ORTAOKUL ÖĞRENCİLERİNİN BAKIŞ AÇISIYLA ÖNYARGI

Yıl 2023, , 288 - 303, 15.09.2023

Sevda Yılmaz

https://doi.org/10.17753/sosekev.1328081

Öz

Bu araştırmanın amacı ortaokul öğrencilerinin önyargı kavramına yönelik algılarının incelenmesidir. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden biri olan fenomenoloji deseni kullanılmıştır. Araştırmaya bir devlet okulunun sekizinci sınıfında öğrenim gören 14 ortaokul öğrencisi katılmıştır. Araştırmada veri toplama aracı olarak yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Araştırmanın verileri yüz yüze görüşme yöntemi ile toplanmıştır. Verilerin analizinde içerik analizi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda, ortaokul öğrencilerinin önyargı kavramını büyük oranda düşünce, yorum ve yargı biçiminde tanımladıkları ve önyargının insanlara yönelik gerçekleşen boyutuna odaklanıldığı görülmüştür. Katılımcıların büyük bölümü önyargının kişi kaynaklı sebepleri olduğunu belirtmişlerdir. Ortaokul öğrencilerinin önyargının kişisel ve sosyal sorunlara sebep olacağını düşündükleri belirlenmiştir. Öğrencilerin önyargının sonuçlarını daha ziyade bireysel ve kişilerarası ilişkiler düzeyinde açıkladıkları sonucuna varılmıştır. Ayrıca katılımcıların tamamına yakınının önyargının önlenebilir olduğunu düşündükleri sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Fenomenoloji, Ortaokul öğrencileri, Önyargı

Prejudice From The Perspective of Secondary School Students

Öz

The aim of this research is to examine the perceptions of secondary school students towards the concept of prejudice. The phenomenology design, which is one of the qualitative research methods, was used in the study. 14 secondary school students attending in the eighth grade of a public school participated in the research. A semi-structured interview form was used as a data collection tool in the research. The data of the research were collected by face-to-face interview method. Content analysis was used in the analysis of the data. As a result of the research, it was seen that secondary school students mostly defined the concept of prejudice in the form of thoughts, comments and judgments and focused on the actual dimension of prejudice towards people. Most of the participants stated that prejudice has personal reasons. It was determined that secondary school students thought that prejudice would cause personal and social problems. It was concluded that the students mostly explained the results of prejudice at the level of individual and interpersonal relations. In addition, it was concluded that almost all of the participants thought that prejudice was preventable.

Anahtar Kelimeler

Phenomenology, Secondary school students, Prejudice

Kaynakça

• Akrami, N., & Ekehammar, B. (2006). Right-wing authoritarianism and social dominance orientation: Their roots in big five personality factors and facets. Journal of Individual Differences, 27(3), 117-126.
• Allport, G. W. (2016). Önyargının doğası. (N. Nirven, Çev.). Sakarya Üniversitesi Kültür.
• Bakırcıoğlu, R. (2016). Ansiklopedik eğitim ve psikoloji sözlüğü (2. baskı). Anı.
• Balcı, A., & Tuncel, G. (2017). Öğretmen adaylarının önyargı ve ayrımcılığa ilişkin deneyimlerinin fenomenolojik analizi. Kesit Akademi Dergisi, (11), 95-115.
• Bilgin, N. (1994). Sosyal bilimlerin kavşağında kimlik sorunu. Ege.
• Branscombe, N. R., Schmitt, M. T., & Harvey, R. D. (1999). Perceiving pervasive discrimination among African Americans: Implications for group identification and well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 77(1), 135-149.
• Budak, S. (2005). Psikoloji sözlüğü (3.baskı). Bilim ve Sanat.
• Cevizci, A. (2005). Paradigma felsefe sözlüğü (6. baskı). Paradigma.
• Cevizci, A. (2017). Felsefe sözlüğü (6. baskı). Say.
• Contrada, R. J., Ashmore, R. D., Gary, M. L., Coups, E., Egeth, J. D., Sewell, A., ... & Chasse, V. (2000). Ethnicity-related sources of stress and their effects on well-being. Current Directions in Psychological Science, 9(4), 136-139.
• Coşgun, Ş. (2004). Kültürlerarası iletişim sürecinde kalıp düşüncelerin ve önyargıların rolü: Antalya’da yaşayan Güneydoğulular ile Antalya yerlileri arasındaki kalıp düşünceler ve önyargılar (Tez No. 141173) [Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Creswell, J. W. (2013). Nitel araştırma yöntemleri beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni. (M. Bütün ve S. B. Demir, Çev.). (3. Baskı). Siyasal Kitabevi.
• Cüceloğlu, D. (1991). İnsan ve davranışı. Remzi Kitabevi.
• Çuhadar Gürkaynak, E. (2012). Toplumsal temas: önyargı ve ayrımcılığı önlemek için bir sosyal değişim aracı olarak kullanılabilir mi?. K. Çayır ve M. Ayan Ceyhan (Der.) Ayrımcılık çok boyutlu yaklaşımlar içinde. (ss.255-265). İstanbul Bilgi Üniversitesi.
• Deal, M. (2007). Aversive disablism: Subtle prejudice toward disabled people. Disability and Society, 22(1), 93-107.
• Devine, P. G., Forscher, P. S., Austin, A. J., & Cox, W. T. (2012). Long-term reduction in implicit race bias: A prejudice habit-breaking intervention. Journal of Experimental Social Psychology, 48(6), 1267-1278. https://doi.org/10.1016/j.jesp.2012.06.003
• Eniç, D. (2021). COVID-19 pandemisinde önyargı ve ayrımcılık. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 10(3), 2694-2716.
• Erdoğan, M., & Vatandaş, C. (2020). Bireysel ve toplumsal dışlanma pratiği: Önyargı ve ayrımcılık. İnsan ve Sosyal Bilimler Dergisi, 3(1), 474-485.
• Freedman, J.L., Sears, D. O. & Carlsmith J. M., (1998). Sosyal psikoloji, (A. Dönmez, Çev.), (3. baskı). İmge Kitabevi.
• Gencer, Ö. (2009). Eğitim fakülteleri Alman dili eğitimi anabilim dalı derslerinde yabancı kültürle karşılaşma ve önyargılar: ampirik-nitel bir araştırma (Tez No. 249178) [Doktora tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Gonsalkorale, K., & Williams, K. D. (2007). The KKK won't let me play: Ostracism even by a despised outgroup hurts. European Journal of Social Psychology, 37(6), 1176-1186. https://doi.org/10.1002/ejsp.392
• Göregenli, M. (2012). Önyargıyı ve ayrımcılığı azaltmak. K. Çayır & M. Ayan Ceyhan (Eds.) Ayrımcılık çok boyutlu yaklaşımlar içinde (ss. 247-254). İstanbul Bilgi Üniversitesi.
• Greenberg, J., Schmader, T., Arndt, J., & Landau, M. (2023). Sosyal psikoloji gündelik yaşamın bilimi. (S. Öğülmüş, Z. Çam, M. Ekşisu, Çeviri Edt.). Palme.
• Güçlü, İ. (2019). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri teknik yaklaşım uygulama. Nobel Akademik. Gürses, İ. (2005). Önyargının nedenleri. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 14(1), 143-161.
• Hogg, M. A., & Vaughan, G. M. (2014). Sosyal psikoloji. (A. Gelmez ve İ. Yıldız, Çev.). Ütopya.
• Jones, M. (2002). Social psychology of prejudice. Prentice Hall.
• Jugert, P., Noack, P., & Rutland, A. (2013). Children’s cross-ethnic friendships: Why are they less stable than same-ethnic friendships? European Journal of Developmental Psychology, 10(6), 649-662. http://dx.doi.org/10.1080/17405629.2012.734136
• Kurt, B. (2007). Dansçı erkeğe yönelik önyargılı bakışın “Sinop köçekleri” örneği üzerinden incelenmesi (Tez No. 234701) [Doktora tezi, İstanbul Kültür Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Küçükşen, K. (2020). Uluslararası öğrencilerin ön yargı algıları ve sosyal ilişki düzeyleri üzerine bir araştırma. Pearson Journal of Social Sciences & Humanities, 5(8), 120-132. http://dx.doi.org/10.46872/pj.152
• Miles, M, B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. (2nd ed). Sage.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 4, 5, 6 ve 7. sınıflar). Millî Eğitim Bakanlığı.
• Paker, M. (2012). Psikolojik açıdan önyargı ve ayrımcılık. K. Çayır & M. Ayan Ceyhan (Eds.) Ayrımcılık çok boyutlu yaklaşımlar içinde (ss. 41-52). İstanbul Bilgi Üniversitesi.
• Plotnik, R. (2009). Psikolojiye giriş (T. Geniş, Çev.). Kaknüs.
• Quillian, L. (2006). New approaches to understanding racial prejudice and discrimination. Annual Review of Sociology, 32, 299-328.
• Sağıroğlu, A. Z. (2014). Etnisite, din ve önyargı: Üniversite öğrencileri örneği (Tez No. 377778) [Doktora tezi, Selçuk Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Schmitt, M. T., Branscombe, N. R., Postmes, T., & Garcia, A. (2014). The consequences of perceived discrimination for psychological well-being: A meta-analytic review. Psychological Bulletin, 140(4), 921-948.
• Sibley, C. G., & Duckitt, J. (2008). Personality and prejudice: A meta-analysis and theoretical review. Personality and Social Psychology Review, 12(3), 248-279.
• Silvestri, T. J., & Richardson, T. Q. (2001). White racial identity statuses and NEO personality constructs: An exploratory analysis. Journal of Counseling ve Development, 79(1), 68-76.
• Solmaz, T., Yüksel, H., & Önalp, G. (2017). Toplumsal iletişim sürecinde iletişim engelleri (önyargı örneği). TURAN: Stratejik Arastırmalar Merkezi, 9(36), 716-721.
• Suveren, Y. (2022). Bilinçsiz önyargı: tanımı ve önemi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 14(3), 414-426. http://dx.doi.org 10.18863/pgy.1026607
• Şimşek, N. (2010). Kadın öğretmenlerin yönetici olmalarını engelleyen önyargı ve diğer faktörlerin incelenmesi (Tez No. 265543) [Doktora tezi, Yeditepe Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Tasa, H., & Mamatoğlu, N. (2018). Engelli bireylere yönelik tutum değişimi ve duyarlılık eğitimleri. Türkiye Klinikleri J Psychol-Special Topics, 3(1), 11-21.
• Tayınmak, İ. (2020). Önyargılı Tutumlar ve saldırganlık. Uluslararası Sosyal Bilimler Akademik Araştırmalar Dergisi, 4(1), 71-87.
• Toper, M., & Cengiz, A. A. (2019). Kişilik, sosyal baskınlık ve önyargı: Eski hükümlülere yönelik bir inceleme. Çalışma ve Toplum, 3(62), 1757-1786.
• Tufan, İ. (2008). Prejudices against, and social responsibilities towards, the disabled. Social Behavior and Personality: An İnternational Journal, 36(1), 67-76.
• Türk, F., Kaçmaz, T., Türnüklü, A., & Tercan, M. (2018). Okul psikolojik danışmanlarının penceresinden Türkive Suriyeli ilkokul öğrencilerinin gruplararası empati deneyimlerinin incelenmesi. İlköğretim Online,17(2), 786-811. doi10.17051/ilkonline.2018.41930
• Yaman, E., & Güngör, H. (2014). Damgalama eğilimine ilişkin öğretmen görüşleri. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18, 823-851.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (9. Baskı). Seçkin. ,
• Yılmaz, E. (2019). Ortaokullar için güncel yeni Türkçe sözlük. Pegem Akademi.
• Zick, A., Wagner, U., Van Dick, R., & Petzel, T. (2001). Acculturation and prejudice in Germany: Majority and minority perspectives. Journal of Social Issues, 57(3), 541-557.