Öz
One of the most preoccupying issues in the human mind is whether fate and freedom are opposed to each other. This is not only a topic that is debated today. The same issue has been debated at length in the past. While some of those who have pondered on the subject have come to the conclusion that human beings are free in every field, others have taken the view that the individual acts under an obligation. Some thinkers have also tried to develop a middle way on the subject. It seems that the same issue will continue to be the subject of debate, both today and in the future, in its various dimensions. Our aim in this study is to try to reach a more convincing conclusion by discussing the relationship between fate and freedom in the context of the Qur'anic verses, the first source of Islam, on a moderate level without falling into excess and deficiency. At the same time, it is to remind and evaluate the arguments developed by thinkers who have made such an effort in the past in order to remain on the plane of moderation. While conducting the study, the document analysis method was used together with the qualitative method. In this context, firstly, the course of the understanding of fate and freedom in the history of Islamic thought was discussed. Subsequently, information about fate was given and the place of fate in the Qur'an was mentioned. Afterwards, it was pondered how the phenomena of fate and freedom should be categorized in terms of the Qur'an. As a result, it was determined that human beings are free to act with their will in the area where they will be questioned, they are subject to fate in the area where they are not given the right to choose, and in some cases, they can act freely in one aspect while surrendering to fate in another aspect.
Kaynakça
- Kur’an-ı Kerim.
- Âlûsî, Ş. M. (1994). Ruhu’l-Meânî fi Tefsiri’l-Kur’an’il-Azim ve’s-Seb’il Mesânî. Beyrut-Lübnan: Dâr-u İhyai’t-Turâsi’l-Arabî.
- Aydın, Ö. (1998). Kur’an Işığında Kader ve Özgürlük. İstanbul: Beyan Yayınları.
- Bolay, S. H. (1997). Felsefi Doktrinler ve Terimler Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Buhârî, M. (1981). el-Camiu’s-Sahih. İstanbul: Çağrı Yayınları.
- Canan, İ. (1995). Kütüb-i Sitte. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Demiray, K. (1982). Temel Türkçe Sözlük. İstanbul: İnkılap ve Aka Kitabevleri, Koll. Şti. Anka Ofset Basımevi.
- Derveze, M. İ. (1966). ed-Düstûru’l-Kur’anî ve’s-Sünnetu’n-Nebeviyye Fi Şuûni’l-Hayati. Mısır: İsa Bâbî Halebî Matbaası.
- Ebu Zehra, M. (1996). İslam’da Siyasî, İtikadî ve Fıkhî Mezhepler Tarihi. Çev. Kaya, S. İstanbul: Şura Yayınları. Ebu Zeyd Ömer b. Şebbe. (1399/1979). Tarîhu’l-Medîne. Thk. Fehîm M. Ş. Cidde.
- Eş’arî, E. H. (1369/1950). Makâlâtu’l-İslamiyyîn. Thk. Muhammed M. A. Kahire: Mektebetu’n-Nehdeti’l-Mısriyye. İbn Asâkir, E. K. (tsz.). Tarîhu Medîneti Dımeşk. Amman.
- İbn Kesîr. (1419/1999). Muhtasar-u Tefsir-i İbn Kesîr. İhtisar ve Tahkik: Sabûnî, M. A. Lübnan-Beyrut: Dâru’l-Fikr. İbn Manzur. (tsz.). Lisânu’l-Arab. Beyrut: Dâr-u Sadr.
- Kıral, B. (2020). “Nitel Bir Veri Analizi Yöntemi Olarak Doküman Analizi”. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 170-189.
- Kırkıncı, M. (1986). Kader Nedir?. İstanbul: Cihan Yayınları.
- Mevdûdî, E. A. (1992). Tarih Boyunca Tevhid Mücadelesi ve Hz. Peygamberin Hayatı. Çev. Asar, A. İstanbul: Pınar Yayınları.
- Mevdûdî, E. A. (1997). Tefhimu’l Kur’an. İstanbul: İnsan Yayınları.
- Meydan Larousse. (tsz.). İstanbul: Meydan Yayınevi.
- Müslim, E. H. (1375/1956). el-Camiu’s-Sahih. Tahkik: Abdulbaki, M. F. Mısır-Kahire: Dâr-u İhyai’l-Kutubi’l-Arabiyye.
- Nursi, B. S. (1988). İşaratu’l-İ’caz. Çev. Nursi, A. İstanbul: Tenvir Neşriyat.
- Nursi, B. S. (1998). Mektubat. İstanbul: Zehra Yayıncılık.
- Nursi, B. S. (2000). Sözler. İstanbul: Zehra Yayıncılık.
- Râzî, F. (1990). Tefsir-i Kebir Mefatihu’l Gayb. Çev. Yıldırım, S. vdğr., Ankara: Akçağ Yayınları.
- Razî, F. (1402/1982). İ’tikadâtu Fıraki’l-Müslimin ve’l-Müşrikin. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
- Sâbûnî, M. A. (tsz.). et-Tibyân fî Ulumi’l-Kur’an. İstanbul: Dersaadet Kitabevi.
- Sak, R. – Sak, İ. T. Ş. – Şendil, Ç. Ö. – Nas, E. “Bir Araştırma Yöntemi Olarak Doküman Analizi”. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), s. 227-256.
- Şehristanî, E. F. M. (1368/1948). el-Milel ve’n-Nihâl, Tashih ve Ta’lik: Ahmed Fehmi, Beyrut-Lübnan: Daru’s-Surûr.
- Şimşek, M. S. (1999). Kur’an’ın Ana Konuları. İstanbul: Beyan Yayınları.
- Taberî, İ. C. (1407). Tarihu’l-Umem ve’l-Mulûk. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
- Yazıcıoğlu, M. S. (1988). Mâturîdî ve Nesefî’ye Göre İnsan Hürriyeti Kavramı. Ankara: Akid Yayıncılık.
- Yazır, E. M. H. (tsz.). Hak Dini Kur’an Dili. İstanbul: Azim Dağıtım.
- Zemahşerî, M. b. Ö. (1995). Tefsiru’l-Keşşâf. Lübnan-Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
Öz
İnsan zihnini en çok meşgul eden konulardan bir tanesi de kader ve özgürlük olgularının birbirine zıt olup olmadıkları meselesidir. Bu sadece günümüzde tartışılan bir konu değildir. Geçmişte de aynı konu enine boyuna tartışılmıştır. Konu hakkında kafa yoranların bir kısmı insanın her alanda özgür olduğu neticesine varırken, bir kısmı ise bireyin bir zorunluluk altında eylemlerini yaptığı görüşüne sahip olmuşlardır. Kimi düşünürler de konu hakkında orta bir yol geliştirme çabası içine girmişlerdir. Görünen o ki aynı konu gerek günümüzde gerekse gelecekte etraflı bir şekilde farklı boyutlarıyla tartışma konusu olmaya devam edecektir. Bizim bu çalışmadaki amacımız, İslam dininin birinci kaynağı olan Kur’an ayetleri bağlamında, kader ile özgürlük ilişkisini ifrat ve tefrite düşmeden itidal düzlemde ele alıp daha ikna edici bir sonuca varmaya çalışmaktır. Geçmişte de böyle bir çaba sergileyen düşünürlerin mutedil bir düzlemde kalabilme adına hangi argümanları geliştirdiklerini hatırlatıp değerlendirmektir. Çalışma yapılırken, nitel yöntemle beraber doküman analizi yöntemi kullanıldı. Bu bağlamda öncelikli olarak kader ve özgürlük anlayışlarının İslam düşünce tarihindeki seyri ele alındı. Akabinde kader hakkında bilgiler verilerek Kur’an’da kaderin nasıl bir yer tuttuğuna değinildi. Sonrasında kader ve özgürlük olgularının Kur’an açısından nasıl bir kategoride ele alınması gerektiği üzerinde duruldu. Sonuç olarak insanın sorguya çekileceği alanda iradesiyle hareket edip özgür olduğu, kendisine seçim hakkının verilmediği alanda kadere tabi olduğu, bazı durumlarda ise bir yönüyle kadere teslim olurken bir yönüyle de özgürce hareket edebildiği tespit ve tahliller neticesinde görülmüş oldu.
Etik Beyan
Çalışmada yararlanılan kaynaklar gerek dipnotta, gerekse kaynakçada belirtilmiştir.
Destekleyen Kurum
Destekleyen kurum yoktur.
Teşekkür
Göstereceğiniz ilgi ve ihtimam dolayısıyla teşekkür ederim.
Kaynakça
- Kur’an-ı Kerim.
- Âlûsî, Ş. M. (1994). Ruhu’l-Meânî fi Tefsiri’l-Kur’an’il-Azim ve’s-Seb’il Mesânî. Beyrut-Lübnan: Dâr-u İhyai’t-Turâsi’l-Arabî.
- Aydın, Ö. (1998). Kur’an Işığında Kader ve Özgürlük. İstanbul: Beyan Yayınları.
- Bolay, S. H. (1997). Felsefi Doktrinler ve Terimler Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Buhârî, M. (1981). el-Camiu’s-Sahih. İstanbul: Çağrı Yayınları.
- Canan, İ. (1995). Kütüb-i Sitte. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Demiray, K. (1982). Temel Türkçe Sözlük. İstanbul: İnkılap ve Aka Kitabevleri, Koll. Şti. Anka Ofset Basımevi.
- Derveze, M. İ. (1966). ed-Düstûru’l-Kur’anî ve’s-Sünnetu’n-Nebeviyye Fi Şuûni’l-Hayati. Mısır: İsa Bâbî Halebî Matbaası.
- Ebu Zehra, M. (1996). İslam’da Siyasî, İtikadî ve Fıkhî Mezhepler Tarihi. Çev. Kaya, S. İstanbul: Şura Yayınları. Ebu Zeyd Ömer b. Şebbe. (1399/1979). Tarîhu’l-Medîne. Thk. Fehîm M. Ş. Cidde.
- Eş’arî, E. H. (1369/1950). Makâlâtu’l-İslamiyyîn. Thk. Muhammed M. A. Kahire: Mektebetu’n-Nehdeti’l-Mısriyye. İbn Asâkir, E. K. (tsz.). Tarîhu Medîneti Dımeşk. Amman.
- İbn Kesîr. (1419/1999). Muhtasar-u Tefsir-i İbn Kesîr. İhtisar ve Tahkik: Sabûnî, M. A. Lübnan-Beyrut: Dâru’l-Fikr. İbn Manzur. (tsz.). Lisânu’l-Arab. Beyrut: Dâr-u Sadr.
- Kıral, B. (2020). “Nitel Bir Veri Analizi Yöntemi Olarak Doküman Analizi”. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 170-189.
- Kırkıncı, M. (1986). Kader Nedir?. İstanbul: Cihan Yayınları.
- Mevdûdî, E. A. (1992). Tarih Boyunca Tevhid Mücadelesi ve Hz. Peygamberin Hayatı. Çev. Asar, A. İstanbul: Pınar Yayınları.
- Mevdûdî, E. A. (1997). Tefhimu’l Kur’an. İstanbul: İnsan Yayınları.
- Meydan Larousse. (tsz.). İstanbul: Meydan Yayınevi.
- Müslim, E. H. (1375/1956). el-Camiu’s-Sahih. Tahkik: Abdulbaki, M. F. Mısır-Kahire: Dâr-u İhyai’l-Kutubi’l-Arabiyye.
- Nursi, B. S. (1988). İşaratu’l-İ’caz. Çev. Nursi, A. İstanbul: Tenvir Neşriyat.
- Nursi, B. S. (1998). Mektubat. İstanbul: Zehra Yayıncılık.
- Nursi, B. S. (2000). Sözler. İstanbul: Zehra Yayıncılık.
- Râzî, F. (1990). Tefsir-i Kebir Mefatihu’l Gayb. Çev. Yıldırım, S. vdğr., Ankara: Akçağ Yayınları.
- Razî, F. (1402/1982). İ’tikadâtu Fıraki’l-Müslimin ve’l-Müşrikin. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
- Sâbûnî, M. A. (tsz.). et-Tibyân fî Ulumi’l-Kur’an. İstanbul: Dersaadet Kitabevi.
- Sak, R. – Sak, İ. T. Ş. – Şendil, Ç. Ö. – Nas, E. “Bir Araştırma Yöntemi Olarak Doküman Analizi”. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), s. 227-256.
- Şehristanî, E. F. M. (1368/1948). el-Milel ve’n-Nihâl, Tashih ve Ta’lik: Ahmed Fehmi, Beyrut-Lübnan: Daru’s-Surûr.
- Şimşek, M. S. (1999). Kur’an’ın Ana Konuları. İstanbul: Beyan Yayınları.
- Taberî, İ. C. (1407). Tarihu’l-Umem ve’l-Mulûk. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
- Yazıcıoğlu, M. S. (1988). Mâturîdî ve Nesefî’ye Göre İnsan Hürriyeti Kavramı. Ankara: Akid Yayıncılık.
- Yazır, E. M. H. (tsz.). Hak Dini Kur’an Dili. İstanbul: Azim Dağıtım.
- Zemahşerî, M. b. Ö. (1995). Tefsiru’l-Keşşâf. Lübnan-Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | İslam Araştırmaları (Diğer) |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 26 Kasım 2024 |
| Yayımlanma Tarihi | 18 Aralık 2024 |
| Gönderilme Tarihi | 14 Haziran 2024 |
| Kabul Tarihi | 24 Kasım 2024 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2024 |