SOSYOLOJİK AÇIDAN NAMUS KAVRAMINA BAKIŞ: TRABZON İLİ ÖRNEĞİ

Yıl 2018, Sayı: 38, 173 - 196, 30.11.2018

Büşra Topcu Elif Baş

Öz

Bu araştırma farklı yaş gruplarından erkekler arasında, namus ve bekaret özelinde namusu algılayışı dönüşen ve dönüş(e)meyen taraflarını içermektedir. Araştırmaya katılan farklı sosyo-kültürel düzeylerden 15 erkekle derinlemesine görüşmeler yapılmıştır. Araştırmada sınırlılıklara rağmen namusla ilgili olduğu düşünülen erkeklik anlatılarına, namuslu ve namussuz olma tanımlamalarına, bekaretin nasıl bir anlam taşıdığına dair alt başlıklara da değinilmiştir.

Namus, mevcut ataerkil yapı ve iktidar ilişkileri çerçevesinde tanımlanan kavramlar arasındadır. Bu kavram, ahlaki ve insani değerlere gönderme yapmasının yanında, cinsellikle ve bekaretle alakalı düşünce yapılarını da barındırmaktadır. Namusun cinselliği işaret ettiği noktada, erkekler için anlamının nasıl oluştuğunu ve nasıl sonuçlara yol açtığı ortaya konulmaya çalışılmıştır. Namusun özellikle kadın üzerinden tanımlanıp tanımlanmadığına odaklanılarak kavramın erkekler nezdinde çağrıştırdığı anlamlara yer verilmiştir. Bu bağlamda, öncelikle namusun genel bir tanımı yapılmış ve sonrasında namusla ilişkili olduğu düşünülen bekaret ve ataerkillik kavramları üzerinde durulmuştur. Geleneksel rollerin ön planda olduğu toplumlarda, kadınların ve erkeklerin farklı rol ve sorumlulukları namus ile ilişkilendirilmektedir. Bu açıdan, namusun Trabzon’daki erkekler için nasıl algılandığı üzerinde durulmuş ve konuyla ilişkili ataerkillik, bekaret, erkeklik değişkenlerinin namusla ilişkisi açıklanmaya çalışılmıştır.

Trabzon özelinde toplumsal değerlerle ilişkili olarak namus ve bekaret kavramı hem ayrı ayrı ele alınmış hem de birlikte incelenmiştir. Erkeklerin kavramlara yükledikleri anlamlar, Bourdieu ve Connell’in düşünceleri ekseninde temellendirilerek açıklanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Namus, Erkeklik, Ataerkillik, Bekaret, Kadın

Sociological Perspective on the Concept of Honor: The Case of Trabzon

Öz

This study investigates the variety in the perception of honor in the sense of honor and virginity among males of different age groups. In-depth interviews were conducted with 15 males from different socio-cultural levels. Despite the limitations in there search, many aspects related to honor have been mentioned.

Honor is one of the concepts defined with in the framework of currentpatriarchalstructureandpowerrelations. In addition to referring to moral and human values, this concept also encompasses ideas of sexuality and virginity. The study tries to depict a picture of the meaning of honor for men and the directions it can lead with sexual connotation. The study also probes into how honor is defined by men with particular reference to whether it is defined on the basis of women. With this regard, the concepts of virginity and patriarchy, which are thought to be related with honor, were discussed. In societies where traditional roles are at the forefront, different roles and responsibilities of women and men are associated with honor. Int his respect, how honor is perceived by males in Trabzon as well as the relation of patriarchy, virginity and masculinity variables with honor are also investigated.

In the case of Trabzon, it is related to gender value and is dealt with separately in terms of honor and virginity. In this study, the concepts of honor and virginity were examined boths eparately and together due to the connection of honor with woman's virginity. The meanings that men attach to concepts are further discussed based on Bourdieu and Connell's thoughts.

Anahtar Kelimeler

Honor, Masculinity, Patriarchy, Virginity, Woman

Kaynakça

• ATAY, T., 2004, “Erkeklik En Çok Erkeği Ezer”, Toplum ve Bilim.101, 11-30.
• BLANK, H., 2013, Bekaretin El Değmemiş Tarihi, Çev. Emek Ergün, İstanbul: İletişim Yayınları.
• BORA, A., ÜSTÜN İ., 2008,Sıcak Aile Ortamı: Demokratikleşme Sürecinde Kadın ve Erkekler, İstanbul: Tesev Yayınları.
• BOURDIEU, P., 2016, Eril Tahakküm, Çev. Bediz Yılmaz, İstanbul: Bağlam Yayınları.
• BOZOK, M., 2016, “Yoksullaşma, Sağcılık, Trabzon Spor Taraftarlığı ve Nataşaların Gölgesinde Trabzon Erkekliği”, (Ed) Biryol, Uğur, Karardı Karadeniz, (423-444), İstanbul: İletişim Yayınları.
• CANER, E.,2015, Cinsellik Üzerine Toplumsal Fragmanlar, İstanbul: Su Yayınları.
• CİNDOĞLU D.,2015, “Modern Türk Tıbbında Bekaret Testleri ve Suni Bekarete”, Der. Pınar İlkkaracan, Müslüman Toplumlarda Kadın ve Cinsellik, (115-132), İstanbul: İletişim Yayınları.
• CONNELL, R.W., 2017, Toplumsal Cinsiyet ve İktidar, Çev. Cem Soydemir. İstanbul: Ayrıntı.
• DELANEY, C., 2017, Tohum ve Toprak, İstanbul: İletişim Yayınları.
• DEMREN, Ç.,2001, “Erkeklik, Ataerkillik ve İktidar İlişkileri”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Antropoloji, 1-10.
• ECEVİTOĞLU, P., 2012, Namus, Töre ve İktidar, Ankara: Dipnot Yayınları.
• İLKKARACAN, P.,2015, “Giriş: Müslüman Toplumlarda Kadın ve Cinsellik”, Müslüman Toplumlarda Kadın ve Cinsellik, Der. Pınar İlkkaracan, İstanbul: İletişim Yayınları.
• İMAMOĞLU, O., 1993, “Değişen Dünyada Değişen Aile İçi Roller”, Kadın Araştırmaları Dergisi, 1, 58-68.
• Kadın Merkezi Eğitim Üretim Danışma ve Dayanışma Vakfı, 2005, Suçlu Kim? Güneydoğu ve Doğu Anadolu Bölgelerinde ‘Namus’ Kisvesi Altında İşlenen Cinayetler ile Mücadelede Kalıcı Yöntemler Geliştirme Projesi 2005 Raporu, Diyarbakır.
• KANDİYOTİ, D., 1995, “Ataerkil Örüntüler: Türk Toplumunda Erkek Egemenliğinin Çözümlenmesine Yönelik Notlar”, 1980’ler Türkiye’sinde Kadın Bakış Açısından Kadınlar, Der. Şirin Tekeli, İstanbul: İletişim Yayınları.
• KANDİYOTİ, D., 2011, “Kurtulmuş ama Özgürleşmiş mi?, Cariyerler, Bacılar, Yurttaşlar, İstanbul: Metis Yayınları.
• KIRAY, M., 1984, "Büyük Kent ve Değişen Aile" in Türkiye'de Ailenin Değişimi: Toplumbilimsel İncelemeler, Ankara: Türk Sosyal Bilimler Derneği Yayınları, 69- 78.
• NAZLI, A., 2015, “Kadın Bedeni ve Toplumsal İzdüşümleri: Sosyolojik Bir Bakış”, Kadın Bedeni ve İstismarı, Der. F. Z. Fidan, D. Alptekin, İstanbul: Opsiyon Yayınları.
• MERNISSI, F.,2015, “Bekaret ve Ataerki”, Der. Pınar İlkkaracan, Müslüman Toplumlarda Kadın ve Cinsellik, (99-115), İstanbul: İletişim Yayınları.
• NEUMAN, W.L., 2014, Toplumsal Araştırma Yöntemleri, Ankara: Yayın Odası.
• KALAV, A.,2015, Değişen ve Dönüşen Sosyal Bir Olgu Olarak Namus ve Toplumsal Cinsiyet, Antalya: Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ONUR, H., KOYUNCU, B., 2004, “Hegemonik Erkekliğin Bilinmeyen Yüzü: Sosyalizasyon Sürecinde Erkeklik Oluşumları ve Krizleri Üzerine Düşünceler, Toplum ve Bilim Dergisi, 101, 31-50.
• OZANSOY TUNÇDEMİR, N., 2018, Üniversite Gençliğinde Evlilik Öncesi Cinselliğe İlişkin Ataerkil Değerlerin Etkisi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ÖZYEĞİN, G., 2009, “Virgina lFacades: Sexual Freedom and Guilt among Young Turkish Women, European Journal of Women’s Studies, Vol.16, No.2, 103-123.
• PARLA, A, 2001, “The "Honor" of the State: Virginity Examinations in Turkey, Feminist Studies, Vol. 27, No. 1 Spring, 65-88.
• SANCAR, S., 2013a, Erkeklik: İmkansız İktidar Ailede, Piyasada ve Sokakta Erkekler, İstanbul: Metis Yayınları.
• SANCAR, S., 2013b, Türk Modernleşmesinin Cinsiyeti: Erkekler Devlet, Kadınlar Aile Kurar, İstanbul: İletişim Yayınları.
• SCOTT, J. W.,2007,Toplumsal Cinsiyet: Faydalı Bir Tarihsel Analiz Kategorisi, Çev. Aykut Tunç Kılıç, İstanbul: Agora Kitaplığı.
• UĞURLU SAKALLI, N.,AKBAŞ, G., 2013, Namus Kültürlerinde “Namus” ve “Namus adına Kadına Şiddet”: Sosyal Psikolojik Açıklamalar, Türk Psikoloji Yazıları, 16 (32), 76-91.
• YAVUZ, Ş., 2014, “İktidar Olma Sürecinde Erkeklerin Erkeklikle İmtihanı”, Milli Folklor, 26 (104), 110-127.
• YAVUZ, Ş., 2015, “Ataerkil Egemen Erkeklik Değerlerinin Üretiminde Kadınların Rolü: Trabzon Örneği,” Fe Dergi: Feminist Eleştiri, No. 7(1): 117-130.
• YILDIRIM A., ŞİMŞEK H., 2013,Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Seçkin Yayınevi.