The Relationship Between Earthquake and Poverty

Yıl 2024, Sayı: 47, 77 - 113, 30.05.2024

Rıdvan Şahin Mehmet Baki Bilik

https://doi.org/10.59572/sosder.1462907

Öz

Van is located in eastern Turkey and is on the North Anatolian Fault Line and is therefore a province with a significantly high earthquake risk. Due to its location and geographical structure, Van has been exposed to natural disasters such as floods, avalanches, landslides and especially earthquakes throughout history. The 7.2 and 5.6 magnitude earthquakes that occurred on October 23 and November 9, 2011 were a turning point for the city. These earthquakes caused loss of life, injuries and extensive material damage, and deeply affected city life. This disaster not only affected Van, but also brought calls for international aid. Economically disadvantaged families living in low socio-economic neighborhoods who could not migrate had to spend the winter months in tents and were even more exposed to the effects of the earthquake. This study aims to examine from a scientific perspective the pre-earthquake preparation processes of economically disadvantaged individuals living in the suburbs of Van, their post-earthquake experiences, and how they interpret earthquakes and other natural events. The research, conducted as a qualitative field research, focuses on married participants who experienced the Van earthquakes and received help from social solidarity foundations. By conducting in-depth interviews with 28 participants, the research investigates the preparation processes of poor families before and after the earthquake, their disaster experiences and how they evaluate earthquakes. The findings of the research show that groups in economic distress face difficulties in taking the necessary precautions against disasters and generally accept their fate.

Anahtar Kelimeler

Earthquake, Disaster, Poverty, Disadvantage, Vulnerability, Earthquake, Slum, Resilience of Society

DEPREM VE YOKSULLUK İLİŞKİSİ

Öz

Van, Türkiye'nin doğusunda yer aldığı için, Kuzey Anadolu Fay Hattı üzerinde bulunur ve bu nedenle deprem riski oldukça yüksek bir ildir. Van konumu ve coğrafi yapısı itibarıyla tarih boyunca, sel, çığ, heyelan ve özellikle deprem gibi doğa olaylarına maruz kalmıştır. Van'da 23 Ekim ve 9 Kasım 2011'de meydana gelen 7,2 ve 5,6 büyüklüğündeki iki deprem, şehir için bir dönüm noktası olmuştur. Bu depremlerin sonucunda can kayıpları, yaralanmalar ve büyük ölçekli maddi zararlar meydana gelmiş, şehrin yaşamı derinden etkilenmiştir. Bu afet, sadece Van'ı değil, tüm Türkiye'yi etkisi altına almış ve uluslararası yardım çağrılarını beraberinde getirmiştir. Sosyo-ekonomik düzeyi düşük mahallelerde yaşayan ekonomik düzeyi düşük aileler, göç edemedikleri için çadırlarda kış aylarını geçirmek zorunda kalmışlar ve depremin etkilerine çok daha fazla maruz kalmışlardır. Bu bağlamda yapılan çalışma, Van kent merkezine bağlı kenar mahallelerde yaşayan ekonomik açıdan dezavantajlı bireylerin deprem öncesi afetlere hazırlık süreçleri, deprem sonrası deneyimleri ve bu deneyimlere bağlı olarak nasıl hazırlandıkları, ayrıca deprem ile diğer doğa olaylarını nasıl anlamlandırdıklarını bilimsel bir perspektifle incelemeyi amaçlayan nitel bir saha araştırmasıdır. Van depremlerini yaşamış ve sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakıflarından yardım alan evli 28 katılımcıyla derinlemesine mülakat tekniği kullanılarak, yoksulluk içindeki ailelerin deprem öncesi ve sonrası hazırlık süreçleri, afet deneyimleri ve depremleri nasıl değerlendirdikleri üzerine odaklanılmıştır. Araştırmanın sonuçlarına göre, ekonomik sıkıntılar içinde olan kesimler, afetlere karşı gereken önlemleri alma konusunda zorluklar yaşamakta ve genellikle kaderlerine razı olmaktadırlar.

Anahtar Kelimeler

Deprem, Afet, Yoksulluk, Dezavantajlı Gruplar, Zarargörebilirlik

Etik Beyan

Araştırma için 23/10/2023 tarihinde Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Yayın Etik Kurul Başkanlığı tarafından düzenlenen 2023/26 oturum sayılı Etik İzin Raporu alınmıştır.

Kaynakça

• AFAD, (2023). Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı Açıklamalı Afet Yönetimi Terimleri Sözlüğü. https://www.afad.gov.tr/aciklamali-afet-yonetimi- terimleri-sozlugu. (son erişim tarihi:27.10.2023).
• Akgüngör, A. Ç. (2011). 17 Ağustos 1999 Depreminde İki Çimento Fabrikası: Bir Afet Sosyolojisi Çalışması. İstanbul: Beta yayınları.
• Alkın, R.C. (2022). Aftershock: Earthquake In New York Filmi Üzerine Bir Afet Sosyolojisi İncelemesi. İçtimaiyat Sosyal Bilimler Dergisi. 2022;6(1): 298311.
• Arabacı, R. Y. (2019). Dünya Bankasının Yeni Uluslararası Yoksulluk Sınırları ve Küresel Yoksulluğun Yeniden Değerlendirilmesi. Sosyal Güvenlik Dergisi (SGD). Haziran, Cilt 9, Sayı 1, Sayfa 123-140. Araştırma. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, XIV/1, 30-67.
• Aydın, D. (2013). Afet Sonrası Psikososyal Destek Uygulamaları. İHH İnsani ve Sosyal Araştırmalar Merkezi Dergisi.
• Aydın, K. (2018). Max Weber, Eşitsizlik ve Toplumsal Tabakalaşma. Journal of Economy Culture and Society; 57: 245-267.
• Aziz, A. (2014). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri ve teknikleri: Araştırma süreci ve tasarımı, veri toplama teknikleri. Ankara: Nobel Yayınları.
• Balta, E. Paker, M. (1999). Afet Doğal mı, Toplumsal mı? Birikim Dergisi 1, sayı-125-126 – Eylül/Ekim 1999.
• Bauman, Z. (1999). Çalışma, Tüketicilik ve Yeni Yoksullar. (çev. Ümit Öktem) İstanbul: Sarmal Yayınevi. (Eserin orijinali 1999’da yayınlanmıştır).
• Bauman. Z. (2013). Modernite, Kapitalizm, Sosyalizm Küresel Çağda Sosyal Eşitsizlik. Ankara: Say Yayınları. (Esirin Orijinali 1992'de yayınlanmıştır).
• Beck, U. (2019). Risk Toplumu – Başka Bir Modernliğe Doğru. (çev. Kazım Özdoğan ve Bülent Doğan). İstanbul: İthaki Yayınları. (Eserin orijinali 1986’da yayınlanmıştır).
• Bilik, M. B. (2019). Kent ve Afet: Depremler Açısından Van Kent Merkezinin Zarar görebilirliği, (Doktora Tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
• Bourdieu, P. (2015). Eril Tahakküm. (çev, Bediz Yılmaz). İstanbul: Bağlam Yayınları. (Eserin orijinali 1998’de yayınlanmıştır).
• Buğra, A. (2008). Kapitalizm, Yoksulluk ve Türkiye’de Sosyal Politika. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Cevizci, A, (2005). Sınıf Çatışması. Felsefe Sözlüğü, İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Çaki, F. (2022). Afetzedeler; Kırılganlık Perspektifinden Afet ve Afetzedeler. Ayşegül Demir (Ed.) Dezavantajlı Grupların Sosyolojisi: Eşitsizlikler, Riskler ve Çözümler içinde (231-261). Çanakkale: Paradigma yayınları.
• Demir, A. (2020). Afet Sosyolojisi: Afetlerde Dezavantajlı Gruplar. 265/285. İstanbul: Çizgi Kitabevi.
• Demir, K. Ve Temelli, U, E. (2016). Küresel Afet Yönetimine Yön Veren Adımlar. Küresel Afet Yönetimi Örgütlenmesi ve Uygulamaları Acil Durum ve Afet Yönetimi Uzaktan Eğitim Önlisans Programı. İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi.
• Demir, R. (2016). Afet Psikolojisi ve Sosyolojisi. İÜ Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi İstanbul: İÜ Yayınları.
• Demirtürk, R. B., Bozkuş, N., vd. (2011). Yoksulluk Düzeyinin Modellenmesi Üzerine Bir Araştırma. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi Cilt: 14 Sayı: 1 - Bahar 2011.
• Duruel, M., Avşar Arık, I. (2023). Kırılganlık Ve Dirençlilik Kesişimindi Yaşlıların Afet Deneyimleri: Hatay Örneğinde 6 Şubat 2023 Depremleri. Pesa Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi Journal homepage:http://dergipark.gov.tr/pesausad.
• Ekiz, D. (2020). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Anı Yayınları.
• Ergünay, O. (1996). Afet Yönetimi Nedir? Nasıl Olmalıdır? Erzincan ve Dinar Deneyimlerinin Işığında Türkiye’nin Deprem Sorunlarına Çözüm Arayışları, TÜBİTAK, Deprem Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Şubat 1996 – Ankara
• Fırat, M. (2022). Deprem ve Toplumsal Etkileri. Tezkire düşünce- siyaset - sosyal bilim dergisi. Sayı: 80.
• İnce, C. (2022). Sosyal ve Beşeri Bilimlerde Uluslararası Araştırmalar IV: Afetlerde Toplumsal Dayanışma Çatışma Biçimi Ve Toplumsal Hareketler İle Siyasal Partilerin Rolü. Birinci Basım, Serüven Yayınları; İzmir.
• İnmez, İ. (2011). Afetlerin Doğallığı Üzerine: Sosyal Bir Olgu Olarak Afetler ve Kırılganlık Sorunu. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt: 66 Sayı: 04, 185 –194.
• Kadıoğlu, M. (2011). Afet Yönetimi Beklenilmeyeni Beklemek, En Kötüsünü Yönetmek. Birinci Baskı. İstanbul: T.C. Marmara Belediyeler Birliği Yayınları.
• Karakaş, M (2010). Küresel Yoksulluğun Öteki Yüzü: Yeni Yoksulluk ve Sosyal Dışlanma. Sosyal Bilimler Dergisi / Cilt: XII, Sayı: 2, Aralık.
• Karakurt Acar, E. (2007). Diyarbakır Örnekleminde Etnik Kimlik Tartışmaları: Bir Söylem Analizi Çalışması (Yüksek Lisan Tezi). Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabilim Dalı. Diyarbakır.
• Korsch, K. (2000). Marksist Kuram ve Sınıf Hareketi. (Çev. Mehmet Akyavuz). Ankara: Doruk Yayıncılık. (Eserin orijinali 1923’te yayımlanmıştır).
• Kümbetoğlu, B. (2005). Sosyolojide ve Antropolojide Niteliksel Yöntem ve Araştırma. İstanbul: Bağlam yayıncılık. Marshall, G. (1999). Sosyoloji Sözlüğü. (Çev. Osman Akınhay, Derya Kömürcü). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları. (Eserin orijinali 1983’te yayımlanmıştır).
• Özuğurlu, M. (2020). Toplumsal Tabakalaşma ve Eşitsizlik. Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayını No: 2767. Eskişehir.
• Parin S. ve Bilik, M, B. (2020). Afet Yoksulluk İlişkisi: 2011 Van Depremlerinde Yaşanan Çadır Yangınları Üzerinden Bir Değerlendirme. Sosyal Bilimler Perspektifinden Deprem Fragmanları Van’dan Örnekler, İstanbul: Hiperyayın, 2020, Pp.234-252.
• Sunar, L. (2016). Sosyal Tabakalaşma. Sosyoloji Lisans Programı. İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi.
• Swartz, D. (2011). Kültür ve İktidar: Pierre Bourdieu’nün Sosyolojisi. 1. Baskı, (Çev. Elçin Gen). İstanbul: İletişim Yayınları. (Eserin orijinali 2000’de yayımlanmıştır).
• Şenses, F. (2001). Küreselleşmenin Öteki Yüzü: Yoksulluk. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Turner, B, S. (1997). Eşitlik. (Çev. Bahadır Sina Şener). Ankara: Dost Kitapevi Yayınları. (Eserin orijinali 1986’da yayımlanmıştır).
• Turner, B, S. (2000). Statü. Bilim, Felsefe, Politika serisi 13. (Çev. Kemal İnal). İstanbul: Doruk yayınları. (Eserin orijinali 1988’de yayımlanmıştır).
• Turner, B, S. (2014). Klasik Sosyoloji. (Çev. İdil Çetin). İstanbul: İletişim Yayınları. (Eserin orijinali 1999’da yayımlanmıştır).
• UNDRR, United Nations, secretariat of the International Strategy for Disaster Reduction, Geneva. UN/ISDR 2008/08/16 September.
• Yanıklar, C. (2010). Kültürel Sermaye, Eğitim ve Toplumsal Tabakalaşma: Pierre Bourdieu’nün Yeniden Üretim Kuramına Eleştirel Bir Bakış. Sosyoloji Dergisi Sayı:22. Yaşar, S., Taşar, M. O. (2019). Kavramsal Olarak Yoksulluk ve Türkiye’de Yoksullukla Mücadele Politikalarının Etkiler. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi Issn: 2148 – 3043 / Dönem / Cilt: 19 / Sayı: 38 Yılmaz, A. (2003). Türk Kamu Yönetiminin Sorun Alanlarından Biri Olarak Afet. Ankara: Pegem A Yayınları.