TÜRK KÜLTÜRÜNDE VE ERZURUM ERKEK BARLARINDA TAVUK (HOROZ) MOTİFİ

Yıl 2013, Sayı: 57, 449 - 460, 29.11.2013

Ahmet Selim Doğan

Öz

Türk halk oyunları içerisinde oldukça önemli bir yer tutan Erzurum barları kökleri
bakımından Orta Asya’ya kadar uzanan ve Şamanizm etkilerini de içinde barındıran
özelliğe sahiptir. Figür yapısı bakımından kahramanlığı, yiğitliği barındırmasının yanında
Türk kültürü bakımından oldukça önemli olan totemleri de simgeler. Bunlar arasında
Koçeri barında At, erkek barlarında Turna, Tavukkadın barında Güvercin, Ağca Ferikler.
Türk kültüründe önemli bir yere sahip olan ve on iki hayvanlı Türk takviminde de yer
alan tavuk, Erzurum erkek barlarında en belirgin taklitli hayvan oyunu olarak karşımıza
çıkmaktadır. Tavuk barında, tavuğun yürümesi, yavaş yavaş yere çökmesi ve sağa-sola
dönüşlerinin taklit edilmesinin yanında özellikle yere çöküp kalkma birkaç kez tekrarlanarak
dizlerin titretilmesiyle aynı zamanda dayanıklılık ve tahammülün sınırlarının
zorlandığı oldukça estetik aynı zamanda da seyir keyfi veren bir bardır. Tavuk barının
günümüzde tekrarlanmadığı ve yavaş yavaş unutulacağı ve genç kuşaklarca bilinmediği
gerçeği karşımıza çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk Kültürü, Erzurum Erkek Barları, Tavuk.

Kaynakça

• And, M. (1990). Türk minyatürlerinde kuşlar. Türkiye İş Bankası Kültür ve Sanat Dergisi. 5,14-15.
• Akalın, L.S. (1993). Türk folklorunda kuşlar. Ankara: Ersa Matbaası Akyıldız, N. (2000). Türk halk oyunları. (1. Basım). İstanbul: Turan Ofset.
• Atıcan, İ. C. (1991). Erzurum barları ve yöresel giysileri. İstanbul: Dinç Matbaası. Ay, G. (1990). Folklora giriş. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Bulut, S. (1991). Kuşaktan kuşağa Erzurum folkloru. Ankara: Emekli Ofset
• Canan, İ. (1993). Hadis ansiklopedisi(Kütüb-i Sitte). C.16, İstanbul: Akçağ Yayınevi, s.393-394.
• Demirsipahi, C. (1975). Türk halk oyunları, (1. Basım). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Gazimihal, (1997). Türk halk oyunları kataloğu. C.(III), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Kırzıoğlu, N. (2001). Altaylar’dan Tunaboyu’na Türk Dünyası’nda ortak yanışlar (motifler). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Özkan, İ.H. (1998). Türk mûsıkîsi nazariyatı ve usûlleri. (5. Basım). İstanbul: Özener Matbaası.
• Sezen, L. (2013). Erzurum folkloru. (3. Basım). Erzurum: Mega Ofset Matbaacılık.
• Sırrı, N. (1929). Erzurum oyunları ve oyun havaları. İstanbul: İktisat Matbaası
• Turan, O. (2009). Oniki hayvanlı Türk takvimi. İstanbul: Yaylacık Matbaası.