Psikiyatrinin Toplumsal Etkilerine Dair Nitel Bir Araştırma: Ege Üniversitesi Örneği

Yıl 2017, Sayı: 35, 21 - 44, 25.05.2017

Gamze Gürler

Öz

Batı dünyası,
Aydınlanma’dan itibaren kendisini “aklın” öncülüğünde yeniden inşa etmiş ve
önceden dinsel söylemlerin hâkimiyeti altındaki alanları bilimsel olarak
incelemeye başlamıştır. Psikoloji ve psikiyatri bilimlerinin kökenleri
Aydınlanma'ya dayanmaktadır. Bu bilimlerin ortaya çıkışı ancak akla yapılan
vurgu sayesinde mümkün olmuştur. Aklın karşısında yer alan deliliğin mistik
konumu moderniteyle birlikte değişmiş ve akıl hastaları giderek bir yük olarak
görülmeye başlanmıştır. Psikiyatri, bilimsel söylemler ile akıl hastaları
üzerinde sosyal kontrol sağlamış, onları kurumlara kapatmıştır ve
ötekileştirmiştir. Bu çalışmada amaç, 
Ege Üniversitesi’nin farklı fakültelerinde öğrenim görmekte olan 25
kişiyle gerçekleştirilen yarı-yapılandırılmış görüşmeler yoluyla psikiyatrik
söylemlerin bireylerin akıl sağlığı ve hastalığı hakkındaki fikirlerini nasıl
etkilediğini anlamaktır. Araştırma bulguları, katılımcıların psikiyatrinin
otoritesini onayladıklarını ve psikiyatriyi nesnel bir bilim olarak
gördüklerini, akıl hastalıklarını psikiyatrik söylemler temelinde anormal
davranışlarla özdeşleştirdiklerini göstermektedir. Katılımcıların çoğu akıl
hastalarının ötekileştirildiğinin farkında olmasına rağmen, psikiyatrinin
söylemlerine benzer açıklamalarıyla etiketleme sürecine katkıda bulunmaktadır.
Akıl hastalıkları katılımcılar için diğer bedensel hastalıklardan daha
korkutucu olmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Delilik, Psikiyatri, Medikalizasyon, Etiketleme

Kaynakça

• ARTVİNLİ, F., 2013, Delilik Siyaset ve Toplum: Toptaşı Bimarhanesi 1873-1927, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• ASTBURY, J., 2001, “Gender Disparities in Mental Health”, Mental health, 2001, Ministerial Round Tables, 54th World Health Assemble, Geneva: WHO.
• BAKACAK, A,G., BOYACIOĞLU, A,Ö., 2012, “Bireylerin Akıl/Ruh Sağlığı Tanımlamalarına İlişkin Nitel Bir Araştırma”, Sosyoloji Dergisi, 27: 1–15.
• BRACKEN, P., THOMAS P., 2010, “From Szasz to Foucault: On the Role of Critical Psychiatry”, Philosophy, Psychiatry, & Psychology,17: 3: 219-228.
• BRACKEN, P., THOMAS P., 2013, “Challenges to the Modernist Identity of Psychiatry: User Empowerment and Recovery”, The Oxford Handbook of Philosophy and Psychiatry içinde, MULFORD K. W. M. vd. (der) İngiltere: Oxford University Press.
• BUSFIELD, J.,2000, “Introduction: Rethinking the Sociology of Mental Health”, Sociology of Health & Illness, 22:5: 543-558.
• CHARLAND, L. C., 2013, “Why Psychiatry Should Fear Medicalization”, The Oxford Handbook of Philosophy and Psychiatry içinde. MULFORD K. W. M. vd. (der) İngiltere: Oxford University Press.
• DEMEZ, G., 2012, “Gençlik İdeali: Anti Aging Uygulamaları ve Değişen Yaşlılık Algılarının Medyada Temsili”, ETHOS: Felsefe ve Toplumsal Bilimlerde Diyaloglar, 5:1: 94-120. DOĞAN, O., KOCACIK, F., 2006, “Ruh Sağlığı ve Bozukluklarının Sosyolojisi” Anadolu Psikiyatri Dergisi, 7: 109–120.
• DOĞAN, Ö. V., 2013, “1980 Sonrası Türk Sinemasında Delilik Okumaları”, İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 1: 37: 69-86.
• FOUCAULT, M., 2002, Kliniğin Doğuşu: Tıbbi Algının Arkeolojisi, (çev: Şule Ünsaldı), Ankara: Epos Yayınları.
• FOUCAULT, M., 2013, Deliliğin Tarihi, (çev: Mehmet Ali Kılıçbay), Ankara: İmge Kitabevi.
• FOUCAULT, M.. 2013b, Akıl Hastalığı ve Psikoloji, (çev: Emre Bayoğlu), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• FRENCH, J. R. P, RAVEN, B., 1959,. “The bases of social power”, Group dynamics içinde, CARTWRIGHT D ve ZANDER A. (der), New York: Harper & Row.
• FROMM, E., 2014, Sağlıklı Toplum, (çev: Yurdanur Salman-Zeynep Tanrısever), İstanbul: Payel Yayınları.
• GOFFMAN, E., 1961, Asylums: Essays On The Social Situation of Mental Patients and Other Inmates, New York: Anchor Books.
• GUTTING, G., 1994, “Foucault and the History of Madness”, The Cambridge Companion to Foucault içinde, GUTTING G. (der), İngiltere: Cambridge University Press.
• HYDE, Z., DOHERTY, M., TILLEY, P. M., McCAUL, K., ROONEY, R., JANCEY, J., 2014, The First Australian National Trans Mental Health Study: Summary of Results, Curtin University, Avustralya: School of Public Health.
• ILLICH, I., 2014, Sağlığın Gaspı, (çev: Süha Sertabiboğlu), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• KARLIKAYA, G., GÖKÇE N., 2001, “Modern Türk Psikiyatri Biliminin Kurucusu Mazhar Osman Uzman”, Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 18:2: 149-157.
• KURT, R., 2014, “Michel Foucault-Jacques Derrida: Descartes Bağlamında Tartışılan Delilik. Cogito, Söylem Ve Metin)”, Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• LEONI, F., 2013. “From Maddness to Mental Illness: Psychiatry and Biopolitics in Michel Foucault”,. The Oxford Handbook of Philosophy and Psychiatry içinde, MULFORD K. W. M. vd. (der) İngiltere: Oxford University Press.
• MACIONIS, J. J., 2012, Sosyoloji, (çev. edt: Vildan Akan), Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• MECHANIC, D., 1978, Medical Sociology, America: The Free Press.
• MERRIAM, S., 2015, Nitel Araştırma. Desen ve Uygulama İçin Bir Rehber (çev: Selahattin Turan), Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• NAMAL, A., 2013, “Psikiyatri Tarihçesi Işığında Ruh Hastalarının Zorla Tedavilerine Etik Açıdan Genel Bir Bakış”, Türk Tıp Etiği ve Tıp Hukuku Araştırmaları Yıllığı, NAMAL A. (der), 5-6: 41-72 , Nobel Tıp Kitabevleri.
• ÖGEL, K., 2009, Psychoscope: Sinemada “Akıl” Hastaları, Aralık 16, 2014 http://www.ogelk.net/film/sinemada_akil_hastalari_ogelk.asp
• PAYTON A. R., THOITS P. A.. 2011, “Medicalization, Direct-to-Consumer Advertising, and Mental Illness Stigma”, Society and Mental Health, 1:1: 55–70. American Sociological Association.
• PILGRIM, D. & ROGERS, A., 2005, A Sociology of Mental Health and Illness: UK: Open University Press.
• ROBERTS, M., 2005, “The Production Of The Psychiatric Subject: Power, Knowledge And Michel Foucault”, Nursing Philosophy, 6: 33–42, Blackwell Publishing Ltd.
• ROSENHAN, D. L., 1973, “On Being Sane in Insane Places”, Science, 179: 4070: 250-258.
• SARI N., AKGÜN, B. 2008, “Türk Tarihinde Psikiyatriye Bakış”, İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri Türkiye’de Sık Karşılaşılan Psikiyatrik Hastalıklar Sempozyum Dizisi, 62: 1-24.
• SASS, L. A., 2013, Delilik ve Modernizm, (çev: Ender Gürol), İstanbul: Alfa Basım.
• SHALIN, D. N., 2013, “Goffman on Mental Illness: Asylums and ‘The Insanity of Place’”, Symbolic Interaction, 37: 1: 122–144.
• SZASZ, T., 2007, Deliliğin İmalatı, (çev: Gözde Genç), İstanbul: Yerdeniz.
• SZASZ, T., 2010, The Myth Of Mental Illness: Foundations Of A Theory Of Personal Conduct, İngiltere: HarperCollins.
• SZASZ, T., 2013, Yalanlar Bilimi Psikiyatri, (çev: Nur Küçük), İstanbul: Aylak Kitap.
• USSHER, J., 1991, Women’s Madness: Misogyny or Mental Illness?, London: Harvester Wheatsheaf.
• YILDIRIM A., ŞİMŞEK H., 2005, Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• YILMAZ, V., 2012, “İnsan Hakları ve Karşılaştırmalı Sosyal Politika Yaklaşımı Işığında Türkiye'de Ruh Sağlığı Politikaları: Tespitler ve Öneriler”, RUSİHAK, İstanbul Bilgi Üniversitesi.
• WEINSTEIN, R. M,. 1982, “Goffman's Asylums and the Social Situation of Mental Patients”, Orthomolecular Psychiatry, 11: 4: 267-274.