Geçmişi Tarihselleştirmenin Bir Aracı Olarak Tarih Dizileri: Diriliş, Payitaht, Kûtul’amâre

Yıl 2019, Sayı: 39, 103 - 139, 17.05.2019

Özlem Avcı

Öz

Bu çalışmada kültürel mecralarda (edebiyat alanından sinemaya kadar)
kurgulanan tarihsel söylemin, nasıl bugünün söylemi haline dönüştürüldüğü
üzerine odaklanılmıştır. Ayrıca siyasi söylemin kurgusal bir biçimde televizyon
alanına nasıl taşındığı ve siyasi söylemin bir güçlenme aracına nasıl dönüştüğü
tartışılmaktadır. Edebiyat alanından ödünç alınan bu tartışmanın, son dönem
televizyon dizilerinde nasıl ortaya çıktığı ve kamusal mecralarda nasıl bir
söylem alanı ve söylem birikimi yarattığı sorunsalı üzerinden analiz edilmeye
çalışılacaktır. Bu konuda TRT’nin üç önemli tarihi içerikli yapımı olan ve oldukça
yüksek izlenme oranlarına sahip olan Diriliş: Ertuğrul, Payitaht: Abdülhamid ve
Kûtul’Amâre: Mehmetçik dizileri, geçmişin bugünden nasıl yeniden
kurgulandığının ve geçmişin bugünün ideolojisi tarafından nasıl yeniden
üretildiğinin bir göstergesi olarak analiz edilmeye çalışılmıştır.
Ayrıca dizi içeriklerinin, gündem siyasetle ve iktidar ilişkileri ile olan
görünür bağları üzerinde de durulmuştur. Söz konusu olan diziler, bu
çalışmanın hareket noktası olan ve temel iddiası olan, “geçmişin bugüne nasıl
hizmet ettiği” ve “tarihin siyasal iktidarlar için ne ifade ettiği” sorunsalının
gözlemlendiği örneklerdir. Bu çalışmada kimlik, kültür, vatan, kolektif bellek,
nostalji kavramlarıyla birlikte tartışılan diziler örneğinden hareketle, tarihin bu
kadar gündeme taşınmasının (hem kurgusal alanda, hem de reel siyasette)
siyasal iktidarlar açısından önemi tartışılmaktadır. Bu noktada ise “siyasi
iktidarlar tarihe neden ihtiyaç duyar?” sorusu üzerine odaklanılmıştır. En çok
izlenen bölümler, bölümlerden sahneler, alıntılar, sosyal medya paylaşımları ve
bu paylaşımlara yapılan yorumlar dikkatle incelenmiş ve analiz edilmeye
çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tarihi Diziler, Söylem, Bellek Siyaseti, Millilik ve Yerlilik

Kaynakça

• ADORNO, T. (2011), Otoriteryen Kişilik Üzerine: Niteliksel İdeoloji İncelemeleri. (çev. Doğan Şahiner), İstanbul:Say Yayınları
• ADORNO, T. (2007), Kültür Endüstrisi. (çev. Elçin Gen vd), İstanbul:İletişim Yayınları
• AKTULUM, K. (2015), “Romanesk Söylemin Tarihselleştirilmesi ya da Tarihi Yeniden Yazmak”, Bilig, Bahar 2015, Sayı: 73, 1-16.
• ALTHUSSER, L. (2002), İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları. (çev. Yusuf Alp, Mahmut Özışık), İstanbul:İletişim Yayınları.
• ANDERSON, B. (2017), Hayali Cemaatler: Milliyetçiliğin Kökenleri. (çev. İskender Savaşır), İstanbul:Metis Yayınları.
• ASSMANN, J. (2015), Kültürel Bellek: Eski Yüksek Kültürlerde Yazı, Hatırlama ve Politik Kimlik. (çev. Ayşe Tekin), İstanbul:Ayrıntı Yayınları.
• ATAY, T. (2017), “Yok Böyle Abdülhamid, Var Böyle Erdoğan” Cumhuriyet Gazetesi, 6 Mart 2017.
• http://www.cumhuriyet.com.tr/koseyazisi/691620/Yok_boyle_Abdulhamid__var_ boyle_Erdogan_.html (erişim tarihi: 27.06.2018).
• BAUMAN, Z. (2018), Retrotopya. (çev. Ali Karatay), İstanbul:Sel Yayıncılık
• BENJAMİN, W.(1993), Son Bakışta Aşk. (yay. haz. Nurdan Gürbilek), İstanbul:Metis Yayınları.
• BİLİS, A. E. (2013), “Popüler Televizyon Dizilerinden Muhteşem Yüzyıl Dizisi Örneğinde Tarihin Yapısökümü”, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, Sayı: 45, 19-38.
• BORA, T. (2018), Zamanın Kelimeleri: Yeni Türkiye’nin Siyasi Dili, İstanbul:İletişim Yayınları.
• BOYM, S. (2009), Nostaljinin Geleceği. (çev. F. Burak Aydar), İstanbul:Metis Yayınları.
• CARR, E. H. (2018), Tarih Nedir?. (çev. M. Gizem Gürtürk), İstanbul:İletişim Yayınları.
• DACHEUX, E. (2012), “Kamusal Alan: Demokrasinin Anahtar Bir Kavramı”. Kamusal Alan (içinde), DACHEUX, E. (çev. Hüseyin Köse), İstanbul: Ayrıntı Yayınları. ss.13-27.
• DAĞLIOĞLU, E. C. (2017), “Osmanlı Tahtında Bir Polat Alemdar”, Agos Gazetesi ,10 Mart 2017.
• DE CERTEAU, M. (2009), Tarih ve Psikanaliz. (çev. Ayşegül Sönmezay), İstanbul:İş Bankası Kültür Yayınları.
• DUMEZİL, G. (2012), Mit ve Destan I : Avrupa Halklarının Destanlarında Üç İşlev İdeolojisi. (çev. Ali Berktay), İstanbul:Yapı Kredi Yayınları
• ELİADE, M. (1994), Ebedi Dönüş Mitosu. (çev. Ümit Altuğ), Ankara:İmge Yayınları.
• EAGLETON, T. (1996), İdeoloji. (çev. Muttalip Özcan), İstanbul:Ayrıntı Yayınları
• HABERMAS, J. (2004), “Kamusal Alan”, Kamusal Alan (içinde). (der. ve çev. Meral Özbek), İstanbul: Hil Yayınları, ss.95-102.
• HALL, S. (2017), Temsil, Kültürel Temsiller ve Anlamlandırma Uygulamaları. (çev. İdil Dündar), İstanbul:Pinhan Yayıncılık.
• HORKHEIMER, M. (1996), Akıl tutulması. (çev. Orhan Koçak), İstanbul:Metis Yayınları
• LORENZ, C. (2013), “Senin Tarihin Sana, Beninki Bana: Tarihte Hakikat ve Nesnellik Üzerine Düşünceler”, Cogito, Sayı: 73, 169-191.
• LOWENTHAL, D. (1997), The Heritage Crusade and the Spoils of History, Cambridge:Viking.
• MALİNOWSKİ, B. (2000), Büyü, Bilim ve Din. (çev. Saadet Özkal), İstanbul:Kabalcı Yayınevi.
• MARCUSE, H. (1997), Tek Boyutlu İnsan. (çev. Aziz Yardımlı) İstanbul:İdea Yayınevi
• MARX, K. (2016), Louis Bonaparte’ın 18 Brumaire’i (çev. Erkin Özalp), İstanbul:Yordam Kitap.
• MATTELART, A. (1979), Multinational Corparations and the Control of Culture: The İdeological Apparatuses of Imperialism, New Jersey:Humanities Press.
• ONARAN, B. (2017), “Payitaht Abdülhamid Vesilesiyle: Tarih-Kurgu-Propaganda”, Birikim Dergisi, Sayı: 336, 76-81.
• OSKAY, Ü. (2010). Yıkanmak İstemeyen Çocuklar Olalım, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları
• ÖZÇETİN, B. (2018), “Yeni Türkiye’nin Tarihle ve Kültürle İmtihanı: Diriliş Ertuğrul ve Gösterdikleri”, T24, 5 Nisan 2018, http://t24.com.tr/k24/yazi/dirilisertugrul, 1693#_ftn7 (erişim tarihi: 13.05.2018).
• RİCOEUR, P. (2007), Zaman ve Anlatı: Bir / Zaman Olay Örgüsü Üçlü Mimesis. (çev. Sema ve Mehmet Rifat), İstanbul:Yapı Kredi Yayınları
• RİCOEUR, P. (2016), Zaman ve Anlatı: Üç / Kurmaca Anlatıda Zamanın Biçimlenişi. (çev. Mehmet Rifat), İstanbul:Yapı Kredi Yayınları
• SENNETT, R. (2010). Kamusal İnsanın Çöküşü. (çev. Serpil Durak ve Abdullah Yılmaz), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• SMİTH, A. D. (2014), Milli Kimlik. (çev. B. Sina Şener), İstanbul:İletişim Yayınları.
• STEVENSON, N. (2008), Medya Kültürleri. (çev. B. Engin Aksoy), İstanbul:Ütopya Yayınevi.
• TAGGART, P. (2004) Popülizm. (çev. Barış Yıldırım), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• THOMPSON, J.B. (1984), Studies in the Theory of Ideology. Cambridge:Polity Press.