Different Iʿrab Forms of the Same Expression in Muhyiddin Darwish's Iʿrāb al-Qur'an and its Reflection on the Meaning (Specific to Volume 6)

Yıl 2025, Sayı: 103, 37 - 53, 10.09.2025

Bekir Yıldırım

https://doi.org/10.17753/sosekev.1597993

Öz

In this study, different forms of interpretation of the same expression and its reflection on the meaning in the work of Muhyiddin Darwish, one of the contemporary Syrian authors, titled Iʿrāb al-Qur'an (Volume 6). The study covers different interpretations of the same expression in the suras in the 6th volume of the author's work. There are many studies on different subjects related to the first and last surahs of the Qur'an, but there are fewer studies on the surahs in between. For this reason, the suras in the 6th volume of the book were preferred. First, the different irabs of the same expression in the aforementioned volume were identified and the sample verses were classified according to the subjects. In the first part, information about the issues related to the irabs is given, while in the second part, examples related to the subject are examined and both the diversity of irabs and their reflection on the meaning are discussed. The aim is to determine the diversity in the i'rab revealed by the different i'rab evaluations in the 6th volume of the aforementioned work and to reveal the richness of meaning that may occur in the verses. In the issues related to the i'rab, the basic sources in the Arabic language have been utilized as well as contemporary sources. One of the most important features that distinguishes Arabic from other languages is the phenomenon of iʿrab. Iʿrab is to reveal the last movement of the words in the sentence for the correct understanding of the word. When the final letters of the words that make up the sentence are not pronounced correctly. Knowing the diversity of iʿrab interpreted differently on the same subject will help to understand the different interpretations based on meaning in Qurʾānic translations and exegesis. The following conclusions were reached regarding the types of iʿrab: 1-Different interpretations of the same preposition. 2-Iʿrabs arising from different interpretations of the same auxiliary element in a sentence. 3-The iʿrab of the same sentence in different ways. Although the different interpretations of the iʿrabs subject to the research do not cause a radical change in meaning, they create diversity of meaning and richness of iʿrabs.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Rhetoric , Iʿrab al-Qur , Muhyiddin Dervish , Iʿrab

MUHYİDDİN DERVİŞ’İN İʿRÂBU’L-KUR’AN İSİMLİ ESERİNDE AYNI İFADENİN FARKLI İʿRAB ŞEKİLLERİ VE MANAYA YANSIMASI (6. CİLDİ ÖZELİNDE)

Öz

Bu araştırmada Suriyeli müelliflerden Muhyiddin Derviş’in İʿrâbu’l Kur’an adlı eserinde aynı ifadenin farklı iʿrab şekilleri ve manaya yansıması (6. Cildi özelinde) incelenmiştir. Çalışma müellifin eserinin 6. cildinde geçen sûrelerdeki aynı ifadenin farklı iʿrab yorumlarını kapsamaktadır. Kur’an’ın ilk ve son sûreleri ile ilgili farklı konularda çokça çalışma bulunmakta, fakat arada yer alan sûrelerle ilgili araştırmalar daha az olmaktadır. Bu nedenle özellikle eserin 6. cildinde yer alan sûreler tercih edilmiştir. Bu araştırmada nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Araştırmada mezkûr ciltte yer alan Rûm ve Fussilet Sûreleri ve bunların arasındaki sûrelerde geçen aynı ifadenin farklı iʿrabları tesbit edilerek örnek âyetler, konulara göre tasnif edilmiş ve tümevarımcı analize tabi tutulmuştur. Bu yöntemin kullanılmasının sebebi, adı geçen eserin 6.cildinde geçen farklı iʿrab değerlendirmeleriyle ilgili somut verileri ortaya koymak, iʿrabtaki çeşitliliği tesbit etmek ve âyetlerde oluşabilecek mana zenginliğini ortaya çıkarmaktır. Arapçayı diğer dillerden ayıran en önemli özelliklerden biri de iʿrab olgusudur. İʿrab kelamın doğru anlaşılması için cümledeki lafızların son harekesini ortaya çıkarmaktır. Cümleyi oluşturan kelimelerin son harekeleri doğru bir şekilde söylenmediğinde mana çok farklı şekiller kazanabilmektedir. Aynı konuda farklı şekilde yorumlanan iʿrab çeşitliliğini bilmek, Kur’an’ı Kerîm mealleri ve tefsirlerdeki anlama dayalı farklı yorumların anlaşılmasına yardımcı olacaktır. Araştırmada mezkûr eserdeki iʿrab çeşitliliğinin, aynı edatın farklı yorumlarıyla ilgili zuhur eden iʿrablar, cümledeki aynı yardımcı ögenin farklı değerlendirilmesiyle ortaya çıkan iʿrablar, aynı cümlenin farklı şekillerde iʿrabı şeklinde tezahür ettiği görülmüştür. Araştırmaya konu olan iʿrab ların farklı değerlendirilmeleri, anlamlar arasında köklü değişikliğe sebep olmasa da anlam çeşitliliği ve iʿrab zenginliği oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belâğatı , İ’rabü’l-Kur’an , Muhyiddin Derviş , İ’rab

Kaynakça

• Anbârî, E. S. (1957). Esrâru’l-Arabiyye. Şam: Matbaatü’t-Tergî.
• Antâkî, M. (t.y.). el-Minhâc fi’l-kavâid ve’l-İ’rab. Dâru’ş-Şarki’l-Arabî.
• Böyük, Y. (2015). "Fe" edatının Arap Dilindeki fonksiyonu. KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, s. 247-279. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ksuifd/issue/22268/241753
• Cinnî, O. (t.y.). el-Hasâis. Lübnan: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
• Cürcânî, S. Ş. (2003). Kitâbü’t-ta’rifât . Dâru’n-Nefâis.
• Çörtü, M. M. (2012). Arapça dilbilgisi nahiv. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi.
• Dayf, Ş. (1947). er-Raddü ala’n-nühât li ibni mezâi’l-Kurtubî . Dâru’l-Fikri’l-Arabiyyi.
• Dervîş, M. (2011). İ’râbü’l-Kur’ani’l-Kerîm ve beyânühü. Beyrut: Dâru İbn Kesîr.
• Emîrî, C., Hâzim, S. M., & Abdu’l-Muhsin, M. Z. (2023). The syntactic preferences of Mohieddin Darwish in his book "Explanation and Explanation of the Qur'an". Journal of ArabicLanguage and Literature(JALSL), s. 65-79. https://journals.ajsrp.com/index.php/jalsl/article/download/6312/6006
• Ensârî, H. (1999). Muğni’l-lebîb. Dâru’l-Erkâm Bin Ebi’l-Erkâm.
• Ensârî, H. (2010). Şerhu katri’n-nedâ. Dâru İbn Kesîr.
• Galâyînî, M. (2007). Camiu’d-durûsi’l- Arabiyye. Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
• Günday, H., & Şahin, Ş. (2015). Arapça dilbilgisi nahiv bilgisi. Alfa.
• Harîrî, M. K. (t.y.). Dürratü’l-ğavvâs fî evhâmi’l-havâs. Mektebetü’l-Müsennâ.
• İbnü'l-Hâcib. (t.y.). el-Kâfiye fî ilmi’n-nahv eş-Şâfiye fî İlmi’t-tasrîf ve’l-hat . Mektebetü’l-Âdâb.
• Karataş, Z. (2015, Ocak). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi , s. 62-80. https://avys.omu.edu.tr/storage/app/public/ozgubulut/129744/Sosyal_Hizmet_E_Dergi_SOSYAL_BILIMLERDE.pdf
• Kiraz, A. (2023). Tefsîru’l-ahâdîsi’n-Nebeviyye beyne’n-nahv ve’s-siyâḳ, dirâse tahlîliyye li’l-esâlibi’l-müstaḫdeme min kıbeli şurrâhi’l-hadis. Sonçağ Akademi .
• Kuteybe, M. A. (1973). Te’vîlü’l-müşkili’l-Kur’an. Mektebetü Dâru’t-Türâs.
• Mülevvihî, A. (2002). Beledî es-sağiru'l-habîb Humus. Ğurfetü't-Ticâra ve's-Sınâa.
• Özalp, M. S. (2019). Arap Dilinde i‘rab olgusu. Uludağ İlahiyat Dergisi, s. 197-228. https://dergipark.org.tr/tr/pub/uluifd/issue/47433/562617
• Semarrâî, F. S. (2020). Meâni’n-Nahv. Beyrut: Dâru İbn Kesîr.
• Semarrâî, F. S. (t.y.). el-Cümletü’l-Arabiyye ve’l-ma’nâ. Dâru İbn Hazm.
• Suyûtî, C. (1998). Hemʿu’l-hevâmiʿ fî şerḥi cemʿi’l-cevâmiʿ. Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Şafiî, A. (2001). Tefsîru hadâiku’r-ravhi ve’r-reyhân. Dâru Davki’n-Necât.
• Tiyek, F. (2016). Vav harfi ve Kur'an'ı anlamaya etkisi. Bilimname, s. 275-296. https://bilimname.erciyes.edu.tr/sayilar/201601/20160112.pdf
• Uzun, T., & Kiraz, A. (2022). Tercüme yapmaya çalışıyorum (Arapçadan Türkçeye- Türkçeden Arapçaya). Sonçağ Akademi.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin.
• Zerkeşî, M. B. (2012). el-Burhân fî ulûmi’l-Kurân. Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.