz

Kültürün sözlü ortamda icra edilip, aktarılmasıyla sözlü
kültür oluşur. Sözlü kültür, bütün yazılı kültürlerin temel kaynağıdır.
Geleneksel halk bilgisi sözlü ortamda yaratılır, sonra yazıya dökülür. Sözlü
kültür aktarımında bu kültürü taşıyan özel şahsiyetler vardır. Âşıklar bu özel
şahsiyetlerin başta gelenlerindendir. Âşıklık, tarihsel süreçte birtakım
değişikliklere uğrayarak günümüzde son hâlini almıştır. Sözlü kültür
geleneğinden gelen âşıklar popüler kültürün içinde de yer almışlardır. Bu yer
alış kültür endüstrisinin belirlediği normlar çerçevesinde olmuştur. Bu noktada
âşıklar ancak âşıklığın gerektirdiği birçok özellikten uzaklaşarak
popülerleşebilmişlerdir. Bu sebeple âşıklık geleneğinin modernizasyon süreçleri
içindeki görünümü eğlenceye yönelik veya politik ifadeler temelinde
şekillenmiştir.

Popüler kültür karşısında etkisizleşen sözlü
gelenek ve bunun hafızasını taşıyan “gerçek” âşıklar zaman içinde etkisizleşmiş
ve toplum içinde görünmez olmuşlardır. İşte bu âşıklardan biri de Çorum’un
merkez köylerinden Acıpınar köyünde yaşayan, yörede Âşık Kara Musa olarak
bilinen Musa Yıldız’dır. Âşık Kara Musa, sözlü kültür kaynağıdır. Makalemizin
amacı sözlü kültür kaynağı olarak Âşık Kara Musa’nın tanıtılmasıdır. Tanıtım
vasıtasıyla günümüzde sözlü geleneğin aktarılmasında karşılaşılan güçlükler
tespit edilecektir. Bu tespitlerden hareketle popüler kültür ve kitle kültürü
anlayışının hakim olduğu günümüzde, yaşayan kültür hazinelerinin durumu
hakkında belirlemeler ve analizler yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kültür, Âşıklık, Popüler Kültür, Sözlü kültür, Yaşayan kültür hazinesi

Kaynakça

• BAUDRILLARD, J. (1988) Metinler ve Söyleşiler, (Çev: Oğuz Adanır), İzmir: D.E.Ü.G.S.F.
• BAUDRİLLARD, J. (1991) Sessiz Yığınların Gölgesinde Toplumsalın Sonu (Çev. Oğuz Adanır), Ankara: Doğu Batı Yayınları
• BORATAV, P. N. (1942) Halk Edebiyatı Dersleri, Ankara Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Ankara: Türk Dili ve Edebiyatı Enstitüsü Neşriyatı
• EROL, A. (2003) Popüler Müziği Anlamak Kültürel Kimlik Bağlamında Popüler Müzikte Anlam, İstanbul: Bağlam Yayıncılık
• EYÜBOĞLU, İ. Z. (1990) Bütün Yönleriyle Bektaşilik, İstanbul, Der Yayınları
• FINNEGAN, R. (1977) Oral Petry: its Nature, Significance ad Social Context, Cambridge, İngiltere, Cambridge University Press
• GÜNGÖR, N. (1993) Sosyo Kültürel Açıdan Arabesk Müzik, Ankara: Bilgi Yayınevi
• IŞIK, C. (2005) Sözlü gelenek Eserlerinin Özellikleri, YYU Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.9 Bahar 89 -105
• IŞIK, C. (2011) Alevi-Bektaşi Geleneğinde Muhabbet: Ruhsal Bir Bilgi Ortamı, Milli Folklor Dergisi, S. 89, s. 147-158
• IŞIK, C- EROL IŞIK, N. (2013) Arabesk ve Müslüm Gürses, İstanbul: Ferfir Yayınları
• IŞIK, C. (2013) Kültür Sosyolojisi Toplumsalı Anlamada Bir Zorunluluk, Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, C. 16, S. 2.
• KELLNER, D. (2006) Communication v.s. Cultural Studies: Overcoming the Divide, http://uta.edu./huma/illuminations/kell4.htm
• KÜÇÜKKAPLAN, U. (2013) Arabesk Toplumsal ve Müzikal Bir Analiz, İstanbul: Ayrıntı Yayınları
• MELIKOF İ. (1998) Hacı Bektaş: Efsaneden Gerçeğe (Çev. Turan Alptekin), İstanbul:Cumhuriyet Kitabevi
• ONG, W. J. (2014) Sözlü ve Yazılı Kültür, İstanbul: Metis Yayınları
• ÖZBEK, M. (2000) Popüler Kültür ve Orhan Gencebay Arabeski, İstanbul: İletişim Yayınları
• PEABODY, B. (1975) The Winged Word, A Study in The Technique of Ancient Greek Oral Composition as Seen Principally Through Hesiod’s Work and Days, Albany: State University of New York Press
• TEMREN, B. (1992) Bektaşiliğin Eğitsel ve Kültürel Boyutu. Yayımlanmamış Doktora Tezi, T.C. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Programları ve Öğretim Anabilim Dalı, Ankara
• TURNER, B. S. (1990) British Cultural Studies Reader: An Introduction, Londra: Unwin Hyman
• WILLIAMS, R. (1993) Kültür, (Çev: Suavi Aydın) Ankara: İmge Yayınları USLUER, F. (2014) Hurufilik, İstanbul: Kabalcı Yayınları