HISTORY OF ACCOUNTING FROM THE ANCIENT CIVILIZATIONS TO THE OTTOMAN EMPIRE AND REPUBLIC OF TURKEY

Yıl 2023, , 82 - 102, 16.03.2023

Cevdet Kızıl

https://doi.org/10.17753/sosekev.1166528

Cited By: 1

Öz

The aim of this research is to examine the birth of accounting in ancient civilizations, then its history in the Ottoman Empire and the Republic of Turkey, as well as accounting’s development process until today. Discussions about where accounting was first born and invented still continue, and there is no universal consensus. However, there are different opinions about the fact that accounting first appeared in ancient Egypt, Persia, Mesopotamia, Babylon, Assyria, Sumer, China, India or Islamic civilizations. Some sources, on the other hand, have a completely different point of view and show the Summa de Arithmetica, Geometria, Proportioni et Proportionalita, written by the Italian mathematician Luca Pacioli, as the starting point of accounting, which includes the double-entry bookkeeping technique. In the Ottoman Empire Period, the Ladder (Merdiban) Method, which is an accounting record culture, was applied. In fact, the related method was also used by the Seljuks and İlkhanids in Anatolia previously. Concerning the Republic of Turkey period, accounting developed parallel to the industrialization and globalization attempts.

Anahtar Kelimeler

History, Accounting, Ottoman Empire, Turkey, Ancient Civilization

Eski Medeniyetlerden Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye Cumhuriyeti’ne Muhasebe Tarihi

Öz

Bu araştırmanın amacı, eski uygarlıklarda muhasebenin doğuşunu, ardından Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye Cumhuriyeti'ndeki tarihini ve muhasebenin günümüze kadar olan gelişim sürecini incelemektir. Muhasebenin ilk nerede doğduğu ve icat edildiği konusundaki tartışmalar halen devam etmekte ve evrensel bir fikir birliği bulunmamaktadır. Ancak muhasebenin ilk olarak eski Mısır, İran, Mezopotamya, Babil, Asur, Sümer, Çin, Hindistan veya İslam medeniyetlerinden birinde ortaya çıktığı konusunda farklı görüşler bulunmaktadır. Bazı kaynaklar ise tamamen farklı bir bakış açısına sahiptirler ve İtalyan matematikçi Luca Pacioli tarafından yazılan ve çift taraflı kayıt yöntemini içeren Summa de Arithmetica, Geometria, Proportioni et Proportionalita kitabını muhasebenin başlangıç noktası olarak gösterirler. Osmanlı İmparatorluğu döneminde ise bir muhasebe kayıt kültürü olan Merdiven Metodu uygulanmıştır. Nitekim, ilgili yöntem daha önce Anadolu'da Selçuklular ve İlhanlılar tarafından da kullanılmıştır. Türkiye Cumhuriyeti dönemine ilişkin olarak muhasebe, sanayileşme ve küreselleşme girişimlerine paralel olarak gelişmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tarih, Muhasebe, Osmanlı İmparatorluğu, Türkiye, Eski Medeniyet

Kaynakça

• Accounting Research Bulletins No. 7 Reports of committee on terminology report: Committee on accounting procedure. American institute of accountants. (November 1940), archived from the original on 7 January 2014. Retrieved on 09.06.2022.
• Aksan, V. (2007). Ottoman wars, 1700–1860: An empire besieged. Pearson Education Ltd.
• Arıkan, Y. (1996). Uluslararası muhasebe standartları-Türkiye uygulaması. Mali Çözüm, 6(36), May-June 1996, 1-11.
• Avder, E. (2014). Muhasebenin ülkemizdeki tarihi gelişimi ve tek düzen Hesap planı. Muhasebetr. http://www.muhasebetr.com/yazarlarimiz/erdogan/003/,2014. Retreved on 12.07.2022.
• Aysan, M. A., Sarıoğlu B., & Sarıoğlu, K. (1998). Cumhuriyetin 75. yıldönümünde muhasebe tarihi. Ankara: TÜRMOB Publications, 51.
• Bank, A., & Karadağ, R. (2012). The political economy of regional power: Turkey. The German Institute for Global and Area Studies (GIGA). https://www.giga-hamburg.de/en/publications/giga-working-papers/the-political-economy-of-regional-power-turkey-under-the-akp . Retrieved on 11.06.2022.
• Bektöre, S. (2000). Tekdüzen hesap planına göre genel muhasebe ilkeleri ve uygulaması. Birlik Ofset.
• Can, A. V. (2007). Luca Pacioli muhasebenin babası mıdır? Akademik Bakış, 12, 1-15.
• Carmona S., Ezzamel, M., & Gutierrez, F. (2004). Accounting history research: Traditional and new accounting history perspectives. Spanish Journal of Accounting History, 2, 24-53.
• Carnegie, G. (2014). The present and future of accounting history. Accounting, Auditing & Accountability Journal. 27(8), 1241-1249.
• Costouros, G. (1977). Development of an accounting system in ancient Athens in response to socio-economic changes. Accounting Historians Journal, 4(1), 1-18.
• Edwards J. R. (2013). A history of financial accounting (RLE accounting), Routledge.
• Elitaş, C., Aydemir, O., Özcan, U., Güvemli, O., Erkan, M., & Oğuz, M. (2008). Accounting method used by Ottomans for 500 years: Stairs (merdiban method). Turkish Republic Ministry of Finance Strategy Development Unit.
• Ezzamel, M. (2004). Work organization in the middle kingdom, ancient Egypt. Organization, 11(4), 497-537.
• Findley, C. V. (2010). Turkey, Islam, nationalism and modernity: A history, 1789-2007, Yale University Publishing.
• Finkel, C. (2006). Osman's dream: The story of the Ottoman Empire, 1300-1923, John Murray Publishing. Foster School of Business (2013). Department of accounting. Foster School of Business. http://www.foster.washington.edu/academic/departments/accounting/Pages/accounting.aspx. Retrieved on 10.06.2022.
• Fowler, C., & Keeper, T. (2016). Twenty years of accounting history, 1996-2015: Evidence of the changing faces of accounting history research, Accounting History, 21(4), 389-418.
• Garbutt, D. (1984). The significance of ancient Mesopotamia in accounting history. The Accounting Historians Journal. 11(1), 83-101.
• Goody, J. (1986). The logic of writting and the organisation of society, Cambridge University Publishing.
• Gökgöz, A. (2011). Tarihsel perspektifte muhasebenin doğuşunu ve gelişimini etkileyen faktörler. Yalova Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 167-177.
• Gücenme Gençoğlu, Ü., & Poroy Arsoy, A. (2006). Türkiye’de Cumhuriyet döneminde muhasebe eğitimi. Mali Çözüm, 76, 308-328.
• Güvemli, O. (2001). Türk devletleri muhasebe tarihi - Cumhuriyet dönemi - 20.yy., Avcıol Yayınları, Vol. 4.
• Güvemli, O. (2012). Türkiye’de muhasebe mesleğinin gelişmesi ve ilk meslek örgütlenmesi, Türkiye Muhasebe Uzmanları Derneği Yayını.
• Hiçşaşmaz, M. (1970). Muhasebenin teorisi ve teknik yapısı, TİSA.
• Isaac, A. (1941). Muhasebe nazariyesi. İstanbul Üniversitesi Yayınları, 163, Güven Basımevi.
• İnalcık, H. (2009). Devlet-i Aliye Osmanlı İmparatorluğu üzerine araştırmalar -1, Türkiye İş Bankası Kültür.
• Jensen, B. (2022). Brief summary of accounting theory. Trinity University Bob Jensen’s Accounting Theory Brienf Summary. https://www.cs.trinity.edu/rjensen/theory/00overview/theory01.html. Retrieved on 10.06.2022.
• Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu (Public Oversight, Accounting and Auditing Standards AuthorIty) (2021). Büyük ve orta boy işletmeler için finansal raporlama standardı (BOBİ FRS) 2021 sürümü. Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu (Public Oversight, Accounting and Auditing Standards Authority). https://www.kgk.gov.tr/DynamicContentDetail/10265/Bu%CC%88yu%CC%88k-ve-Orta-Boy-I%CC%87s%CC%A7letmeler-I%CC%87c%CC%A7in-Finansal-Raporlama-Standard%C4%B1-. Retrieved on 14.07.2022.
• Karakaş, İ., & Aydoğdu, A. (2014). Muhasebenin ülkemizdeki gelişim evresi. Muhasebenet.net. http://www.muhasebenet.net/ muhasebe_nedir.html. Retrieved on 12.07.2022.
• Kaya, N. (2021). Muhasebe tarihi, İKSAD Yayınevi.
• Kızıl, A., & Kızıl, C. (2007). Accounting: financial, cost, managerial, Bahar Yayınevi.
• Kızıl, C., Akman, V., Zorkalkan, T., & Türkmen, R. (2015). Muhasebenin tarihine küresel kapsamda ve Türkiye kapsamında vergisel bir bakış (A taxational outlook to the history of accounting from a global and Turkish extend. Leges Sosyal Bilimler Dergisi, 70.
• Kızıl C., & Kocur, D. K. (2017). Antik çağlarda muhasebe ve dinlerin muhasebeye bakış açısı (Accounting in ancient times and religions’ perspective on accounting). Kesit Akademi Dergisi (The Journal of Kesit Academy), 327.
• Kipfer, B. A. (2000). Encyclopedic dictionary of archaeology, Springer Science & Business Media.
• Koç, V. (2017). Muhasebenin tarihsel gelişimi - doğu ve batı. https://www.academia.edu/. Retrieved on 07.02.2023.
• Kremer, A. F. V. (1888). Vienna: Über das eiemmahmebudget des abbasiden-reiches vom jahr h.306 (918-919).
• Lane, F.C. (1973). Venice: A maritime repuclic. Baltimore, Johns Hopkins University Publishing.
• Lane, P. B. (2013). Why accounting is the language of business. Wharton High School. https://globalyouth.wharton.upenn.edu/articles/videos/peggy-bishop-lane-on-why-accounting-is-the-language-of-business/. Retrieved on 12.06.2022.
• Napier, C. (2009). Defining Islamic accounting: Current issues, past roots. Accounting history, 14 (1-2), 121-144.
• Napier, C. (1989). Research directions in accounting history. The British Accounting Review, 21(3), 237-254.
• Napier, C., & Haniffa, R. (2012). Islamic accounting, Edward Elgar Publishing.
• Okay, S. (2011). Muhasebe hata ve hilelerinin meslek etiği açısından irdelenmesi (Valuation of professional ethics in terms of accounting errors and deceptions). (Master’s Thesis). Karaman: [Karamanoğlu Mehmet Bey University Social Sciences Institute]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Öğrendik, G. (2013). E-defter tutmak ve e-fatura kullanmak zorunda olabilirsiniz! Muhasebetr.com. http://www.muhasebetr.com/yazarlarimiz/guray/060/. Retrieved on 14.07.2022.
• Öztürk, C. (2018). Yerel finansal raporlama çerçevesi ve büyük ve orta boy işletmeler için finansal raporlama standardı: Bir literatür incelemesi (2016-2017) (Framework for local financial reporting and financial reporting standard for large and medium sized entities: A literature review (2016-2017). Journal of Business Research Turk, 10(1), 763-781.
• Özyürek, H. (2009). Türkiye'de muhasebe ve muhasebe mesleğinin tarihi, muhasebecilerin iş tatmini, beklentileri, karşılaşılan sorunlar (Accounting in Turkey and the history of accounting profession, job satisfaction of accountant, their expectations and problems encountered). (Master’s Thesis), Ankara: [Ufuk University Social Sciences Institute]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Parlakkaya, R. (2004). Muhasebede uluslararası uyum ve Avrupa Birliği sürecinde Türkiye’de uyumlaştırma çalışmaları. SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 4(7), 118-139.
• Provasi, R., & Farag, S. (2013). Accounting in ancient times: A review of classic references. International Conference on Luca Pacioli in Accounting History, III° Balkans and Middle East Countries Conference on Accounting History (3rd BMAC), Istanbul, 68-87.
• Qur’an. (632). 282 and 283 of Surat al-Baqara. Mekka, Medina.
• Quatert, D. (2005). The Ottoman Empire. 1700–1922 (2 ed.), Cambridge University Publishing.
• Sayar, Z. (2002). Oluşturulma sürecinde olan Türkiye’de muhasebe standartlarının mevcut durumu. Muhasebe Güncel Yayın Dergisi, 9, 12.
• Scorgie, M. (1994). Accounting fragments stored in the old Cairo Genizah, Accounting, Business and Financial History, 4(1), 29-41.
• Sermaye Piyasası Kurulu (Capital Markets Board) (1985). İşletmelerde bağımsız dış denetim semineri (Independent auditing seminar in corporations), Publication No:3.
• Sevilengül, O. (2003). Tek düzen muhasebe sistemi ile uyumlu genel muhasebe, Gazi Kitabevi.
• Sholihin, M., & Andari, D. (2022). Islamic banking and Islamic accounting in Indonesia: History and recent development in banking and accounting issues. eds. Nizar Mohammad Alsharari, Intech Open.
• Solas, C., & Otar, I. (1994). The accounting system practiced in the near east during the period 1220-1350 based on the book Risale-i Felekiyye, Accounting Historians Journal, 21(1), 117- 135.
• Smith, W., Wayte, W., & Marindin, G. (1890). A dictionary of Greek and Roman antiquities, Albemarle Street.
• Stevelinck, E. (1985). Accounting in ancient times. Accounting Historians Journal, 12(1), 1-16.
• Stolowy, M. B. H. (2006). Financial accounting and reporting: A global perspective, Nelson Education Ltd.
• Sykes, M. (1916). Review of the Caliph's last heritage: A short history of the Turkish Empire. The Geographical Journal, 47 (6), 470-472.
• Türker, M. (2006). Türkiye’de muhasebe denetim faaliyetlerinin gelişimi. Dayanışma Dergisi, Vol:89, 5-7.
• Uçma, T. (2012). Türkiye’deki muhasebe sisteminin gelişiminin kurumsal teori çerçevesinde açıklaması. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, (2), 145-178.
• Uzay, Ş., Tanç, A., & Erciyes, M. (2008). Türkiye’de muhasebe denetimi: Geçmişten geleceğe. 2. Dünya Muhasebe Tarihçileri Kongresi.
• Walker, S. (2016). Revisiting the roles of accounting in society. Accounting, Organizations and Society, Vol. 49, 41-50.