SÛDÎ’NİN BOSTAN ŞERHİ’NDE GEÇEN EDEBÎ SANATLAR, GRAMER TERİMLERİ VE TEMEL KAVRAMLAR

Yıl 2013, Sayı: 56, 217 - 275, 12.07.2013

H.ibrahim Okatan

Öz

Metin şerhi geleneği edebiyatımızda önemli yer tutmaktadır. Anlaşılmasında zorluk bulunan edebî eserler veya şiirler şerh edilerek daha anlaşılır kılınmaya çalışılmıştır. Anlamı gizleme ve sanatlı söyleyiş divan şiirlerinde nesirlere göre daha kolay gerçekleştirilen bir sanatsal özelliktir. Edebî metin şerhlerinde yazar bir yandan edebî metni değişik açılardan açıklarken öte yandan şârihin beğenisini, ilmî ve kültürel seviyesini, eleştirel bakışını ve entellektűel kapasitesini yaptığı şerhle ortaya koymuş olur. Bostan şerhinde dönemin şiir tahlili anlayışına uygun olarak kelimeler ve ekler gramer açısından tahlil edilmiş, kelimelerin türü hakkında bilgi verilmiş, fiil kipleri üzerinde durulmuş, cümle türleri hakkında açıklama yapılmış ve kelimelerin anlamları üzerinde durulmuştur. Şerhedilen beyitte edebî sanatlardan biri geçiyorsa sanatın adı açıkça zikredilmiştir. Bazen kelimelerin anlamları sayılırken lügat anlamının yanında mecazî anlamda veya kinaye anlamında kullanılmış olduğu ifade edilmiştir. Kelime tahlilleri yapıldıktan sonra beyitin cümle anlamı verilmek suretiyle beytin şerhi tamamlanmış olur. Diğer beyitlerin şerhi ile eser tamamlanır. Bu makalede Sûdî’nin hayatı ve eserlerinden bahsedildikten sonra şerhte geçen edebî sanatlara yer verildi. Sûdî şerhinde genişçe yer alan gramer terimleri örnekleriyle anlatıldı ve gramer terimlerinin ne anlama geldikleri hakkında bilgi verildi.

Anahtar Kelimeler

Şerh-i Bostan, Edebî Sanatlar, Gramer Terimleri, Şerh Terimleri

Kaynakça

• Akar, M. (1994). Su Kasidesi Şerhi, Ankara: TDVY.
• Ceylan, Ö. (2007). Tasavvufî Şiir Şerhleri, İstanbul, Kapı Yayınları.
• Çelebioğlu, Â. (1989), Ali Nihad Tarlan, Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
• Devellioğlu, F. (2012). Osmanlıca - Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
• Emre, A. C.(2004). Türkçe Sarf ve Nahiv Eski Lisân-ı Osmânî Sarf ve Nahiv, (Haz. Güldal Sağol, Erdal Şahin, Nurgül Yıldız), Ankara: TDK. Yayınları.
• Genç, İ. (2008). “Metin Şerhinde Bilimsellik ve Yorumsallık Boyutu”, Prof.Dr. Abdülkadir Karahan Anısına Uluslararası Divan Edebiyatı Sempozyumu, 27- 28 Mayıs, Beykoz Belediyesi, İstanbul, s. 99-118.
• Genç, İ. (2009). “Biçimci ve Alımlamacıların Metni Anlama ve Anlamlandırmadaki Bilimselliklerinin Klâsik Şiire Uygulanabilirliği”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume, 4/6 Fall 2009, s. 173.
• Güleç, İ. (2010) Klâsik Türk Edebiyatı Metinleri Nasıl Şerh Edilmeli, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi,42(42), s. 94.
• Hüseyin Cahit, (2000). Türkçe Sarf ve Nahiv,(Haz. Karahan L. Ergönenç D.). Ankara: Atatürk Kültür, Dil, Tarih Yüksek Kurumu TDK Yay.
• Karabacak, E. (2007). Ahmet Cevdet Paşa Tertîb-i Cedîd Kavâid-i Osmâniyye, Ankara: TDK Yay.
• Karahan, L.Ergönenç, D. (2000). Türkçe Sarf ve Nahiv, Ankara: TDK Yay. Kaya, İ. (2008). Şerh-i Divan-ı Hafız (Sûdî) Kelimeler-Remizler-Kavramlar, Basılmamış Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Korkmaz, Z. (2003). Gramer Terimleri Sözlüğü, Ankara: TDK Yay. Mengi, M. (2010). Metin Şerhi, Tahlili ve Tenkidi Üzerine”, Divan Şiiri Yazıları, Akçağ Yay., Ankara.
• Özkan, Ö. (2011). “HERMENEUTİK VE KLÂSİK METİN ŞERHİ” The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social cienceVolume 4 Issue 1, s. 69 Summer 2011.
• Pala, İ. (1997). Şi’r-i Kadîm Şiir Şerhleri, İstanbul: Sağol, G., Şahin, E., Yıldız N. (2004). Türkçe Sarf ve Nahiv, Ankara: TDK Yay. Sûdî, (1871). Şerh-i bostan, İstanbul: Matbaa-yı Amire.
• Şahin, O. (2007), “Klâsik Edebiyat Ekseninde Anlamdan Anlam Bulanıklığına Bir Yolculuk”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic2(4), s. 720.
• Şemseddin Sami. (1985). Kâmûs-ı Türkî, (Sadeleştirilmiş ve Genişletilmiş), İstanbul, Tercüman Gazetesi Yay.
• Tarlan, A. N. (1981). Edebiyat Meseleleri, İstanbul: Ötüken Yay.
• Toparlı, R. (2003).Mufassal yeni sarf-ı Osmânî, Ankara: TDK Yay.
• Toparlı, R., Çöğenli, S., Yanık, N. (1999). El-Kavânînü’l-Külliye Li-Zabti’l-Lügati’t- Türkiye, Ankara: TDK Yay.
• Toprak, M. (2003). Hermeneutik (yorum bilgisi) ve Edebiyat, İstanbul: Bulut Yay.
• Ünlü, D. (1993). Kur’ân-ı Kerîm Tecvidi, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Yeniterzi, E. (1999). Metin Şerhi ile İlgili Görüşler, SÜ Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 5, s. 59-60.